Polipy odbytu – objawy, leczenie, usuwanie

Polipy odbytu – co to, jak wyglądają i powstają?

Odbytnica jest końcowym odcinkiem jelita grubego, w którym dochodzi do ostatniej obróbki strawionego pokarmu, a następnie do jego wydalenia z organizmu. Powierzchnię jelita grubego pokrywa nabłonek gruczołowy produkujący śluz. Każde uwypuklenie nabłonka gruczołowego do wnętrza odbytnicy jest określane mianem polipa.

Tendencja do tworzenia się polipów w odbycie rośnie z wiekiem i przeważnie pojawia się po 30. roku życia. Dodatkowe predyspozycje do powstawania polipów mają osoby obciążone genetycznie, szczególnie gdy w najbliższej rodzinie były potwierdzone przypadki raka jelita grubego na bazie polipa.

Zobacz też: Guzek w odbycie – co może oznaczać?

Polipy w odbycie – rodzaje

Polipy odbytnicy, a tym samym jelita grubego, mogą mieć różną budowę histologiczną. Większość tych tworów to polipy gruczołowe (nowotwory łagodne), powstające z nabłonka gruczołowego, zazwyczaj posiadające wąską szypułę, na której są umocowane. Komórki nabłonka mają w nich tendencję do dysplazji i przemiany złośliwej, a jej ryzyko związane jest z typem danego polipa. Wyróżnia się trzy rodzaje polipów gruczołowych:

• kosmkowy,
• cewkowy,
• cewkowo-kosmkowy.

Największą tendencję do złośliwienia mają polipy gruczolakowe i cewkowe, a ich konkretny typ budowy określany jest przez patomorfologa po pobraniu całej zmiany w trakcie badania diagnostycznego.

Polipy odbytu mogą być także zmianami nienowotworowymi, np. polipy hiperplastyczne, które bardzo często występują właśnie w odbytnicy. Ten rodzaj zmian zwykle jest nieuszypułowany, ściśle przylega do podłoża i bardzo rzadko ulega przemianie nowotworowej.

Dość częstymi polipami w jelicie grubym i odbytnicy są także polipy rzekome (pseudopolipy), które są zbudowane z prawidłowego nabłonka jelitowego i występują w przebiegu chorób zapalnych jelit, np. we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego.

Wyróżnia się także polipy hiperplastyczne, które wymagają usunięcia, gdy ich rozmiary są znaczne. Nie posiadają znacznych predyspozycji do przekształcania się w nowotwory złośliwe. Zmiany uwarunkowane genetycznie określa się z kolei mianem polipów hamartomatycznych.

Polipy odbytu a hemoroidy

Czym różnią się polipy i hemoroidy? Żylaki odbytu wywołują dolegliwości, takie jak: ból, świąd czy pieczenie odbytu. Czasem pojawia się krew na papierze toaletowym czy na bieliźnie. Zaawansowana choroba hemoroidalna daje również symptom w postaci guzków w odbycie wyczuwalnych palcem. Często mają również tendencje do "wypadania" na zewnątrz.

Jeżeli chodzi z kolei o polipy w odbycie, to w większości przypadków są one bezobjawowe i często stwierdza się je przypadków, przy okazji innych badań. Cechą wspólną hemoroidów i polipów jest to, że wymagają leczenia chirurgicznego (usunięcia).

Polipy odbytu – objawy

Jeśli chodzi o symptomu, to objawy polipów odbytu zależą od ich wielkości. Małe zmiany (poniżej 1 cm) zwykle nie dają objawów i stwierdzane są jedynie przypadkowo podczas badania przeprowadzanego z innego powodu.

Polipy o większych rozmiarach dają często objawy niecharakterystyczne i wymagające wnikliwej diagnostyki. Zwykle pacjenci zgłaszają się z powodu stwierdzenia:

• krwi w kale,
• częstego parcia na stolec,
• domieszki śluzu w stolcu.

Niekiedy polipy odbytnicy mogą być przyczyną niedokrwistości, nawet jeśli krwawienie jest niewidoczne w trakcie wypróżniania, a więc fakt stwierdzenia anemii jest podstawą do przeprowadzenia badania obrazowego jelita grubego.

Polipy odbytnicy – jakie badania wykonać?

Droga do rozpoznania polipów odbytnicy bardzo często zaczyna się od diagnostyki niewyjaśnionej niedokrwistości u osób w średnim i starszym wieku. Pierwszym badaniem przy podejrzeniu polipów jelita jest badanie kału na krew utajoną (FOBT), czyli obecności krwi, której nie widać gołym okiem.

Badaniem obrazowym umożliwiającym uwidocznienie zmian na błonie śluzowej odbytnicy jest badanie radiologiczne z podaniem środka kontrastowego do odbytu. Niestety, wartość diagnostyczna tej metody jest ograniczona ze względu na małą czułość. Lepszym i bardziej dokładnym badaniem jest endoskopia dolnego odcinka przewodu pokarmowego. W tym celu do światła jelita grubego wprowadza się przyrząd (kolonoskop), który uwidacznia uwypuklenia błony śluzowej, nawet gdy mają one kilka milimetrów średnicy.

Polipy odbytu – usuwanie jako forma leczenia

Jednocześnie podczas kolonoskopii możliwe jest przeprowadzenie zabiegu leczącego, a więc usunięcie zaobserwowanego polipa. Każda usunięta podczas badania zmiana powinna zostać przebadania histopatologicznie celem wykluczenia przemiany złośliwej oraz określenia, czy została usunięta w całości.

Leczenie polipów odbytu o średnicy mniejszej niż 3 cm polega na ich usunięciu w trakcie badania endoskopowego. Jeśli okaże się, że w pobranej zmianie stwierdzono przemianę nowotworową usuniętą w całości wraz z polipem, uznaje się tę osobę za wyleczoną (niemniej powinna być ona poddawana kontrolnym badaniom).

Jeśli jednak po zbadaniu usuniętego polipa okaże się, że zmiana nowotworowa nie została usunięta w całości lub nacieka sąsiednie narządy, konieczna może okazać się operacja z usunięciem zajętego fragmentu jelita oraz okolicznych węzłów chłonnych.

W przypadku usuwania polipów odbytu u dzieci objawy i postępowanie lecznicze jest podobne, jednak po usunięcia zmian mały pacjent powinien pozostać na obserwacji w szpitalu (przeważnie jeden dzień). Sam zabieg z kolei przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym. Gojenie po usunięciu polipa odbytu trwa około 2—3 tygodni.

Warto również zaznaczyć, że w przypadku opisywanej dolegliwości nie pomogą żadne domowe sposoby czy maści na polipy odbytu.

Czy polipy są groźne i mogą prowadzić do raka jelita grubego?

Jeśli przemiana nowotworowa zachodząca w polipie przekracza błonę śluzową, jest określana jako rak inwazyjny. Wykrycie niebezpiecznej zmiany na tym etapie lub we wcześniejszych stadiach w dużym stopniu daje szansę na wyleczenie, dlatego tak ważne jest, aby ludzie z predyspozycją do raka jelita grubego poddawali się regularnym badaniom przesiewowym.

Osoby, które zaobserwowały u siebie niepokojące symptomy, tzw. objawy alarmowe, powinny niezwłocznie zasięgnąć opinii lekarskiej. Do objawów alarmowych raka jelita grubego należą:

• chudnięcie,
• bóle brzucha,
• niewyjaśnione zmiany rytmu wypróżnień,
• gorączka o nieznanej przyczynie,
• krew w stolcu,
• niewyjaśniona niedokrwistość.

Rak odbytnicy i esicy powstały na podłożu wcześniejszych polipów daje charakterystyczny objaw „ołówkowatych”, cienkich stolców oraz świeżej krwi w kale. Często do tego obrazu klinicznego dołącza się duża ilość śluzu w trakcie wypróżniania oraz świąd odbytu. Guz zlokalizowany w końcowym odcinku jelita grubego zwykle jest wyczuwalny w trakcie badania przez odbyt (per rectum), które powinno być obowiązkowo przeprowadzone przy zgłaszanych wyżej objawach.

Obecnie w Polsce istnieje Program Badań Przesiewowych do wczesnego wykrycia raka jelita grubego. Specjalnie zaproszenia na badanie endoskopowe, wysyłane do osób w wieku 55–64 lat, mają na celu wykrycie zmian na wczesnym etapie.

Z badań przesiewowych mogą także skorzystać osoby bez objawów choroby, jeśli mają 40–49 lat, a w rodzinie przynajmniej jednego krewnego I stopnia (rodzice, rodzeństwo, dzieci), u którego potwierdzono raka jelita grubego.