Toczeń rumieniowaty skórny – przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest toczeń rumieniowaty skórny?

Toczeń rumieniowaty to choroba autoimmunologiczna. Toczeń rumieniowaty może występować w postaci układowej i skórnej. W toczniu rumieniowatym skórnym nie stwierdza się zmian narządowych.

Wyróżnia się kilka typów tej choroby, jednak wszystkie wiąże ze sobą jedna cecha - nadwrażliwość na światło.

Mówiąc toczeń rumieniowaty skórny, de facto ma się na myśli jedną z wielu chorób o podobnej przyczynie:

• ostry toczeń skórny:
  • postać ograniczona,
  • postać uogólniona,
• podostry toczeń skórny:
  • postać obrączkowata,
  • postać grudkowo-złuszczająca (łuszczycopodobna),
• przewlekły toczeń skórny:
  • krążkowy toczeń skórny,
  • toczniowe zapalenie tkanki podskórnej,
• przerywany toczeń skórny:
  • postać odmrozinowa,
  • postać obrzękowa.

To też Cię może zainteresować: Pęcherze, pęcherzyki i bąble na skórze – co mogą oznaczać?

Diagnostyka i leczenie

Objawy mogą być bardzo podobne, także do postawienia właściwego rozpoznania niezbędne jest dokładne badanie dermatologiczne oraz wykonanie dodatkowych testów, takich jak:

• oznaczenie poziomu przeciwciał typowych dla tocznia i innych chorób autoimmunologicznych,
• badanie histopatologiczne fragmentu skóry po pobraniu próbki,
• testy immunofluorescencyjne uwidaczniające złogi typowe dla tocznia.

Postacie tocznia rumieniowatego skórnego leczone są w dość podobnym schemacie. Lekarze najczęściej zalecają stosowanie leków działających miejscowo w postaci kremów, maści, płynów. Najczęściej ordynuje się leki przeciwmalaryczne (np. chlorochina), immunosupresyjne (hamujące nadmierną aktywność układu odpornościowego), a w wyjątkowych przypadkach małe dawki doustnych glikokortykosteroidów (obarczone ryzykiem powikłań).

Czytaj również: Guzek pod pachą – jakie są przyczyny zgrubienia pod pachą?

Ostry toczeń rumieniowaty skórny

Jest to schorzenie najczęściej współistniejące z toczniem rumieniowatym układowym. Zwykle traktuje się ją jako manifestację skórną choroby układowej. Typowo pojawia się w dwóch formach:

• Częstszej – ograniczonego ostrego tocznia rumieniowatego skórnego (ACLE). Objawia się jako rumieniowata wysypka na twarzy, która przybiera ostro odgraniczone brzegi kojarzące się z konturami motyla. Pojawia się on u około ½ pacjentów z toczniem rumieniowatym układowym. Wystąpienie ograniczonego ostrego tocznia rumieniowatego skórnego może na kilka miesięcy lub nawet lat wyprzedzić ujawnienie się groźniejszego tocznia rumieniowatego układowego. Innymi objawami mogącymi świadczyć o ACLE jest uczucie ciepła w obrębie zajętej skóry, niewielki obrzęk dający wygląd „skórki od pomarańczy” oraz nasilenie objawów pod wpływem alkoholu (zawiera go wiele kosmetyków).
• Rzadziej – uogólnionego ostrego tocznia rumieniowatego skórnego. Objawia się on jako rumieniowata plamkowo-grudkowa wysypka zajmująca skórę narażoną na działanie promieni słonecznych. Typowymi lokalizacjami są ramiona i dłonie. Czasami choroba może prowadzić do powstawania zmian pęcherzowych, a w najcięższych przypadkach do rozwinięcia bardzo groźnego zespołu toksycznej nekrolizy naskórka.

To też może Cię zainteresować: Swędząca wysypka na rękach – przyczyny, leczenie

Podostry toczeń rumieniowaty skórny

Podostra postać skórna tocznia rumieniowatego (SCLE) może występować samodzielnie lub być związana z toczniem rumieniowatym układowym. Samodzielny toczeń rumieniowaty skóry nie zajmuje narządów wewnętrznych, a jedynie skórę. Typową cechą jest nadwrażliwość na światło. Chorobę u osób predysponowanych mogą także wywołać urazy mechaniczne i niektóre grupy leków.

W trakcie choroby dochodzi do pojawienia się wykwitów skórnych w miejscach narażonych na działanie światła (odsłoniętych). Toczeń rumieniowaty skórny może także zajmować błony śluzowe prowadząc do pojawienia się nadżerek.

Wyróżnia się dwa podtypy tocznia rumieniowatego skórnego:

• postać obrączkową (pojawiają się mnogie ogniska rumieniowo-obrzękowe z typowym przejaśnieniem w środku zmiany – stąd wygląd przypominający obrączkę, w bardziej zaawansowanych postaciach choroby może dojść do produkcji przez zmiany wysięku surowiczego z ogniskami martwicy w obrębie zajętych tkanek);
• postać łuszczycopodobną (swoim wyglądem przypomina łuszczycę o słabym nasileniu).

Przewlekły toczeń rumieniowaty skórny

• Krążkowy toczeń skórny to jeden z rodzajów przewlekłego tocznia rumieniowatego skórnego. Rozwija się on u 25% pacjentów z chorobą układową, ale może być także chorobą samodzielną lub zwiastować pojawienie się tocznia rumieniowatego układowego. Obecność zarówno krążkowego tocznia skórnego, jak i tocznia rumieniowatego układowego zmniejsza ryzyko na rozwinięcie tocznia o ciężkim przebiegu. Choroba objawia się występowaniem wykwitów o typie obwodowo rozprzestrzeniających się zmian rumieniowatych z towarzyszącym obrzękiem, które zlewają się w blaszki. W środkowej części zmiany najczęściej pojawiają się zaniki skórne lub blizny. Charakterystyczne jest nadmierne rogowacenie (hiperkeratoza) w obrębie mieszków włosowych. Zmiany lokalizują się głównie na skórze narażonej na światło słoneczne – twarzy, małżowinach usznych oraz skórze głowy (niestety doprowadzając do trwałego łysienia).
• Toczniowe zapalenie tkanki podskórnej to kolejny rodzaj przewlekłego tocznia rumieniowatego skórnego. Objawia się w postaci delikatnych guzkowatych zmian z lub bez pokrywających ich zmian skórnych. Guzki mogą być bolesne. Składają się z komórek o charakterze zapalnym. Pojawiają się na skórze głowy, twarzy, ramion, klatki piersiowej, pleców, bioder i pośladków. Zwykle ustępują samoistnie, ale czasami pozostawiają po sobie zagłębienie. Rzadko kiedy dochodzi do rozwoju owrzodzeń.

Przerywany toczeń rumieniowaty skórny

• Toczeń odmrożeniowy pojawiają się jako zmiany skórne wyglądające jak dobrze odgraniczone, płaskie guzki o sinoczerwonym zabarwieniu. Chorobie towarzyszy zwykle sinica skóry oraz przeczulica zajętego obszaru. Typowo zajęte są powierzchnie palców rąk, rzadziej palców stóp. Inne lokalizacje, w których może rozwinąć się choroba to nos oraz małżowiny uszne. Sugeruje się, że choroba może być wywoływana przez zimno (objawy częściej pojawiają się przy ekspozycji ciała podczas chłodnej pogody).
• Toczeń obrzękowy jest bardzo rzadką postacią tocznia rumieniowatego skórnego. Częściej chorują mężczyźni niż kobiety. Zmiany mają wygląd rumieniowatych (pojedynczych lub mnogich) blaszek, które mogą przypominać bąble typowe dla pokrzywki (o czerwonofioletowym zabarwieniu). Nie występują fizyczne cechy uszkodzenia naskórka typowe dla innych typów tocznia skórnego, a jedynie obrzęk. Czynnikiem nasilającym lub wywołującym objawy są promienie ultrafioletowe (słoneczne). Wykwity pojawiają się najczęściej na skórze narażonej na promieniowanie słoneczne (twarz, kark, dekolt, barki). Co ważne, choroba nie zajmuje obszaru ciała poniżej talii. Zmiany samoistnie zanikają, ale mogą pojawiać się ponownie w tych samych miejscach (zjawisko zaćmienia).

Wypowiedź dermatologa na temat tocznia rumieniowatego