Przemoc seksualna – czym jest molestowanie seksualne w małżeństwie i związku?

Przemoc domowa – co to jest?

Przemoc towarzyszy człowiekowi od niepamiętnych czasów i jest wpisana w jego naturę. Może przybierać różne oblicza i charakter. Kiedy mówimy o przemocy, często rozumiemy ją jako fizyczne znęcanie się kogoś nieznajomego/obcego nad słabszą ofiarą. To sytuacja najczęściej spotykana, ale rozstrzygnięcie – kto jest sprawcą, a kto ofiarą – nie powinno być wyrokowane od razu.

Coraz częściej mówi się przemocy domowej – takiej, która rozgrywa się pomiędzy członkami rodziny. Nie oznacza to, że taka przemoc występuje częściej niż kiedyś – jako społeczeństwo staliśmy się po prostu bardziej świadomi swoich praw i nie boimy się mówić o problemie. Jeszcze do niedawna ofiara nie miała możliwości uciec od oprawcy ze względów np. ekonomicznych. Dziś ta sytuacja się zmieniła. Przez ostatnie lata kobietom (w większości to wciąż one są ofiarami przemocy domowej) udało się zrównać z mężczyznami pod wieloma względami, np. wykształcenia, pracy czy niezależności finansowej. Pomogły w tym m.in. liczne kampanie uświadamiające społeczeństwo o prawach kobiet czy dzieci. Dlatego ofiary przemocy domowej coraz częściej mówią o swoich problemach.

Przeczytaj też: Molestowanie seksualne w pracy

Przemoc domowa – jak często występuje?

Przemoc domowa jest problemem dużo bardziej rozpowszechnionym niż większości z nas się wydaje. Według badań Instytutu Psychologii Zdrowia PTP, wykonanych w 2004 r. na zlecenie Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy na grupie 1000 dorosłych mieszkańców stolicy:

• do policzkowania partnera przyznało się 6% kobiet i 4% mężczyzn,
• do popychania i szarpania – 7% kobiet i 11% mężczyzn,
• do bicia 3% kobiet i 3% mężczyzn.

W 2020 r. policjanci w sprawie przemocy domowej w Polsce interweniowali 72 601 razy. Liczba osób dotkniętych przemocą domową to 85 575, w tym 62 866 kobiet, 11 787 dzieci i 10 922 mężczyzn. Liczba osób, wobec których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie, to 73 228 (w tym 66 198 mężczyzn). Pamiętajmy jednak, że są to liczby kilkukrotnie zaniżone – bo obejmujące tylko zgłoszone przypadki przemocy.

To też może Cię zainteresować: Przemoc seksualna wśród rówieśników

Przemoc fizyczna jako rodzaj przemocy domowej

Przemoc domowa ma z reguły charakter wielowymiarowy. Najbardziej poznaną formą przemocy tego typu jest przemoc fizyczna. Jest ona dość łatwa do zdiagnozowania i zaobserwowania, zarówno przez otoczenie, jak i przez samą ofiarę. Trudno też interpretować ją inaczej, niż jako coś negatywnego. Ofiara może w dość łatwy sposób uzyskać pomoc, otoczenie w większości wypadków będzie do niej nastawione pozytywnie – to znaczy będzie mogła się spotkać ze współczuciem i zrozumieniem.

Zobacz: Chorobliwa zazdrość – jak ją leczyć?

Przemoc fizyczna obejmuje szeroki wachlarz zachowań – od takich, które mogą się wydawać niewinne, np. uszczypnięć czy klapsów, do jednoznacznie wskazujących na przemoc – bicie, wykręcanie rąk, duszenie, ciosy nożem, przypalanie, topienie, polewanie substancjami żrącymi i wrzątkiem. Taka przemoc trwa często latami. Sprawcy czują się bezkarni, wiedząc, że ich ofiara jest osamotniona, zastraszona oraz zdana wyłącznie na ich władzę i na tym głównie budują swoją siłę.

Sprawdź również: Kazirodztwo – co to jest?

Przemoc psychiczna jako rodzaj przemocy domowej

Drugi typ przemocy domowej to przemoc psychiczna. Jest ona dużo trudniejsza do zaobserwowania – sprawca może bardzo dobrze kamuflować się przed otoczeniem po to, żeby ze zdwojoną siłą atakować swoją ofiarę w odosobnieniu. Ten rodzaj przemocy nie pozostawia widocznych na ciele śladów i trudniej go udowodnić. Ofiara z reguły doskonale zdaje sobie z tego sprawę i dlatego nie zawsze jest gotowa powiedzieć o swoich problemach otoczeniu – boi się braku zrozumienia. Do tego typu zachowań zaliczamy psychiczny terror, emocjonalny gwałt i szantaż.

To też może Cię zainteresować: Czym jest gaslighting, czyli psychologiczna manipulacja?

Zadawanie ran psychicznych odbywa się poprzez:

• poniżanie,
• zastraszanie,
• prześladowanie,
• bezwzględność,
• nieliczenie się z potrzebami i pragnieniami innych,
• narzucanie własnych racji i norm,
• szydzenie,
• wyśmiewanie i kpienie.

To też może Cię zainteresować: Jak objawia się zespół Otella?

Przemoc seksualna jako rodzaj przemocy domowej

Kolejną formą przemocy domowej jest przemoc seksualna, dla wielu niezrozumiała w małżeństwie czy związku. O ile jeszcze ofiarą padnie dziecko, sprawa jest dla większości jasna i z założenia potępiana. Natomiast jeżeli ofiarą jest żona/partnerka lub co gorsza – mężczyzna – wiele osób nie rozumie, jak to jest możliwe. Dla nich jest jednoznaczne, że jeżeli wchodzimy w związek, akceptujemy, że połączy nas z drugą osobą seks. I oczywiście tak jest, ale podstawą seksu jest zgoda na niego biorących w nim udział osób.

Jakie formy przemocy seksualnej wyróżniamy?

Przemoc seksualna przybiera różne formy. Może to być:

• gwałt małżeński,
• wymuszenie nieakceptowanych praktyk seksualnych (seksu oralnego, seksu analnego),
• masturbacja przedmiotami,
• seks przy dzieciach,
• rejestrowanie poczynań kamerą wideo.

Zobacz też: Molestowanie seksualne dziecka

Tego typu praktyki łączą w sobie przemoc fizyczną (mogą kończyć się obrażeniami, niechcianą ciążą) z przemocą psychiczną – niosą ze sobą gigantyczny ładunek negatywnych emocji, upokorzenia i upodlenia drugiego człowieka. Kolejną formą przemocy seksualnej jest odmawianie seksu albo wyśmiewanie, np. przyrodzenia partnera lub jego umiejętności. Praktyki te są stosowane z reguły przez kobiety. Problem polega na tym, że świadomość ofiar jest niska, a wstyd przed wyznaniem komuś prawdy zbyt duży, żeby szukać pomocy.

Przeczytaj również: Sapioseksualizm – czym jest, na czym polega?

Ofiara przemocy seksualnej często uważa, że sama jest winna zaistniałej sytuacji, np. kobieta uważa, że jest zbyt staroświecka i nie umie zaspokoić potrzeb męża, więc pod naciskami, szantażem, a czasem nawet pod wpływem fizycznego przymusu zgadza się nieakceptowaną przez nią praktykę seksualną. W jeszcze trudniejszej sytuacji znajduje się mężczyzna, który doświadcza tego typu przemocy. Warto zwrócić uwagę, że taki problem także istnieje.

Kolejną formą przemocy seksualnej jest odmawianie seksu albo wyśmiewanie, np. przyrodzenia partnera lub jego umiejętności. Praktyki te są stosowane z reguły przez kobiety. Problem polega na tym, że świadomość ofiar jest niska, a wstyd przed wyznaniem komuś prawdy – zbyt duży, żeby szukać pomocy.

Jak często dochodzi do molestowania w związku?

O przemocy seksualnej mówią badania Dariusza Skowrońskiego z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Przebadał on grupę studentów w wieku 22-28 lat. Okazało się, że tylko 2/3 badanych współżyje w sposób aprobowany przez obydwie strony. Zachowania, których jedno z partnerów nie akceptuje, zdarzają się „rzadko” u 31%, a „czasami” u 1%. Statystyki te pokazują, o jak poważnym problemie mówimy.

Przemoc seksualna w małżeństwie lub w związku niesformalizowanym jest uznawana za najbardziej trudną do zaobserwowania. Po pierwsze, ofiary często biorą winę na siebie, albo racjonalizują problem („powinnością żony jest zaspokajać męża”), a nawet jak zdają sobie sprawę z problemu, wstydzą się do niego przyznać. Sprawca z kolei często znaleźć może w otoczeniu potwierdzenie, że jego zachowanie nie jest niczym złym (np. kobieta opowiadająca przyjaciółce o tym, że jej mąż jest beznadziejnym kochankiem i ma małego penisa – skoro jest taki słaby nic dziwnego, że go krytykujesz).

Zobacz: Hiperseksualność – czym jest?

Przemoc seksualna jest też o tyle niebezpieczna, że z reguły łączy w sobie zarówno przemoc psychiczną jak i fizyczną, co jest podwójnie obciążające dla ofiary. Sprawcy tego typu przemocy z reguły znęcają się nad swoim partnerem w innych niż seksualna sferach życia.

Do niedawna mówiło się o zjawisku przemocy w związku najczęściej tylko w kontekście kobiety – ofiary i mężczyzny – sprawcy. Pogląd ten zmienia się coraz bardziej z każdym rokiem. Według danych Policji w 1999 roku mężczyźni stanowili 4,3% ofiar przemocy, a w 2007 roku 6,4%. Dlaczego tak się dzieje? Coraz większa jest świadomość mężczyzn, że mają prawo tak samo jak kobiety nie zgadzać się na przemoc i nie wstydzić się o tym mówić.

Dane, jeżeli chodzi o przemoc seksualną, mówią, że mężczyźni stanowią około 90% sprawców, jednak ta statystyka również może ulec zmianie.

Przemoc seksualna – gdzie szukać pomocy?

Dorosłe ofiary nadużyć seksualnych ze strony członków rodziny powinny jak najszybciej zgłosić ten fakt na policję. Jeśli chodzi o dzieci, powinny poszukać pomocy u zaufanego dorosłego. Może to być ulubiony nauczyciel, pedagog szkolny czy mama przyjaciela.

Sprawę można również zgłosić Ogólnopolskiemu Pogotowiu dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”, tel. 800-120-002. Jest to telefon bezpłatny, czynny całą dobę. Można też wysłać maila na adres: [email protected] lub list na adres: Al. Jerozolimskie 155, 02-326 Warszawa. Informacje o rodzajach pomocy pokrzywdzonym przestępstwem znajdują się też np. na stronie https://kulczykfoundation.org.pl.