DDA (dorosłe dzieci alkoholików) – objawy, cechy, test, leczenie, jak pomóc

DDA – co to jest?

Dorosłe dzieci alkoholików (DDA) to grupa wsparcia opierająca się na samopomocy. Zrzesza ona ludzi dorastających w rodzinach, w których problem alkoholowy dotyczył przynajmniej jednego z rodziców, co uniemożliwiało pełnienie funkcji opiekuna wobec dziecka. Psychika dziecka alkoholika doznaje poważnego i długotrwałego uszczerbku, co rzutuje na całe jego późniejsze życie. Osoby dorastające w rodzinach dysfunkcyjnych zmuszone są wykształcić pewne cechy, pozwalające na przetrwanie w nich, które później utrudniają prawidłowe funkcjonowanie i odnalezienie się w społeczeństwie.

W Polsce pojęcie DDA, oprócz grup samopomocy, oznacza także syndrom dziecka alkoholika i związane z nim, charakterystyczne dla tych osób problemy, które w dużej mierze przekładają się na trudności w przystosowaniu się do życia w społeczeństwie.

DDA – objawy

Symptomy związane z DDA występują niemal u wszystkich osób wychowujących się w rodzinie z problemem alkoholowym. Bardzo ważny jest jednak czas występowania i utrzymywania się objawów. Jeśli zanikają one krótko po zaprzestaniu picia przez ojca lub matkę, wyprowadzeniu się z domu czy śmierci osoby uzależnionej – bardzo dobrze. Jeśli natomiast utrzymują się długo – wymagana będzie pomoc terapeuty lub grupy wsparcia.

W przypadku syndromu DDA objawy somatyczne (fizyczne) to:

• zawroty głowy,
• omdlenia,
• drżenie rąk przy zdenerwowaniu,
• bóle głowy i inne nieuzasadnione dolegliwości bólowe,
• tachykardia,
• uczucie kołatania serca,
• duża potliwość,
• uderzenia gorąca,
• szybki, płytki oddech,
• uczucie suchości w ustach,
• twarz dziecka alkoholika często wydaje się pusta, pozbawiona uczuć.

Jeżeli chodzi o objawy psychologiczne w syndromie DDA, to są one następujące:

• duży lęk przed odrzuceniem (powoduje to niechęć do wchodzenia w głębsze relacje emocjonalne),
• izolacja od innych ludzi,
• wypieranie własnych emocji,
• silna potrzeba akceptacji,
• poczucie wstydu,
• niskie poczucie własnej wartości,
• poczucie winy,
• myśli nihilistyczne,
• pesymizm,
• agresja i skłonność do zachowań impulsywnych,
• przekonanie, że świat i ludzie mogą być tylko bardzo dobrzy albo bardzo źli (nie istnieją stany przejściowe),
• skłonność do popadania w nałogi,
• samookaleczenia,
• próby samobójcze,
• poniżanie siebie w relacjach seksualnych,
• brak celów życiowych,
• zaburzenia odżywiania.

W przypadku dorosłych dzieci alkoholików pojawiać mogą się również problemy ze snem oraz stany depresyjne.

DDA – cechy osobowości i charakter

Oprócz objawów związanych z DDA, dorosłe dzieci alkoholików prezentują także pewne cechy charakteru, które ułatwiają ich rozpoznanie.

Cechy osobowości dorosłych dzieci alkoholików to:

• skłonność do popadania w uzależnienia,
• tworzenie związków z osobami uzależnionymi,
• poważne traktowanie siebie,
• nieumiejętność zrelaksowania się,
• niezwracanie uwagi na własne potrzeby i pragnienia,
• poczucie dużej odpowiedzialności lub zupełny jej brak,
• duża samokrytyka,
• chęć bycia zdominowanym,
• brak asertywności,
• zachowania agresywne skierowane do innych osób lub do siebie,
• impulsywność,
• chęć uzyskania akceptacji otoczenia,
• trudności w okazywaniu uczuć,
• niechęć do wchodzenia w bliższe relacje z innymi ludźmi.

Syndrom dzieci alkoholików w dorosłym życiu wiąże się także z przyjmowaniem pewnych postaw w stosunku do otoczenia. Wynikają one z próby przetrwania w dysfunkcyjnej rodzinie w przeszłości. Prawie zawsze postawy dzieci alkoholików będą objawiać się także w samodzielnym życiu.

Dzieci alkoholików – typy

Bohater

W dzieciństwie stara się bronić matki i opiekuje się młodszym rodzeństwem. W szkole zbiera same dobre oceny. Nie liczą się dla niego przyjemności i własne szczęście. W życiu dorosłym jest perfekcjonistą zapominającym o samym sobie.

Cień

Ucieka przed otaczającą go rzeczywistością w krainę swoich przemyśleń i fantazmatów, nie pasuje do świata i nie chce być jego częścią. Nie zwraca na siebie uwagi, nie ma przyjaciół. Podobne cechy charakteryzują go w życiu dorosłym.

Kozioł ofiarny

Uważa, że to właśnie on jest winien całego zła świata, w jego odczuciu to przez niego ojciec pije, a matka płacze. Uważa, że nie ma już dla niego nadziei i, niestety, w przyszłości może chcieć to okazać.

Błazen

Dostrzega to, że w przykrych sytuacjach tylko on może wywołać uśmiech na twarzy rodzica i wykorzystuje to, choć wewnętrznie cierpi. Chce uszczęśliwić innych. Kiedy dorośnie, inni mogą zarzucać mu brak powagi w sytuacjach, które tego wymagają.

DDA a depresja

Dzieci alkoholików, ze względu na ciągły strach towarzyszący im w najwcześniejszych latach życia, często rozwijają choroby i zaburzenia psychiczne. Jednym z takich schorzeń jest depresja.

Szanse na wystąpienie tej choroby zwiększa samotność w dorosłym życiu, brak umiejętności dopasowania się do przyjętych norm społecznych, problemy w pracy i trudności w budowaniu związków emocjonalnych.

W przypadku wystąpienia depresji konieczna jest pilna konsultacja psychiatryczna i dobranie odpowiedniego leczenia. Depresja jest bardzo ciężką chorobą i nigdy nie wolno lekceważyć jej objawów.

Syndrom DDA – test psychologiczny

W internecie znaleźć można wiele testów pomagających określić ilość cech charakterystycznych dla DDA. Składają się one z prostych pytań dotyczących usposobienia czy reakcji w danej sytuacji. Na pytania należy udzielić odpowiedzi „tak” lub „nie”.

Czas ich wypełnienia wynosi kilka minut. Należy jednak pamiętać, że występowanie pewnych cech wspólnych z DDA nie musi oznaczać, że dorastało się w dysfunkcyjnej rodzinie.

Jak pomóc DDA?

Zespół dzieci alkoholików bardzo często wymaga fachowej pomocy – terapii. Uwolnienie się od cech kształtowanych w dzieciństwie jest zwykle bardzo trudne i może wymagać wielu sesji terapeutycznych.

Dziecko alkoholika rzadko dopuszcza do siebie innych ludzi, dlatego bardzo ciężko kształtować prawidłowe zachowania DDA na własną rękę.

Problemy DDA często sprawiają, że trudno im wytrwać w związku, a także utrzymać partnera przy sobie, dlatego wymagają bardzo dużo cierpliwości i wsparcia ze strony drugiej osoby.

Leczenie DDA – diagnoza i terapia

Diagnoza dziecka z rodziny alkoholowej zwykle nie sprawia większych trudności. Osobowość DDA, określone cechy zachowania i choroba alkoholowa w rodzinie zazwyczaj wystarczają do postawienia trafnej diagnozy.

Terapia DDA może odbywać się indywidualnie lub grupowo. Wszystko zależy od potrzeb konkretnego pacjenta. Psychoterapia DDA ma na celu pomóc w wyzwoleniu się z przeżyć z dzieciństwa. Spotkania sam na sam z psychoterapeutą lub w małych grupach osób, które doświadczają tego samego problemu, pomagają otworzyć się na drugiego człowieka i likwidują objawy nękające dziecko alkoholika.

W przypadku bardzo nasilonych objawów lękowych stosuje się czasem leki, które pomagają obniżyć poziom lęku, co ułatwia terapię.

DDA – grupy wsparcia

Dużą pomoc dla dzieci DDA niosą grupy wsparcia oparte na samopomocy, działają one w ramach NFZ i przy niektórych parafiach. Dzielenie się własnymi doświadczeniami z ludźmi, którzy przeżyli koszmar alkoholizmu w dzieciństwie, może przynosić bardzo dobre skutki.

Grupy te noszą nazwy: Dorosłe Dzieci Alkoholików, Dorosłe Dzieci Rodzin Dysfunkcyjnych, Dzieci Anonimowych Alkoholików lub Anonimowe Dorosłe Dzieci.

Czy DDA potrafią kochać?

To, że DDA potrafią kochać, nie ulega wątpliwości. Kochają dokładnie tak samo, jak każdy inny człowiek, niestety czasami sposób okazywania uczuć i wyuczone cechy bardzo negatywnie rzutują na ich związki. „Duże dzieci” alkoholików często czują się nieatrakcyjne lub nieciekawe. Skutkuje to chęcią zatrzymania przy sobie partnera przez ograniczanie jego wolności – częste telefony, pisanie SMS-ów, wpadanie w panikę w przypadku dłuższej rozłąki.

Zdarza się także, że syn czy córka alkoholika będą bardzo ostrożni w swoich relacjach, co objawiać się może trzymaniem partnera na dystans. Partnerzy osób z rodzin dysfunkcyjnych muszą wykazywać bardzo wiele cierpliwości i zrozumienia. Należy jednak pamiętać, że lista uczuć DDA jest dokładnie taka sama, jak osób wychowywanych w normalnych warunkach i stworzenie z nimi prawidłowo funkcjonującego związku jest możliwe, choć nie zawsze jest to łatwe.

Dorosłe dzieci alkoholików a seksualność

Seksualność osób DDA to bardzo złożony problem. Dziecko DDA, ze względu na zwykle spaczony obraz seksualności rodziców, rozwija najczęściej problemy związane z oziębłością seksualną. Wiąże się to z wizją aktu seksualnego związanego z przemocą, który postrzegany jest jako coś „brudnego”.

Większość ludzi, u których w rodzinach dochodziło do problemu alkoholowego, unika zbliżenia z partnerem. Często mogą temu towarzyszyć zaburzenia, takie jak pochwica (u kobiet) czy dysfunkcje wzwodu lub przedwczesny wytrysk (u mężczyzn).

Drugim, rzadziej spotykanym problemem, są skłonności masochistyczne lub sadystyczne, których przyczyną może być doświadczenie poniżania dziecka w związku z jego rozwijającą się seksualnością. W przypadku występowania problemów dotyczących sfery seksualnej konieczny jest kontakt z psychoterapeutą.