Zwężenie odźwiernika u niemowląt i dorosłych – objawy i leczenie

Zwężenie odźwiernika u niemowląt

Nie udaje się ustalić przyczyny większości przypadków zwężenia odźwiernika u niemowląt, chociaż wiadomo, że w jego powstawaniu grają rolę czynniki zarówno genetyczne, jak i środowiskowe. Jest to wada wrodzona, która występuje:

• częściej u chłopców,
• u dzieci, u których w rodzinie występowały już przypadki stenozy,
• u niemowląt, które w pierwszych tygodniach życia przyjmowały antybiotyk erytromycynę (lub których matki w ostatnich tygodniach ciąży stosowały terapię antybiotykami).

Przyczyną zwężenia odźwiernika u dzieci jest przerost błony mięśniowej, co powoduje jego nadmierny skurcz i uniemożliwia przechodzenia pokarmów do dwunastnicy.

Przeczytaj: Wymiotowanie żółcią – co oznacza?

Zwężenie odźwiernika u dorosłych

U dorosłych wyróżniamy:

• pierwotne zwężenie odźwiernika,
• wtórne zwężenie odźwiernika.

Stenoza pierwotna powstaje bez udziału innych chorób towarzyszących, zazwyczaj jest bezobjawowa. Obserwujemy w niej przerost mięśni odźwiernika. Do zwężenia wtórnego dochodzi często nie tyle wskutek przerostu mięśni, co włóknienia okolicy odźwiernika, spowodowanego przez:

• wrzody żołądka lub dwunastnicy,
• łagodne lub złośliwe guzy nowotworowe, bezoary (guzy wewnątrz żołądka, uformowane np. przez niestrawione resztki pokarmu, włosy),
• chorobę Leśniowskiego-Crohna, która prowadzi do stanu zapalnego i utworzenia zrostów w rejonie odźwiernika,
• przetrwały skurcz odźwiernika, spowodowany nadmierną aktywnością nerwu błędnego (XII nerwu czaszkowego, odpowiadającego za pracę układu przywspółczulnego, spowalniającego perystaltykę przewodu pokarmowego).

Zwężenie odźwiernika – objawy u niemowląt

Symptomy zwężenia odźwiernika u niemowląt pojawiają się zwykle 3 do 6 tygodni po urodzeniu, bardzo rzadko po ukończeniu 3 miesięcy. Należy pamiętać, że niemowlęta często wymiotują czy ulewają, a zwężenie odźwiernika występuje jedynie u 2 do 4 dzieci na 1000 przypadków. Do objawów zwężenia odźwiernika u niemowląt należą:

• chlustające wymioty – na początku wymioty są delikatne, jedynie lekko wyciekające z ust; na przestrzeni dni ulegają pogorszeniu, a dziecko wymiotuje na odległość nawet kilkudziesięciu centymetrów; do wymiotów dochodzi około 30 minut po spożyciu posiłku, czasami mogą one zawierać domieszkę krwi, co jest spowodowane podrażnieniem żołądka;
• odwodnienie – można je poznać po tym, że pieluchy są lżejsze i mniej mokre niż zwykle oraz dziecko płacze bez łez;
• ciągły głód oraz towarzysząca utrata wagi – z powodu utraty spożytego pokarmu dziecko bardzo często domaga się jedzenia, ale nie przejawia się to przybieraniem na wadze, wprost przeciwnie – dziecko nie przybiera, a nawet czasami chudnie; może prowadzić to do opóźnienia wzrostu dziecka;
• zaparcia;
• kurcze brzucha – spowodowane nadmiernym wysiłkiem mięśni żołądka, które próbują „przepchnąć” pokarm do jelit pomimo zwężenia.

Zwężenie odźwiernika – objawy u dorosłych

Objawami zwężenia odźwiernika u dorosłych są:

• chlustające wymioty, zawierające częściowo strawiony pokarm (bez żółci), występujące krótko po posiłku,
• częsty ból w nadbrzuszu, ustępujący po wymiotach,
• wzdęcia brzucha,
• nudności,
• utrata wagi,
• jadłowstręt,
• wczesne uczucie pełności po posiłku,
• zwolniona perystaltyka, co skutkuje łagodnymi zaparciami,
• zmiany w parametrach biochemicznych oraz zawartości elektrolitów (takich jak jony potasu czy sodu) we krwi, zasadowica metaboliczna (podwyższone pH krwi).

Zwężenie odźwiernika – diagnostyka

Objawy kliniczne zwężenia odźwiernika u dzieci są na tyle charakterystyczne, że można podejrzewać wadę już na podstawie historii choroby. Ponadto przy badaniu dziecka widoczne są wspomniane kurcze brzuszka oraz można wyczuć w nadbrzuszu guz w kształcie oliwki – jest to przerośnięty odźwiernik. Aby potwierdzić diagnozę, wykonywane jest badanie ultrasonograficzne (USG) jamy brzusznej. Jest ono całkowicie bezbolesne, szybkie i nie niesie za sobą ryzyka skutków ubocznych. W celu oceny stopnia odwodnienia wykonywane jest badanie krwi – ocena parametrów biochemicznych oraz elektrolitów.

U dorosłych badania diagnostyczne opierają się również na wywiadzie z pacjentem, badaniu fizykalnym, badaniu USG oraz badaniu krwi. Ponadto przydatne w ustaleniu rozpoznania zwężenia odźwiernika są:

• zdjęcie rentgenowskie (RTG) jamy brzusznej,
• badanie kontrastowe górnego odcinka przewodu pokarmowego – polega na połknięciu przez pacjenta zawiesiny z barytem (środkiem kontrastowym), dzięki której można uwidocznić rozdęcie żołądka oraz jego opóźnione opróżnianie,
• tomografia komputerowa, dzięki której można zobaczyć pogrubienie ściany odźwiernika i wykluczyć jego wtórną naturę,
• gastroskopia – w tym badaniu, dzięki kamerze endoskopu można obejrzeć wnętrze żołądka oraz pobrać wycinki jego błony śluzowej w celu wykluczenia raka żołądka.

Zwężenie odźwiernika – leczenie

Metodą leczenia zwężenia odźwiernika u dzieci jest z wyboru wykonanie laparoskopowej pyloromiotomii – nacięcie mięśni odźwiernika. Jest to minimalnie inwazyjna operacja, w której poprzez małe nacięcie na brzuszku dziecka wprowadzana jest kamera, a następnie instrument, którym przecinane są zewnętrzne warstwy mięśni odźwiernika.

Dzięki temu zwężone miejsce ulega poszerzeniu, a pokarmy mogą swobodnie przedostać się do jelit. Zabieg ten wykonywany jest bardzo szybko po ustaleniu diagnozy, czasem nawet w tej samej dobie. Wyniki leczenia za pomocą tej procedury są bardzo pomyślne, a zabieg jest obciążony niewielkim ryzykiem komplikacji, z których najczęstsze to krwawienie i infekcja. Po operacji pozostaje niewielka blizna. Zabieg nie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem chorób układu pokarmowego w przyszłości. Wymioty ustają najczęściej w przeciągu kilku dni, a następnie dziecko zaczyna spożywać zwiększoną ilość pokarmu, aby „nadrobić straty”. Większość niemowląt wraca do domu po 48 godzinach po zabiegu, a okres rekonwalescencji trwa tydzień.

U dorosłych również wykonuje się pyloromiotomię. W niektórych przypadkach preferowane jest wycięcie części żołądka (częściowa gastrektomia), ponieważ długotrwałe zwężenie odźwiernika u dorosłych zwiększa ryzyko raka żołądka. Można również poszerzyć światło odźwiernika za pomocą zabiegu endoskopowego, jednak w przypadku tego zabiegu zwężenie często nawraca.