Objawy zatrucia nikotyną – czy paląc papierosy można się zatruć?

Jak działa nikotyna? Dlaczego i jak uzależnia?

W mózgu człowieka występuje pewna liczba receptorów nikotynowych. Po połączeniu się z nikotyną (dostarczoną różnymi drogami – m.in.: wraz z wypalanym papierosem, za pomocą plastra, gumy do żucia, inhalacji czy tabletki do ssania) dochodzi za ich pośrednictwem do pobudzenia ośrodkowego układu nerwowego. Z tego właśnie powodu nikotynę określa się mianem substancji psychoaktywnej.

Regularne palenie papierosów odpowiada za drażnienie receptorów nikotynowych. Palacz zatem stopniowo przyzwyczaja się do efektów związanych z działaniem nikotyny. W miarę wydłużania okresu dostarczania kolejnych ilości nikotyny, liczba receptorów nikotynowych ulega zwiększeniu. Pociąga to zatem konieczność zwiększenia ilości dostarczanej nikotyny (czyli wypalania coraz to większej liczby papierosów) celem osiągnięcia tego samego poziomu zadowolenia. Dochodzi zatem do rozwoju uzależnienia od nikotyny, zarówno fizycznego oraz psychicznego.

Objawy zatrucia nikotyną

Nikotyna to substancja o silnym wpływie na niemal każdą komórkę organizmu. Z tego powodu, zależnie od czasu oraz ilości dostarczanej tej substancji może dojść do zatrucia organizmu nikotyną. Bezpośrednie skutki działania tej substancji na organizm zależą od czasu i ilości dostarczanej nikotyny:

• W małych dawkach (w granicach 13 mg), nikotyna działa pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy (m.in. wpływa na wydzielanie dopaminy) wywołując zadowolenie i uczucie satysfakcji.
• Wzmaga także wyrzut adrenaliny, co m.in. wpływa na zmniejszenie odczuwania głodu nikotynowego, uśmierza ból, odpowiada za wzrost ciśnienia tętniczego krwi.
• W miarę wzrostu dawki dostarczanej nikotyny dochodzi do zablokowania w sposób trwały receptorów nikotynowych w ośrodkowym układzie nerwowym, co istotnie w wpływa na upośledzenie jego funkcji. Pojawiają się zmiany w postrzeganiu otoczenia i bodźców zewnętrznych, może wystąpić światłowstręt, ślinotok, nudności i wymioty, uczucie zmęczenia.
• Dodatkowo mogą wystąpić bóle oraz zawroty głowy, narastające uczucie senności, bóle brzucha oraz biegunka. Skóra staje się bladsza, źrenice ulegają rozszerzeniu.
• W przypadku jeszcze większej dawki nikotyny (ekstremalnie wysokiej) mogą dołączyć się drgawki, zaburzenia świadomości (łącznie z jej całkowitą utratą), duszność, zaburzenia rytmu serca, a nawet zgon.

Czy jest bezpieczna dawka nikotyny? Jaka wywołuje objawy zatrucia?

Z uwagi na silne oddziaływanie nikotyny na organizm, nie istnieje dopuszczalna tzw. „bezpieczna” dawka nikotyny. Zależnie od indywidualnych cech osobniczych, już wypalenie kilku papierosów może odpowiadać za wytworzenie uzależnienia. Tym samym, niemożliwe jest też oznaczenie ilości nikotyny, które nie wywoła nieprzyjemnych objawów i w 100 proc. pozwoli na uniknięcie zatrucia.

Przyjmuje się jednak, że ilość nikotyny dostarczona jednorazowo w przedziale 4–8 mg jest toksyczna dla osoby dorosłej, niepalącej. W przypadku nałogowych palaczy, dawka ta będzie zdecydowanie wyższa. Związana jest także ze stopniem obniżenia wrażliwości osoby uzależnionej na działanie nikotyny. Im silniejszy stopnień uzależnienia, tym dawka toksyczna nikotyny ulega podwyższeniu. Jako śmiertelną ilość nikotyny wskazuje się ilość średnio 0,5 mg na każdy kilogram masy ciała (czyli zakres między 40–60 mg).

Kto jest zagrożony zatruciem nikotyną?

Organizm każdego, kto w krótkim czasie dostarczy jednorazowo dużą dawkę nikotyny naraża się na ryzyko wystąpienia zatrucia. Szacuje się, zależnie do metodyki badania, że w jednym papierosie jest między 8 do nawet 20 mg nikotyny zależnie od marki (średnio około12 mg na sztukę). Wypalenie jednego papierosa odpowiada za wchłonięcie około 0,95–1mg nikotyny. W połączeniu zatem z masą ciała palacza już nawet wypalenie kilku papierosów (zwłaszcza jeden po drugim, bez przerw) może odpowiadać za wystąpienie objawów zatrucia nikotyną.

Ryzyko zatrucia nikotyną może występować:

• U osób próbujących rzucić palenie, zwłaszcza stosujących nikotynową terapię zastępczą (NTZ). Wówczas stosuje się różne formy preparatów zawierających w swoim składzie nikotynę (w formie gumy do żucia, plastrów, inhalatorów, tabletek do ssania). Niekiedy, w przypadku doboru zbyt silnych stężeń lub przyjmowania zbyt wielu środków naraz wzrasta ryzyko pojawienia się symptomów wywołanych przyjęciem zbyt dużych dawek nikotyny.
• Wśród osób palących tzw. e-papierosy, z uwagi na korzystanie ze zbyt silnych liquidów, w składzie których są duże ilości nikotyny. Elektroniczne papierosy dają mylne wrażenie „bezpieczniejszych” w porównaniu do tradycyjnych papierosów – brak w nich substancji smolistych, nie wymagają wytworzenia płomienia, przez co są „wypalane” (używane) wielokrotnie częściej w ciągu doby niż te standardowe. Niesie to ryzyko dostarczenie dużych, niekiedy o wiele większych dawek nikotyny w porównaniu do tradycyjnych papierosów.
• W grupie młodzieży i dzieci – im młodszy organizm, tym mniejsza ilość substancji może już wywołać niekorzystne objawy zatrucia nikotyną. Młodzież, często w ramach zyskania uznania w oczach otoczenia czy podkreślenia swojej dorosłości, decyduje się na wypalenie dużej liczby papierosów w krótki czasie. Skutkuje to dostarczeniem niekiedy niebezpiecznie wysokich dawek nikotyny. Młodsze dzieci mogą ulec zatruciu nikotyną na skutek nieprawidłowego nadzoru, który doprowadza do np.: przyjęcia tabletki do ssania z zawartością nikotyny, przyklejenia plastra nikotynowego czy żucia gumy z nikotyną.
• U płodu, gdy kobieta w ciąży jest narażona na działanie wysokich dawek nikotyny (np. sama jest nałogowym palaczem). Wówczas uzależnienie matki może skutkować m.in. niska masą urodzeniową dziecka, a także istotnie zwiększyć ryzyko wystąpienia zgonu okołoporodowego