Żółtaczka mechaniczna – przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest żółtaczka i kiedy się pojawia?

Żółtaczka jest objawem, który wynika z nadmiaru bilirubiny w surowicy krwi i jej odkładania się w skórze i błonach śluzowych. Bilirubina jest pomarańczowym barwnikiem, który pochodzi w 80% z rozpadu hemu, składnika hemoglobiny krwi. Podczas metabolizmu hemoglobiny bilirubina dostaje się do żółci i jest wydalana.

W wyniku różnorodnych stanów chorobowych poziom bilirubiny we krwi może się zwiększać, co klinicznie objawia się żółtaczką. Żółte zabarwienie dotyczy zwykle w pierwszej kolejności twardówek oczu. Jest to objaw, który pacjenci zauważają najwcześniej. W miarę dalszego wzrostu stężenia bilirubiny dochodzi do zażółcenia błon śluzowych oraz skóry.

Jakie są przyczyny i rodzaje żółtaczki?

Wzrost stężenia bilirubiny we krwi wywołujący żółte zabarwienie skóry może mieć wiele przyczyn i może wynikać z różnorodnych chorób, nie tylko tych dotyczących wątroby (gdzie zachodzi metabolizm bilirubiny). Tradycyjny podział uwzględniający przyczyny powstawania nadmiaru bilirubiny obejmuje żółtaczkę przedwątrobową, wątrobową i zawątrobową.

• Żółtaczka przedwątrobowa wynika najczęściej z nadmiaru bilirubiny. Sytuacja taka pojawia się w przypadku hemolizy, a więc rozpadu krwinek czerwonych – we wrodzonych niedokrwistościach hemolitycznych, mechanicznym uszkodzeniu krwinek (sztuczne zastawki serca), ciężkich zakażeniach, oparzeniach, nadmiernej czynności śledziony (hipersplenizm).
• Żółtaczka wątrobowa to wszystkie sytuacje, w których dochodzi do upośledzonego metabolizmu bilirubiny i/lub wydzielania jej do żółci. Jest to najliczniejsza grupa przyczyn żółtaczki. Każda choroba dotycząca wątroby może być na którymś etapie rozwoju przyczyną hiperbilirubinemii – marskość wątroby, zapalenie wątroby, zakażenia ogólnoustrojowe, toksyczne uszkodzenie wątroby (najczęściej przez alkohol), nowotwory i przerzuty do wątroby, ciężka niewydolność serca.
• Żółtaczka zawątrobowa – tak zwana mechaniczna.

Czym jest żółtaczka mechaniczna?

Żółtaczka mechaniczna to rodzaj żółtaczki wywołany utrudnionym odpływem żółci z wątroby. Powoduje to przechodzenie bilirubiny do krwi oraz odkładanie jej w tkankach. Dość charakterystycznymi objawami żółtaczki mechanicznej, poza żółtym zabarwieniem tkanek, jest ciemna barwa moczu – wywołana nadmiernym wydalaniem bilirubiny przez nerki oraz jasny lub odbarwiony stolec – ze względu na brak bilirubiny i jej metabolitów w kale.

Aby rozwinęła się żółtaczka mechaniczna (inaczej zwana cholestazą zewnątrzwątrobową) musi dojść do zwężenia lub całkowitego zamknięcia dróg odprowadzających żółć z wątroby do przewodu pokarmowego.

Przyczyny żółtaczki mechanicznej

Do żółtaczki mechanicznej może doprowadzić wiele przyczyn.

• Kamica przewodów żółciowych – polega ona na pojawieniu się złogu (kamienia) w przewodzie żółciowym. Kamica przewodowa może być samodzielną chorobą lub wystąpić jako powikłanie kamicy pęcherzyka żółciowego. Kamicy przewodowej stosunkowo często towarzyszy zapalenie dróg żółciowych, w których oprócz żółtaczki obserwujemy także gorączkę i bóle w prawym podżebrzu.
• Ucisk dróg żółciowych z zewnątrz – często spowodowany przez guza głowy trzustki (ze względu na anatomiczną bliskość guz rosnący w obrębie głowy trzustki może spowodować niedrożność przewodów żółciowych, bezbolesna żółtaczka jest jednym z pierwszych, lecz późnych objawów nowotworu trzustki); powiększone węzły chłonne tej okolicy (na przykład w wyniku przerzutów raka żołądka); guz dwunastnicy, guz brodawki Vatera (jest miejscem ujścia dróg żółciowych do przewodu pokarmowego); rzadziej inne guzy (rak żołądka, rak okrężnicy poprzecznej).
• Rak dróg żółciowych – także wewnątrz przewodów żółciowych może rozwijać się nowotwór, który zamyka ich światło, doprowadzając do rozwoju żółtaczki mechanicznej.
• Rzadkie przyczyny – pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych, pierwotna marskość żółciowa.
• Stan po licznych zapaleniach dróg żółciowych lub po chirurgicznych zabiegach w obrębie dróg żółciowych – powoduje to włóknienie i nieregularność ścian przewodów wyprowadzających żółć.

Leczenie żółtaczki mechanicznej

Żółtaczka nie jest chorobą samą w sobie, tylko objawem różnych innych schorzeń, zatem podstawowe znaczenie ma prawidłowe wykrycie i leczenie choroby podstawowej wywołującej żółtaczkę. W przypadku kamicy przewodowej postępowaniem z wyboru jest tak zwana endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna, w której za pomocą endoskopu usuwa się złogi z dróg żółciowych.

Możliwe są także techniki klasycznej chirurgii. Wszelkie nowotwory okolicy dróg żółciowych leczy się chirurgicznie, w zależności od możliwości (zwłaszcza stopnia zaawansowania nowotworu). Wykonuje się także paliatywne sondowanie dróg żółciowych w celu odbarczenia żółtaczki – sonda ma za zadanie omijanie miejsca zwężenia i odprowadzanie żółci – bądź do światła przewodu pokarmowego, bądź na zewnątrz (za pomocą tak zwanego drenu Kehra).

Żółtaczka mechaniczna zawsze powinna nasuwać podejrzenie nowotworu, zwłaszcza jeśli jest bezbolesna, ponieważ kamica dróg żółciowych w większości przypadków daje różnego stopnia dolegliwości bólowe brzucha.