GMO – co to? Wady i zalety, wpływ na zdrowie, szkodliwość żywności modyfikowanej genetycznie

Żywność modyfikowana genetycznie, czyli jaka?

Skrót „GMO” pochodzi od angielskiego określenia „genetically modified organism”, czyli „organizmy genetycznie zmodyfikowane”. Dokładną definicję GMO możesz znaleźć w ustawie o organizmach genetycznie zmodyfikowanych. Zgodnie z nią organizmy transgeniczne to rośliny lub zwierzęta, których materiał genetyczny został zmieniony, w sposób inny niż odbywa się to w naturze (czyli w wyniku naturalnej rekombinacji lub krzyżowania się gatunków).

Żywność GMO uzyskuje się poprzez celowe działanie polegające na usunięciu, wyciszeniu lub dodaniu konkretnego genu. Co ciekawe, choć mogłoby się wydawać inaczej, takie modyfikacje genetyczne nie są niczym nowym. Pierwsze GMO powstało w 1973 roku, choć modyfikacje genetyczne znane są ludzkości już od 10 000 lat!

Obecnie szacuje się, że ponad 80% amerykańskich upraw soi i kukurydzy to uprawy GMO. Z kolei jeśli chodzi o Europę, Komisja Europejska do produkcji pasz lub żywności GMO dopuszcza następujące transgeniczne rośliny: buraki cukrowe, bawełnę, rzepak, kukurydzę, soję, a także pyłek z kukurydzy MON810.

Zgłębiając się w ten temat, pojawia się pytanie – dlaczego człowiek ingeruje w geny i tworzy zmodyfikowane rośliny i zwierzęta? Odpowiedzią jest możliwość uzyskania nowych cech fizjologicznych, a także lepszej odporności na niekorzystne warunki atmosferyczne, środki chwastobójcze, czy szkodniki. Organizm genetycznie zmodyfikowany może być np. większy, smaczniejszy. Poza tym celem stosowania GMO może być również usunięcie pewnych substancji (np. zmniejszenie zawartości kofeiny w kawie) i przedłużenie świeżości produktów.

Czytaj również: Dieta na stres – jakie jedzenie wykazuje działanie uspokajające?

Czy produkty mają na opakowaniu informację o tym, że zawierają GMO?

Wraz z wątpliwościami dotyczącymi tego, jaki wpływ na ludzkie zdrowie ma spożywanie roślin z upraw GMO lub zwierząt pojawia się jeszcze kilka innych pytań. Jedno z nich dotyczy tego, czy producent musi informować klienta o tym, że w produkcie pojawia się GMO? Jeśli zawiera on mniej niż 0,9% GMO, nie ma takiego obowiązku (o ile jego wystąpienie jest nieuniknione ze względu na technologię produkcji żywności lub przypadkowe).

W przeciwnym razie producent musi poinformować klienta, że jego produkt zawiera GMO. Ma taki obowiązek również wtedy, gdy końcowy produkt go nie zawiera, ale do produkcji żywności zostały użyte składniki z GMO (np. zmodyfikowane genetycznie nasiona rzepaku).

Powyższe zasady dotyczą roślin. A co z mięsem, mlekiem, czy jajkami pochodzącymi od zwierząt z gospodarstw, w których używa się genetycznie zmodyfikowanych pasz? W tym przypadku konsumenci nie muszą być informowani o tym fakcie.

A jak działa to w drugą stronę, czyli jeśli chodzi o znakowanie produktów napisami „wolny od GMO”, czy „bez GMO”? Poszczególne państwa członkowskie UE mają własne regulacje prawne w tym zakresie. W Polsce od 2020 roku takie znakowanie produktów jest dobrowolne. Poza tym niektóre grupy producentów żywności stworzyły własne standardy. Przykładem jest Polska Izba Mleka umożliwiająca mleczarniom otrzymanie certyfikatu będącego dowodem na to, że ich produkt jest wolny od GMO.

Czytaj również: Czy mikrofalówka szkodzi? Czy warto używać kuchenki mikrofalowej?

Co mówią przeciwnicy i zwolennicy GMO?

Uprawy GMO, czy karmienie zwierząt paszami z GMO wzbudza wiele kontrowersji. Aby wymienić wady i zalety genetycznie zmodyfikowanych organizmów, przyjrzyjmy się co mówią zarówno przeciwnicy, jak i zwolennicy tego rozwiązania.

Argumenty ZA:

• niższe koszty produkcji żywności, co jest szczególnie ważne w biedniejszych krajach;
• dłuższy czas zachowania świeżości – owoce i warzywa nie psują się tak szybko, co może zmniejszyć problem z marnowaniem żywności;
• brak konieczności stosowania chemicznych środków ochrony roślin (w związku z tym, że rośliny są bardziej odporne na szkodniki i choroby);
• poprawa wielkości, smaku, czy zapachu roślin;
• możliwość otrzymania produktów o pożądanym składzie (np. z mniejszą zawartością kofeiny, większą ilością prowitaminy A).

Argumenty PRZECIW:

• ryzyko wystąpienia reakcji alergicznych (zaobserwowano je np. po spożyciu mleka, które zawierało genetycznie zmodyfikowane białko soi);
• brak długofalowych badań nad wpływem żywności GMO na organizm człowieka;
• większa toksyczność niektórych roślin (istnieją obawy, że organizm inny niż ten występujący w naturze będzie produkował więcej trujących substancji);
• pojawienie się roślin odpornych na środki chwastobójcze;
• większa odporność szkodników na pestycydy;
• zmniejszenie bioróżnorodności.

Jak widać obawy o GMO dotyczą nie tylko wpływu modyfikacji genetycznych na organizm człowieka, ale i środowisko naturalne. Dlatego z ostrożnością podchodzi się do wydawania jednoznacznych opinii o GMO. Podkreśla się, że konieczne są długofalowe badania naukowe na ten temat – na razie ilość informacji jest wciąż niewystarczająca, aby stwierdzić, jakie skutki może mieć ingerencja w geny.

Czytaj również: Warzywa i owoce na odchudzanie. Które jeść, a których unikać?