Syndrom sztokholmski – w związku, co to jest, przyczyny, objawy i leczenie

Co to jest syndrom sztokholmski?

Syndrom sztokholmski jest reakcją psychiki na znalezienie się w bardzo stresującej sytuacji, wiążącej się z uwięzieniem czy z trwaniem w relacji z oprawcą. Uważa się, że zespół sztokholmski jest rodzajem mechanizmu obronnego, który pomaga człowiekowi przetrwać w skrajnie trudnych sytuacjach. Został on stwierdzony u ofiar porwań, gwałtów, przemocy fizycznej, u osób, które przeżyły obozy koncentracyjne czy nawet w przypadkach przemocy domowej.

Nazwa syndromu pochodzi od reakcji i stanu psychicznego ofiar napadu na Kreditbanken w Sztokholmie z 23 sierpnia 1973 r. Grupa napastników w celu uniknięcia aresztowania i kradzieży większej sumy pieniędzy wzięła zakładników, którzy przetrzymywani byli przez 6 dni. Po uwolnieniu przetrzymywanych osób okazało się, że bardzo niechętnie zeznają i unikają wypowiedzi, które mogłyby dodatkowo obciążyć napastników. Ofiary odczuwały sympatię, zrozumienie i solidarność z napastnikami.

Efekt sztokholmski nie jest jednak czymś dotyczącym jedynie zakładników, znacznie częściej występuje on w związkach uczuciowych, rodzinach czy w firmach.

Przeczytaj też: Jak leczyć agresję?

Przyczyny syndromu sztokholmskiego

Syndrom ofiary i kata, jak czasem również bywa nazywany syndrom sztokholmski, może wytworzyć się u osób, które znalazły się w różnych sytuacjach. Dotyczy on ludzi, którzy żyją w poniższych sytuacjach.

• Trwanie w toksycznym związku – syndrom sztokholmski w związku jest bardzo niebezpiecznym zjawiskiem. Strona, która dokonuje przemocy, zwykle nie jest kojarzona przez ofiarę wyłącznie jako kat i oprawca, co sprawia, że doświadczający przemocy człowiek nieczęsto decyduje się na odejście od agresywnego partnera.
• Wychowywanie się w dysfunkcyjnych rodzinach – syndrom sztokholmski w rodzinie może być spowodowany alkoholizmem lub innymi dysfunkcjami społecznymi. Bardzo często zdarza się, że agresor pełni także funkcję żywiciela rodziny, dlatego partner i dzieci czują się w pełni od niego zależne i nie decydują się na poszukiwanie pomocy. Syndrom sztokholmski u dzieci bardzo często przejawia się także później, w życiu dorosłym.
• Praca w niesprzyjających warunkach – syndrom sztokholmski w pracy najczęściej spowodowany jest dużymi wymaganiami szefa, który w znaczący sposób pokazuje swoją dominację, karci za najmniejsze niedopatrzenia, ale czasem potrafi także pochwalić, co sprawia, że pracownik darzy go także pozytywnymi uczuciami.
• Doświadczenie napastowania na tle seksualnym – syndrom sztokholmski u ofiar gwałtu rozwija się najczęściej w przypadku, gdy oprawca był kimś z bliskiego otoczenia ofiary.

To też może Cię zainteresować: Czym jest toksyczna przyjaźń?

Psychologowie stwierdzili, jakie okoliczności muszą wystąpić, aby wytworzył się syndrom sztokholmski. Są nimi:

• brak możliwości ucieczki, opuszczenia sytuacji, w której dana osoba się znalazła – może to być uwięzienie fizyczne w jakimś miejscu, ale także przekonanie ofiary, że nie poradzi sobie sama. Uporczywe trwanie w związku uczuciowym spowodowane jest u niej brakiem wiary we własne możliwości;
• izolacja ofiary – syndrom sztokholmski występuję częściej, jeśli ofiara była izolowana od innych osób. Przypadki takie zdarzają się szczególnie często w sektach czy dysfunkcyjnych związkach;
• słaby krytycyzm – ofiary bardzo często starają się tłumaczyć sobie motywy działania oprawcy. Taka racjonalizacja stanowi mechanizm ochronny i pozwala przetrwać ofierze w skrajnych sytuacjach;
• wyuczenie zachowań – decyzje podejmowane są zgodnie z oczekiwaniami oprawcy. Ofiara wie, że dobre zachowanie może sprawić, że uniknie agresji ze strony oprawcy.

Przeczytaj też: Bulimia – przyczyny, objawy, leczenie

Objawy syndromu sztokholmskiego

Osoba, u której wystąpił syndrom sztokholmski, cechują objawy, które mogą charakteryzować się różnym nasileniem. Objawy syndromu sztokholmskiego to:

• pozytywne uczucia kierowane w stronę oprawcy,
• niechęć do ucieczki,
• niezauważanie swojej krzywdy,
• usprawiedliwianie agresora,
• podzielanie poglądów oprawcy.

Syndrom sztokholmski w związku

Syndrom sztokholmski w związku jest bardzo negatywnym i zatrważającym zjawiskiem, które zdarza się stosunkowo często. Agresorem najczęściej jest mężczyzna, choć zdarzają się także przypadki, w których sprawcą przemocy jest kobieta.

W dysfunkcyjnych związkach bardzo często wytwarza się zależność ofiary od kata, która może przyjmować różne formy – psychiczną, finansową czy emocjonalną. Zależność ta jest główną przyczyną pozostawania ofiary w związku i braku chęci szukania pomocy. Agresor bardzo często przejawia także wiele zachowań pozytywnych względem swojej ofiary – przeprasza, kupuje kwiaty, zapewnia poprawę. Zachowania takie przekonują krzywdzoną osobę o uczuciach agresora, przez co nie decyduje się ona na odejście, tylko szuka winy w swoim zachowaniu. Takie zachowania to klasyczny przykład syndromu sztokholmskiego w związku.

Jeśli uważasz, że jesteś w podobnej sytuacji, pamiętaj, że nic się nie zmieni, jeśli nie poprosisz o pomoc lub nie odejdziesz. Pomoc osobom tkwiącym w toksycznych związkach oferuje Niebieska Linia.

To też może Cię zainteresować: Dowiedz się, jak niebezpieczna jest przemoc seksualna w związku

Rozpoznanie i leczenie syndromu sztokholmskiego

Jak pomóc ofierze uwolnić się z toksycznej relacji? Rozpoznanie syndromu sztokholmskiego stawia się na podstawie stwierdzenia charakterystycznych objawów u ofiar przemocy. Rozpoznanie powinno być postawione przez lekarza psychiatrę lub psychologa.

Jak pomóc osobom z syndromem sztokholmskim? Leczenie syndromu sztokholmskiego musi zacząć się od wyjścia z toksycznego związku lub innej formy relacji. Kluczowe jest więc oddzielenie ofiary od sprawcy przemocy. Ofiary przemocy domowej powinny szukać pomocy u psychologa, który pomoże im w przepracowaniu traumy. Przydatna może okazać się psychoterapia psychodynamiczna. Bardzo ważne jest również wsparcie rodziny i przyjaciół.