Barwinek pospolity – właściwości lecznicze, przeciwwskazania, gdzie kupić?

Barwinek pospolity – co to za roślina?

Barwinek pospolity (łac. Vinca minor L.) należy do wieloletnich półkrzewów z rodziny toinowatych o pokroju płożącym, którego liście mogą przetrwać zimę i mrozy. Podobno jego nazwa pochodzi od zaklęcia z okresu starorzymskiego. Barwinek mniejszy jest krzewinką, sklasyfikowaną jako roślina okrytonasienna, dwuliścienna z podkrólestwa roślin naczyniowych. Kwitnie przede wszystkim w miesiącach wiosennych — kwietniu i maju oraz w czerwcu. Przez pewien czas w Polsce, począwszy od 2012 roku, był on objęty częściową ochroną gatunkową.

Obecnie spotyka się go w zacienionych i częściowo osłoniętych od słońca miejscach: ogródkach prywatnych, starych parkach i lasach liściastych, zaroślach oraz cmentarzach. Barwinek rośnie na terenie nizinnym niemal całej Europy, z wyłączeniem rejonów północnych. Można go spotkać także w umiarkowanej strefie Azji oraz Ameryki Północnej.

Nasiona barwinka w sposób naturalny są rozsiewane przez mrówki. Widoczna część rośliny wyrasta na wysokość mniej więcej 20-30 cm, a zdrewniałe, poziomo biegnące przy ziemi pędy osiągają długość nawet 1 metra. Podziemne, cienkie kłącze omawianej rośliny mierzy natomiast około 80 cm długości.

Barwinek pospolity jako roślina ozdobna

Płatki kwiatów barwinka pospolitego mają piękny, jasnoniebieski a czasem bladoliliowy lub fioletowy odcień i dlatego są pożądaną rośliną ozdobną, uprawianą w ogrodach. Ponadto jest to kwiat trwały, o nieszczególnie wymagających warunkach hodowli, co przysparza mu kolejnych fanów. Rośliny barwinka najlepiej rozwijają się na glebach żyznych, wapniowych oraz kwaśnych. Przetrwają zarówno w miejscach zacienionych, jak i dobrze nasłonecznionych.

Kwiaty barwinka mniejszego wyrastają pojedynczo z kątów liści, które znajdują się na dość długich szypułkach. Mają po 5 ukośnie ściętych płatków, których nasady zrastają się w lejek. Wyglądem przypominają one miniaturowe wiatraki. Eliptyczne liście o barwie ciemnej zieleni oraz długości od 3 do 5 cm są dosyć sztywne i mają skórzastą strukturę. Kwiaty zwabiają motyle oraz pszczoły, przez które są zapylane. Z tego względu, jeśli ktoś chce gościć w swoim ogrodzie te pożyteczne owady, warto, aby zasadził barwinki pospolite.

Omawiana roślina jest ceniona w ogrodnictwie ze względu na swoje walory dekoracyjne. Nietypowy kolor płatków i błyszczące z wierzchu liście o przyjemnej w dotyku strukturze sprawiają, że jest ona cennym nabytkiem ogrodowym, stosowanym do obsadzania rabat, obwódek oraz wykorzystywanym w bukietach florystycznych. Barwinka używano kiedyś do sporządzania barwnika, którym farbowano skorupki jaj w okresie wielkanocnym. Barwinek pospolity przyjmie się nie tylko na płaskich powierzchniach, ale także na skarpach, kaskadach oraz nasypach, dzięki czemu można nim wypełnić każdy, trudniejszy do ozdoby teren.

Czytaj również: Bluszczyk kurdybanek – jak wygląda, właściwości, jak zbierać?

Barwinek pospolity jako roślina lecznicza

Poza omówionymi powyżej zaletami wizualnymi, barwinek pospolity jest przydatny we wspomagającym leczeniu wielu schorzeń. Trzeba zaznaczyć, że jego stosowanie musi być ściśle określone i skonsultowane z lekarzem! Niektórym osobom wydaje się, że mogą leczyć się na własną rękę i nic poważnego nie może im się stać, ze względu na naturalne pochodzenie stosowanych roślin. To mylne przekonanie, które może źle się skończyć. Należy pamiętać, że nawet najlepszy, naturalny lek, jeśli nie będzie prawidłowo stosowany, może zaszkodzić.

Do kuracji wykorzystuje się liście oraz ziele barwinka pospolitego, bogate m.in. w korzystne dla zdrowia flawonoidy, garbniki czy alkaloidy indolowe, które odgrywają główną rolę w lecznictwie. Najpopularniejsze ze względu na korzystne właściwości zdrowotne są związki winkaminy oraz jej pochodnych, takich jak: wincyna, winkanoryna czy winicynina, które:

• wykazują działanie przeciwskurczowe i obniżają ciśnienie krwi, bez szkody dla serca;
• działają korzystnie na ściany naczyń krwionośnych w mózgu, macicy oraz sercu;
• wpływają na rozszerzenie obwodowych naczyń krwionośnych, a dzięki temu dotleniają naczynia mózgowe, co pozytywnie wpływa na pamięć i zdolność koncentracji. Z tego względu, kuracje zielem barwinka mniejszego są rekomendowane osobom starszym ze zmianami miażdżycowymi;
• ułatwiają zasypianie;
• uspokajają nadmierną częstotliwość skurczów serca;
• wspomagają leczenie nadciśnienia tętniczego;
• zapobiegają pojawieniu się choroby cukrzycowej;
• wspomagają leczenie egzem;
• przynoszą ulgę w stanach zapalnych, w szczególności błon śluzowych jamy ustnej;
• łagodzą objawy nerwic wegetatywnych, zastojów żylnych oraz zarostowego zapalenia żył;
• wspomagają leczenie choroby wieńcowej serca, zaburzeń słuchu o pochodzeniu naczyniowym oraz migren.

Alkaloid winkaminy oraz jej pochodnych jest wykorzystywany przez firmy farmaceutyczne do tworzenia leków w postaci soli, tabletek, a także zawiesin do zastrzyków. Apteki oferują także gotowe preparaty do sporządzania w domu naparów i odwarów.

Czytaj również: Japońskie zapalenie mózgu – przyczyny, objawy, leczenie, szczepionka

Jakie są przeciwwskazania do stosowania barwinka w celach leczniczych?

Pierwszym bezwzględnym przeciwwskazaniem jest samolecznictwo, niepoprzedzone konsultacją lekarską. Szczególnie uważać powinny kobiety podczas miesiączki oraz ciąży. Ponadto zaleca się ostrożność w stosowaniu barwinka mniejszego u osób, które mają podwyższone ciśnienie śródczaszkowe.

Tak, jak wspomniano wcześniej, nieprawidłowo stosowanym barwinkiem pospolitym można się zatruć, w konsekwencji czego mogą pojawić się m.in. nieprawidłowości w pracy serca oraz oddychaniu.

Czytaj również: Datura – bieluń dziędzierzawa: właściwości, zastosowanie, skutki uboczne

Gdzie kupić barwinka pospolitego?

Sadzonki barwinka pospolitego, przygotowane do obsadzenia w ogrodzie, można kupić w stacjonarnych i wysyłkowych sklepach ogrodniczych, a także w szkółkach roślin. Natomiast ziele barwinka, wykorzystywane profilaktycznie oraz do wspomagania leczenia można nabyć w aptekach i sklepach zielarskich.

Samodzielna uprawa barwinka pospolitego

Uprawa barwinka pospolitego może być łatwiejszą w pielęgnacji alternatywą dla trawnika, polecaną dla osób, które nie mają czasu lub ochoty na regularne koszenie trawy. Ze względu na to, że barwinek rozrasta się na boki, tworzy tak zwany dywan kwiatowy, po którym można chodzić. Ponadto, jak już wcześniej wspomniano, nie jest on specjalnie wymagający w pielęgnacji: znosi upały, brak słońca, a nawet mrozy i nie przeszkadzają mu nieregularne powierzchnie, takie jak skarpy. Jedyną wadą omawianej rośliny, jest to, że jest trująca. Z tego powodu nie zaleca się sadzenia jej w ogródkach, po których biegają zwierzęta oraz małe dzieci.

Po podjęciu decyzji o samodzielnej uprawie barwinka pospolitego w ogrodzie należy zakupić sadzonki oraz dobrze przygotować ziemię na ich przyjęcie. W tym celu poleca się ją odchwaścić oraz wzbogacić dobrej jakości kompostem. Sadzonki powinny przyjąć się zarówno w glebach żyznych, jak i nieco piaszczystych, a nawet gliniastych. Zaleca się sadzenie minimum 7 sadzonek na 1 m². Po ich wsadzeniu należy o połowę skrócić pędy barwinka pospolitego.

Pielęgnacja omawianych roślin ogranicza się do usuwania chwastów oraz w przypadku braku deszczu, podlewania. Należy jednak pamiętać, aby nie przelać wody, ponieważ barwinek tego nie lubi. Warto także wykładać na ściółkę jesienne liście, które stanowią naturalny nawóz.

Rozmnażanie barwinka mniejszego odbywa się poprzez podział pędów płonnych. Najlepiej robić to wiosną lub jesienią. Jak każdą roślinę, tak i barwinka mogą z czasem zaatakować choroby, a także szkodniki. Zaniepokoić powinna zmiana wyglądu liści oraz zahamowanie wzrostu całej rośliny. W sklepach ogrodniczych można wtedy zakupić odpowiednie środki ochrony roślin, jednak czasami trzeba będzie zastąpić chore rośliny nowymi i zdrowymi sadzonkami.

Czytaj również: Babka lancetowata – właściwości lecznicze