Mocznik w surowicy – co oznacza, norma, wyniki, podwyższony, obniżony

Czym jest i jaką rolę pełni mocznik w organizmie?

Mocznik to prosty związek organiczny złożony z amoniaku oraz dwutlenku węgla. Jego synteza w organizmie ma miejsce przede wszystkim w wątrobie, w ramach tzw. cyklu mocznikowego (ornitynowego). W jego przebiegu dochodzi do przetworzenia toksycznego amoniaku (stanowiącego produktu uboczny przemian białek endo- i egzogennych do aminokwasów i ketokwasów) w mniej szkodliwy mocznik.

Następnie mocznik trafia do krwi i transportowany jest do nerek, gdzie w wyniku filtracji wydalany jest z organizmu wraz z moczem (ok. 90%). Pozostałe 10% mocznika wydalane jest z organizmu wraz z potem drogą transdermalną.

Stężenie mocznika w surowicy krwi (zwłaszcza w korelacji z pomiarem kreatyniny) powala więc określić czy nerki prawidłowo spełniają swoją funkcję wydalniczą. Warto jednak pamiętać, że na jego wartość mają wpływ różne czynniki, w tym między innymi:

• ilości białka dostarczanego z dietą;
• stopień rozpadu białek;
• funkcjonowania wątroby;
• funkcjonowania nerek.

Kiedy należy sprawdzić poziom mocznika we krwi?

Badanie mocznika we krwi najczęściej zlecane jest w przypadku podejrzenia:

• niewydolności nerek;
• odwodnienia;
• stanów katabolicznych lub anabolicznych;
• nadmiaru związków azotowych w organizmie;
• niewydolności wątroby;
• nowotworów;
• amyloidozy;
• nadczynności tarczycy.

Objawy, które powinny skłonić lekarza do skierowania nas na to badanie to między innymi:

• nudności i wymioty;
• senność;
• nadmierne zmęczenie;
• problemy z koncentracją;
• zaburzenia świadomości;
• zaburzenia krzepliwości krwi;
• świąd skóry;
• obrzęki;
• skąpomocz;
• mrowienie kończyn;
• wzrost ciśnienia tętniczego krwi.

Badanie mocznika wykonuje się także rutynowo u pacjentów dializowanych, przed i po zabiegu, w celu oceny jego skuteczności.

Badanie stężenia mocznika we krwi – jak wygląda?

Mocznik we krwi jest jednym z rutynowych badań oznaczanych w medycznych laboratoriach diagnostycznych. Materiałem do badania jest surowica krwi pobranej z żyły łokciowej. Zaleca się, by badanie wykonywać na czczo, najlepiej w godzinach porannych, po minimum 8-12 godzinach od ostatniego posiłku. Na kilka dni przed badaniem należy też zrezygnować ze spożywania alkoholu.

Stężenie mocznika we krwi – normy i odchylenia

W przypadku oznaczenia jakim jest badanie stężenia mocznika we krwi wartości referencyjne wynoszą 15-40 mg/dl lub 2,5-6,7 mmol/l. Jest to wypadkowa pomiędzy syntezą mocznika zachodzącą w wątrobie, a wydalaniem mocznika przez nerki. W przypadku osób starszych występuje tendencja do utrzymywania się stężenia mocznika na wyższym poziomie niż u osób młodszych.

Podwyższony poziom mocznika we krwi

Mocznik we krwi może występować zarówno w wyższych jak i niższych stężeniach, w zależności od występujących zaburzeń. Podwyższone stężenie mocznika w surowicy krwi obserwuje się w przypadku:

• urazów;
• rozległych oparzeń;
• znaczącego odwodnienia;
• skąpomoczu lub bezmoczu;
• upośledzenia wydalania przez nerki;
• niewydolności nerek, w tym pozanerkowej niewydolności nerek;
• krwawień z przewodu pokarmowego;
• nowotworów;
• chemioterapii;
• przyjmowaniu glikokortykosteroidów;
• nadczynności tarczycy.

Zwiększone stężenie mocznika we krwi obserwuje się również u pacjentów stosujących dietę wysokobiałkową. Pamiętajmy, że stan ten wymaga każdorazowo bezwzględnej konsultacji z lekarzem.

Jak można obniżyć stężenie mocznika we krwi? Jedną z najlepszych metod jest wykonanie dializy, jest to jednak jedynie leczenie objawowe. By unormować poziom mocznika we krwi należy wyeliminować przyczynę tego stanu. Jednym ze sposobów jest zastosowanie diety niskobiałkowej, jednak nie powinno to być mniej niż 20 g białka na dobę.

Obniżony poziom mocznika we krwi

Kiedy najczęściej obserwuje się obniżenie poziomu mocznika we krwi? Przede wszystkim u osób, u których dochodzi do przewagi procesów anabolicznych, w tym intensywnego wzrostu, czyli zwłaszcza u dzieci i młodzieży. Niskie stężenie mocznika w surowicy krwi można zaobserwować również w przypadku:

• poliurii (nadmiernego wydalania moczu);
• uszkodzenia nerek i zwiększonego przesączania kłębuszkowego;
• diety ubogobiałkowej;
• zaburzeń wchłaniania (ograniczone przyswajanie białka z przewodu pokarmowego);
• niedożywienia;
• chorób metabolicznych;
• schorzeń wątroby.

Taki stan również powinien skłonić nas do konsultacji z lekarzem.

Choć mocznik we krwi jest jedynie transportowany, stanowi on dobry parametr diagnostyczny, pozwalający na szybsze postawienie trafnej diagnozy, nie tylko w przypadku schorzeń nerek, ale również chorób metabolicznych.