Stomia – jak działa, kiedy zakłada się stomię?

Stomia – co to jest?

Stomia jelitowa to nic innego, jak wytworzone sztucznie (chirurgicznie) połączenie przewodu pokarmowego ze skórą. Czasami stomia bywa nazywana sztucznym odbytem. Najczęściej jest to chirurgicznie wytworzona droga do odprowadzania kału.

Jak wygląda stomia? Stomia to otwór (stomia pojedyncza, jednolufowa) lub dwa otwory (stomia podwójna, dwulufowa) w powłoce brzusznej, którym wyprowadza się część jelita (tzw. wyłonienie stomii), wywija na zewnątrz, a następnie przyszywa do brzucha. Przez powstały w taki sposób sztuczny odbyt wyprowadzany jest kał, który trafia do specjalnego worka, naklejanego na skórę przy stomii.

Czasami stomia może również służyć do podawania pacjentowi pokarmu – taką stomię nazywamy gastrostomią lub stomią odżywczą. Należy mieć świadomość, że stomią można również odprowadzać mocz – taka stomia nazywana jest urostomią. W jej przypadku ujście moczowodu mocuje się chirurgicznie do skóry.

Stomia – rodzaje

Wyróżniamy kilka rodzajów stomii, w zależności w którym miejscu dochodzi do połączenia narządów i układów ze skórą. W odniesieniu do przewodu pokarmowego wyróżniamy: kolostomię, ileostomię, gastrostomię, urostomię, portoenterostomię.

Jakie są rodzaje stomii?

• Kolostomia – jest to najczęstszy typ stomii związanej z przewodem pokarmowym. W tym przypadku dochodzi do usunięcia fragmentu jelita grubego i ufiksowania jego pozostałej części (otworu) do skóry brzucha – w ten sposób powstaje tak zwany sztuczny odbyt.
• Ileostomia – w tej sytuacji dochodzi do ufiksowania w skórze fragmentu jelita cienkiego, konieczne jest usunięcie całego jelita grubego.
• Gastrostomia – taka stomia służy do odżywiania pacjenta, na przykład w sytuacji niedrożności przełyku, czy też z powodu nowotworu przełyku lub jego oparzenia.
• Urostomia – w jej przypadku łączy się ze skórą moczowód, często wykorzystuje się do tego pętlę jelitową.
• Portoenterostomia – jest to zespolenie dróg żółciowych z jelitem, w celu umożliwienia odpływu żółci. Ten rodzaj stomii wykorzystuje się w przypadku zarośnięcia dróg żółciowych.

Stomia – kiedy może okazać się konieczna?

W jakich schorzeniach najczęściej stosuje się leczenie chirurgiczne z wykorzystaniem stomii? W odniesieniu do kolostomii jest to: rak jelita grubego, niedrożność jelit, niedokrwienie jelita, przetoki odbytniczo-pochwowe, uraz jelita, perforacja uchyłków jelita grubego.

• Nowotwór jelita grubego – w tym przypadku guz najczęściej lokalizuje się w odbytnicy (około 70% przypadków).
• Niedrożność jelit – może być konsekwencją powstania zrostów (po innych zabiegach operacyjnych), ale może też wynikać z guza zamykającego światło jelita grubego.
• Niedokrwienie jelita – częstą przyczyną niedokrwienia jelita jest zator lokalizujący się w tętnicy unaczyniającej dany odcinek jelita.
• Przetoki odbytniczo-pochwowe.
• Istotny uraz jelita, np. podczas wypadku komunikacyjnego, skutkujący rozerwaniem ściany jelita.
• Perforacja uchyłków jelita grubego.

W przypadku ileostomii do najczęstszych chorób, które wymagają jej założenia, należą:

• nieswoiste choroby zapalne jelit – trzeba tutaj wymienić wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz chorobę Leśniowskiego-Crohna,
• uraz jelita,
• polipowatość jelita grubego.

W przypadku urostomii wskazaniem do jej wykonania są najczęściej schorzenia nowotworowe w obrębie moczowodów i pęcherza moczowego, m.in. rak pęcherza moczowego .

Czy stomia zawsze zostaje z pacjentem do końca życia? Stomia czasowa a stomia stała

W pewnych przypadkach zakłada się tak zwaną stomię czasową. Można ją wykonać podczas operacji Hartmanna, polegającej na wycięciu zmienionego chorobowo fragmentu jelita oraz pozostawieniu i zamknięciu kikuta odbytnicy. Stomię wyłania się wówczas z bliższego odcinka esicy, czyli odcinka jelita grubego łączącego okrężnicę zstępującą z odbytnicą. Jeżeli stan pacjenta pozwala na to, to za kilka miesięcy możliwe jest odtworzenie ciągłości przewodu pokarmowego i usunięcie stomii.

Czasami jednak zdarzają się sytuacje, kiedy stan pacjenta uniemożliwia odtworzenie ciągłości przewodu pokarmowego, wtedy konieczna jest zmiana planów i pozostawienie stomii na dłużej, w pewnych przypadkach również na stałe.

Stomia – pielęgnacja stomii

Pacjenci bardzo często pytają wprost, czy stomia śmierdzi. Każdy pacjent, który ma założoną stomię, jeszcze podczas pobytu w szpitalu przechodzi instruktaż związany z jej pielęgnacją, wymianą worków i pielęgnacją skóry wokół stomii. Przestrzeganie tych zaleceń chroni przed ewentualnym nieprzyjemnym zapachem.

Instruktaż związany z pielęgnacją stomii zwykle przeprowadza pielęgniarka przed wypisem pacjenta z oddziału. Konieczna jest regularna zmiana worków stomijnych. W większości rodzajów stomii wskazana jest codzienna wymiana worka stomijnego. Zmiana worka powinna odbywać się w komfortowych warunkach, co zapewnia precyzyjną wymianę i zmniejsza ryzyko jego nieszczelności i powstania podrażnień skóry. Miejscem do tego przeznaczonym jest oczywiście łazienka.

Należy także pamiętać o odpowiedniej pielęgnacji skóry wokół stomii. Ważne jest jej oczyszczanie z wykorzystaniem preparatów do tego przeznaczonych (są one dostępne w każdej aptece – wystarczy, że zapytamy o nie farmaceutę).

Aby nie podrażnić skóry wokół stomii warto stosować się do pewnych zasad. Mianowicie:

• zawsze warto mieć pod ręką czyste gaziki, nowe worki stomijne oraz pojemnik na zużyty sprzęt stomijny;
• najpierw powinno się opróżnić worek stomijny, potem zaś odklejać płytkę;
• podczas odklejania worka powinno się jedną ręką przytrzymywać skórę, by uniknąć jej naciągania, co sprzyja podrażnieniom;
• usuwanie worka powinno się odbywać od góry do dołu, ponieważ jeżeli dojdzie do wydzielania ze stomii, to trafi to do worka stomijnego;
• nie powinno się czyścić skóry wokół stomii z wykorzystaniem np. chusteczek przeznaczonych do pielęgnacji skóry dziecka, ponieważ mogą one zawierać w swoim składzie substancje drażniące, które często podrażniają delikatną skórę wokół stomii;
• jeżeli umyjemy skórę wokół stomii to należy pamiętać o jej dokładnym osuszeniu przed założeniem kolejnego worka;
• gdy zakładamy nową płytkę, należy zwrócić uwagę, by nie była ona pomarszczona przy przyklejeniu, ponieważ może to grozić nieszczelnością i podrażnieniami skóry;
• warto też pamiętać o właściwym docinaniu worka – na początku stomia może wymagać szerszego docinania, jednak kilka tygodniu po operacji ulega ona zmniejszeniu. Docinanie zbyt dużego otworu w płytce może powodować podrażnienia skóry, ponieważ będzie ona miała kontakt z wydzieliną z jelita. Z tego względu (szczególnie na początku) należy dość często obserwować stomię, by dobrać odpowiedni rozmiar otworu w płytce.

Podsumowując, pielęgnacja stomii jest niezwykle ważną częścią dbania o zdrowie osoby ze stomią. Choć na pierwszy rzut oka wydaje się skomplikowana, to z pomocą personelu poradni stomijnej pacjent z pewnością sobie z nią poradzi. Dbanie o stomię pozwala na bezproblemowe jej użytkowanie i prowadzenia normalnego życia, również zawodowego.