Liszaj rumieniowaty – przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest liszaj rumieniowaty?

Liszaj rumieniowaty zwany także toczniem rumieniowatym, to choroba zaliczana do grupy schorzeń o podłożu autoimmunologicznym, czyli chorób z autoagresji. Organizm wytwarza przeciwciała, które zamiast walczyć z obcymi antygenami, zwalczają własne tkanki. Nie jest dokładnie poznana przyczyna choroby. Pojawia się ona u osób genetycznie predysponowanych, po zadziałaniu różnych bodźców wyzwalających, takich jak:

• światło słoneczne – dlatego zmiany najczęściej lokalizują się na odsłoniętych częściach ciała,
• leki – hipotensyjne, antyarytmiczne, przeciwdrgawkowe, i inne,
• zakażenia,
• hormony płciowe – estrogeny, dlatego chorobę stwierdza się częściej u kobiet.

Kobiety chorują 6–10 razy częściej niż mężczyźni. Większość zachorowań ujawnia się między 16 a 55 rokiem życia. Często najpierw pojawiają się objawy ogólne takie jak osłabienie, zmęczenie, podwyższona temperatura, spadek masy ciała, które nie wskazują na żadną konkretną chorobę. Dalsza szczegółowa diagnostyka pozwala wykluczyć lub potwierdzić obecność liszaja rumieniowatego. Występują dwie postaci choroby: układowa (SLE) i skórna (DLE).

To też może Cię zainteresować: Jakie schorzenia wywołują plamy na skórze?

Czym jest liszaj rumieniowaty układowy?

W tej postaci choroby kompleksy immunologiczne odkładają się zarówno w skórze jak i narządach wewnętrznych. Ze względu na dużą liczbę objawów z różnych narządów, zostały opracowane kryteria diagnostyczne które mają pomóc w postawienie prawidłowego rozpoznania tocznia rumieniowatego układowego.

Kryteria klasyfikacji SLE według ACR:

1. rumień na twarzy,
2. rumień krążkowy,
3. nadwrażliwość na światło słoneczne,
4. owrzodzenia w jamie ustnej,
5. zapalenie stawów bez nadżerek,
6. zapalenie opłucnej lub osierdzia,
7. zmiany w nerkach,
8. zmiany w układzie nerwowym,
9. zaburzenia hematologiczne,
10. zaburzenia immunologiczne,
11. obecność przeciwciał przeciwjądrowych.

Aby wstępnie rozpoznać tocznia rumieniowatego układowego muszą być spełnione przynajmniej 4 z 11 wymienionych kryteriów. Najbardziej charakterystycznym objawem choroby jest rumień w kształcie motyla na policzkach i grzbiecie nosa. W 25% przypadków zmiany skórne nie występują, a dominują zmiany narządowe.

Zmiany w nerkach występują u około 50% chorych, przejawiają się między innymi przewlekłym kłębuszkowym zapaleniem nerek, ostrą niewydolnością nerek, ogólnie nazywane są nefropatią toczniową. U połowy chorych stwierdza się również wysiękowe zapalenie opłucnej i wysiękowe zapalenie osierdzia. Mogą występować także inne zmiany w układzie oddechowym i układzie krążenia. Bóle stawowe i bóle mięśniowe mogą być pierwszymi objawami. Często są też powiększone węzły chłonne.

Czym jest postać skórna liszaja rumieniowatego?

Zmiany rumieniowe w liszaju rumieniowatym (toczniu rumieniowatym skórnym) pojawiają się głównie na:

• twarzy,
• małżowinach usznych,
• owłosionej skórze głowy.

Są wyraźnie odgraniczone od otoczenia. Szerzą się obwodowo, pozostawiając zanik lub blizny w części środkowej. Na twarzy, podobnie jak w postaci uogólnionej, plamy na skórze przyjmują kształt motyla. Rzadziej umiejscawiają się na błonie śluzowej policzków i języka. Na głowie, po wygojeniu zmian mogą pozostawać łyse miejsca. Od postaci uogólnionej odróżnia ją to, że nie występują zmiany narządowe.

Jak rozpoznać liszaja rumieniowatego?

Rozpoznanie postaci uogólnionej polega na stwierdzeniu:

• charakterystycznych zmian skórnych,
• nieprawidłowości w badaniach krwi i badaniach moczu,
• obecności przeciwciał przeciwjądrowych (ANA),
• zmian w badaniu wycinka skóry.

Rozpoznanie postaci skórnej liszaja rumieniowatego polega na stwierdzeniu:

• charakterystycznych zmian skórnych,
• umiejscowienia głównie na odsłoniętych częściach ciała i skórze głowy,
• niekorzystnego wpływu słońca,
• przewlekłego przebiegu,
• zmian w badaniu wycinka skóry – nie muszą być obecne.

Jak leczy się liszaja rumieniowatego?

Głównym celem leczenia liszaja rumieniowatego jest zapobieganie zmianom narządowym i zapewnienie dobrej jakości życia. Podstawowymi lekami są glikokortykosteroidy. W zależności od nasilenia choroby stosuje się je w skojarzeniu z lekami immunosuperesyjnymi i przeciwmalarycznymi.

W leczeniu miejscowym zmian skórnych stosuje się maści i kremy z glikokortykosteroidami lub inhibitory kalcyneuryny.

Ważne jest także zapobieganie zaostrzeniom, poprzez:

• unikaniu ekspozycji na światło słoneczne,
• unikanie stresu,
• odpowiednią ilość odpoczynku,
• zapobieganie zakażeniom.

Gdzie się zgłosić gdy pojawią się niepokojące objawy liszaja rumieniowatego? Diagnostykę najlepiej zacząć od wizyty u lekarza rodzinnego, który zleci podstawowe badania krwi i moczu oraz wykona badanie fizykalne. Na tej podstawie, w zależności od dominujących objawów, skieruje pacjenta do odpowiedniego specjalisty.