Kancerofobia – co to jest? Przyczyny, objawy, jak leczyć?

Strach przed rakiem

Nowotwory niewątpliwie są plagą naszych czasów. Wydaje się, że z roku na rok zwiększa się częstość ich występowania. Nie jest to do końca prawdą. Zwiększająca się liczba wykrywanych przypadków nowotworów łagodnych i złośliwych rośnie ze względu na wzrost populacji ludzkiej, wydłużającą się średnią długość życia oraz rosnące możliwości diagnostyczne. Choroby nowotworowe występują w każdym wieku, najczęściej jednak dotyczą starszej części populacji.

Bez względu na nasz wiek, płeć czy pochodzenie wszyscy obawiamy się raka wykrytego u siebie lub u członka naszej rodziny. Rozwój medycyny zapewnił możliwość skutecznego leczenia wielu rodzajów nowotworów złośliwych, a w przypadku innych wydłużenie życia chorych, jednak strach przed chorobą ciągle jest silny i przez wielu uważany za wyrok.

Czytaj również: Depresja egzogenna – przyczyny, objawy, leczenie

Kancerofobia – co to jest?

Strach przed zachorowaniem na chorobę nowotworową nie jest niczym dziwnym. Chyba każdemu z nas zdarzyło się pomyśleć, jak wyglądałoby życie, gdyby to u nas zdiagnozowano raka. Jeśli takie przemyślenia powodują u nas zmianę stylu życia polegającą na modyfikacji diety, wprowadzeniu do swojego planu dnia ćwiczeń fizycznych czy pożegnaniu się z nałogami, to bardzo dobrze. Gorzej, jeśli prowadzą do wręcz paraliżującego lęku utrudniającego normalne funkcjonowanie.

Kancerofobia, czyli silny i irracjonalny lęk przed nowotworem, jest formą nozofobii, czyli specyficznego lęku dotyczącego zachorowania. Wyróżnia się kilka rodzajów nozofobii. Są nimi: mizofobia – strach przed zanieczyszczeniami i brudem, bakteriofobia – strach przed chorobami wywołanymi przez mikroorganizmy oraz kancerofobia.

Nozofobie mogą objawiać się, oprócz bardzo silnego lęku dotyczącego zachorowania na daną jednostkę chorobową, także poprzez trudne do zidentyfikowania i niespecyficzne objawy somatyczne, takie jak bóle czy mdłości. Fobie specyficzne dotyczące własnego stanu zdrowia i lęk przed złapaniem konkretnej choroby nie są czymś nowym, zmieniają się natomiast schorzenia, których dotyczą – w XIX wieku głównym zmartwieniem były choroby weneryczne i gruźlica, później ludzie odczuwali lęk przed AIDS i chorobami krążenia, a dziś boją się nowotworów, chorób serca i udarów.

Przeczytaj też: Jak leczyć ból nowotworowy?

Przyczyny kancerofobii

Kancerofobia zaliczana jest do fobii specyficznych . Przyczyny ich powstawania ciągle stanowią przedmiot sporów naukowców, a najczęściej obwinia się o nie czynniki opisane poniżej.

• „Popularność raka” – bez wątpienia choroby nowotworowe przestają być w naszym społeczeństwie tematem tabu. Organizowane są liczne kampanie uświadamiające, w których uczestniczą znane osoby. Jest to bardzo dobre działanie, lecz u niektórych osób może spowodować nie tylko chęć przeprowadzenia diagnostyki, ale także ogromny lęk;
• Predyspozycje genetyczne – lęk przed zachorowaniem, upadkiem z wysokości, ukąszeniem przez węża czy pająka może być niejako wpisany w nasz kod genetyczny. W przeszłości pomagał on człowiekowi przetrwać w niebezpiecznym środowisku, a dziś – w przypadku jego nadmiernej ekspresji – prowadzi do powstania fobii;
• Nieprawidłowe wzorce zachowań wyniesione z dzieciństwa – nadopiekuńczy rodzice, którzy starają się chronić dziecko przed wszystkimi niebezpieczeństwami mogą doprowadzić do stanu, w którym, w dorosłym życiu, ich potomek będzie prezentował wysoki poziom lęku i szukał opieki ze strony innych. Paradoksalnie, podobne skutki może przynieść stosowanie przemocy wobec dziecka;
• Choroba nowotworowa w rodzinie lub w najbliższym otoczeniu – przeżywanie choroby nowotworowej u członka rodziny może powodować strach przed własnym zachorowaniem, może on być silniejszy, jeśli nowotwory występowały u wielu krewnych.

To też może Cię zainteresować: Co oznacza przyspieszone bicie serca?

Kancerofobia – objawy

Objawy kancerofobii można podzielić na dwie główne grupy: dotyczące przeświadczenia o rozwijaniu się choroby nowotworowej i objawy somatyczne będące skutkiem nasilonego lęku, które występują we wszystkich rodzajach fobii.

Do objawów psychologicznych zalicza się:

• natrętne myśli dotyczące obecności niezdiagnozowanej choroby nowotworowej – w przypadku kancerofobii stwierdzenie przez pacjenta „boję się, że mam raka” nie oddaje w pełni jego stanu psychicznego – lęk może zdominować każdą dziedzinę jego życia, nie pozwoli na kontynuowanie pracy zawodowej, snucie planów na przyszłość czy budowanie więzi rodzinnych;
• przewidywanie swojej rychłej śmierci spowodowanej nowotworem – może to skutkować całkowitym wycofaniem się z życia społecznego; należy pamiętać, że kancerofobia i depresja bardzo często idą ze sobą w parze;
• nieprawidłowe i ukierunkowane na nowotwór rozumowanie bodźców przekazywanych przez organizm – pacjent cierpiący na kancerofobię zwykły kaszel może interpretować jako objaw raka płuc, a ból głowy wiąże z guzem mózgu;
• chory często zdaje sobie sprawę z irracjonalności swoich obaw, ale nie jest w stanie kontrolować lęku;
• wyszukiwanie swoich objawów w Internecie – niejedno forum internetowe obfituje w opisy objawów charakterystycznych dla danego typu nowotworu – należy pamiętać, że jeden objaw bardzo często występuje w wielu jednostkach chorobowych (niekoniecznie nowotworowych) i nie można stawiać diagnozy na jego podstawie, szczególnie gdy robi to osoba bez medycznego wykształcenia.

Objawy somatyczne towarzyszące fobiom:

• tachykardia – przyspieszenie akcji serca;
• ściskanie lub kłucie w klatce piersiowej;
• uczucie duszności;
• tachypnoe – przyspieszenie oddechu;
• potliwość, dotycząca szczególnie dłoni i stóp;
• drżenie rąk.

Kancerofobia może prowadzić do wykształcenia się u człowieka dwóch przeciwstawnych postaw.

Pierwsza z nich będzie charakteryzować się ogromną potrzebą uzyskania diagnozy. Osoba, którą charakteryzuje ta postawa będzie bardzo często odwiedzać lekarzy różnych specjalności, prosić o zlecanie dodatkowych badań i poszerzanie diagnostyki celem wykrycia objawów raka. Wydawać się może, że takie podejście nie niesie za sobą żadnych zagrożeń, jednak poddawanie się wielu badaniom obrazowym naraża osobę na szkodliwe promieniowanie.

Druga jest zupełnym przeciwieństwem pierwszej. Jej typową cechą jest unikanie, za wszelką cenę, kontaktu z lekarzem, aby ten nie potwierdził obaw pacjenta. Postawa ta jest niebezpieczna, gdyż całkowita rezygnacja z opieki medycznej spowodowana obawą przed ewentualną diagnozą raka może prowadzić do przeoczenia wielu schorzeń (w tym chorób nowotworowych), które mogą być skutecznie leczone – o ile zostaną wykryte odpowiednio wcześnie.

Kancerofobia – leczenie

Leczenie kancerofobii nie jest prostym zadaniem. Dostarczenie pacjentowi wyników badań świadczących o braku obecności procesu nowotworowego w jego organizmie nigdy nie jest dla niego wystarczającym dowodem – pacjent wątpi w rzetelność diagnozy, co skłania go do dalszego szukania objawów raka. W przypadku leczenia fobii specyficznych stosuje się najczęściej psychoterapię poznawczo-behawioralną. Jej zadaniem jest zastąpienie myśli dotyczących choroby nowotworowej myślami o faktycznym stanie zdrowia.

W przypadku silnych fobii stosuje się leki przeciwlękowe, a jeśli kancerofobii towarzyszy depresja, należy włączyć leki przeciwdepresyjne.

Czytaj również: Nerwica lękowa – przyczyny, objawy i leczenie nerwicy lękowej