Macierzanka – gatunki, właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania

Macierzanka – gatunki i rodzaje

Macierzanka (Thymus L.) jest rodzajem roślin z rodziny jasnotowatych. Szacuje się, że należy do niego około 300 gatunków, przy czym w Polsce występuje około 10. W Polce niezwykle popularna jest macierzanka zwyczajna, a także macierzanka tymianek, która stosowana jest głównie jako przyprawa. Jakie są właściwości macierzanki? Czy istnieją przeciwwskazania do jej stosowania?

The Plant List wyróżnił około 315 gatunków tej rośliny. Do najbardziej popularnych zaliczamy:

• Thymus vulgaris L. – macierzanka tymianek,
• Thymus serpyllum L – macierzanka piaskowa,
• Thymus citriodorus S. – macierzanka cytrynowa,
• Thymus pulegioides L. – macierzanka zwyczajna,
• Thymus austriacus B. – macierzanka austriacka,
• Thymus pulcherrimus S. – macierzanka nadobna,
• Thymus alpestris – macierzanka halna,
• Thymus praecox – macierzanka wczesna.

Rośliny z rodzaju Thymus L. są uprawiane w ponad 27 krajach na całym świecie. W Polsce macierzankę spotyka się prawie w całym kraju – głównie na Mazowszu oraz Podlasiu. Macierzanka zwyczajna jest rośliną leczniczą kwitnącą od czerwca do końca sierpnia. Rośnie w słonecznych miejscach, nie najlepiej znosi zacienienie. Znalazła również zastosowanie jako roślina ozdobna. Rośliny te mają formę półkrzewinek i nie są zbyt wymagające. Dlatego nadają się do sadzenia w skalnikach. Dodatkowo macierzanka cytrynowa zachwyca pięknym aromatem liści.

Macierzanka – właściwości

Surowcem zielarskim jest ziele macierzanki. Zawiera ono:

• olejek eteryczny,
• flawonoidy,
• związki goryczowe,
• kwasy fenolowe.

Olejek eteryczny jest najcenniejszym składnikiem roślin z rodzaju Thymus L. To on znalazł główne zastosowanie zarówno w przemyśle farmaceutycznym jak i kosmetycznym.

Wyciągi z omawianego ziela zwiększają wydzielanie soku żołądkowego przez co poprawiają trawienie. Wywołują również odruch wykrztuśny oraz pobudzają czynność błon śluzowych oskrzeli, a także zmniejszają napięcie mięśni gładkich przewodu pokarmowego. Doszukuje się również działania przeciwzapalnego i przeciwbakteryjnego omawianego ziela. Ponadto, dzięki zawartości związków fenolowych i garbników, ziele macierzanki wykazuje właściwości dezynfekujące oraz ściągające. W medycynie ludowej macierzanka stosowana była również bezpośrednio na skórę w celu leczenia egzemy oraz wszelkiego rodzaju ran.

Zastosowanie macierzanki

Napary z omawianego ziela stosuje się przede wszystkim jako środek wykrztuśny oraz przeciwkaszlowy. Zewnętrznie można je stosować do płukania jamy ustnej oraz jako okłady.

Dodatkowo w badaniach naukowych doszukuje się pomocnego działania macierzanki w przypadku wystąpienia:

• problemów z nerkami,
• problemów z pęcherzem,
• gazów jelitowych,
• hipercholetserolemii (zwiększonego poziomu cholesterolu we krwi),
• problemów z układem krążenia.

Niestety na chwilę obecną ilość dowodów potwierdzających lecznicze działanie macierzanki w wyżej wymienionych dolegliwościach, jest niewystarczająca.

Podobne właściwości wykazuje macierzanka tymianek, która może znaleźć zastosowanie w

• nieżytach krtani oraz oskrzeli,
• chrypce,
• pomocniczo w zaburzeniach wydzielania soków trawiennych.

Dodatkowo tymianek w badania in vitro ( w probówkach) wykazuje aktywność przeciwko różnym grzybom i bakteriom chorobotwórczym. Z kolei badania na zwierzętach wykazują, że ekstrakty z tymianku mają działanie antyoksydacyjne.

Macierzanka – herbata

Według komisji E, wewnętrznie powinno stosować się nie więcej niż 4–6 g macierzanki na dobę. Ziele macierzanki można zakupić w aptekach i sklepach zielarskich w cenie około 3–5 zł. Według producentów należy 1 łyżeczkę ziela (ok 1,5 g) zalać jedną filiżanką wrzącej wody i parzyć pod przykryciem przez około 20 min. Po tym czasie gotowy wywar należy przecedzić.

Należy pamiętać o tym, że ustalenie bezpiecznej dawki może zależeć od wielu czynników, takich jak: wiek, stan zdrowia oraz rodzaj przyjmowanych leków. Warto również pamiętać o tym, że produkty naturalne nie zawsze są bezpieczne i należy postępować zgodnie z instrukcjami i wskazówkami umieszczonymi na etykietach produktów. A w razie wątpliwości skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Macierzanka – przeciwwskazania

Na chwilę obecną niewiele wiadomo na temat bezpieczeństwa stosowania ziela macierzanki u kobiet w ciąży i karmiących. Dlatego w tych przypadkach należy zachować ostrożność i przed spożyciem omawianego ziela skonsultować się z lekarzem. Szczególną ostrożność powinny również zachować osoby z zaburzeniami pracy tarczycy, ponieważ związki zawarte w macierzance mogą wpływać na hormony regulujące pracę tego gruczołu.

Z kolei olejku tymiankowego nie mogą stosować dzieci do 6 roku życia, a także osoby z niewydolnością krążenia. Stosowanie sproszkowanego ziela tymianku może wywoływać wydzielanie żółci, zwłaszcza u osób wrażliwych. Dlatego osoby cierpiące na kamicę żółciową, przed zastosowaniem preparatu, powinny zasięgnąć opinii lekarskiej. Nie ma również wystarczających danych dotyczących działań niepożądanych macierzanki.