Wagotomia – czym jest, wskazania, przebieg, rodzaje, powikłania

Co to jest wagotomia i jakie są wskazania do zabiegu?

Wagotomia (ang. vagotomy) to procedura chirurgiczna stosowana u pacjentów z ostrymi powikłaniami choroby wrzodowej (m.in. krwawienie, perforacja czy zwężenie) lub z przewlekłymi owrzodzeniami dwunastnicy lub żołądka, u których leczenie farmakologiczne jest nieskuteczne. Zabieg ten jest rzadko stosowany jako pierwsza i jedyna forma leczenia. Wykonuje się go zazwyczaj w połączeniu z innymi procedurami, takimi jak drenaż, resekcja lub zespolenie omijające w terapii powikłanych wrzodów. Leczenie chirurgiczne pacjentów z powikłaniami choroby wrzodowej dotyczy około 8–20 proc. chorych.

Wagotomia przeprowadzana jest w celu zapobiegania nawrotom choroby wrzodowej, szczególnie u chorych, którzy są oporni lub źle tolerują leczenie farmakologiczne. Znaczenie tej metody spada nie tylko ze względu na postępy jakie zaszły w terapii farmakologicznej, ale również aktualne trendy we współczesnej medycynie. Celem leczenia powinno być zawsze wyeliminowanie przyczyny schorzenia, a w sytuacji, kiedy operacja jest niezbędna, powinna powodować jak najmniejszy uraz.

W dzisiejszych czasach zabieg ten stracił nieco na znaczeniu w związku ze skutecznym leczeniem choroby wrzodowej za pomocą leków, takich jak blokery receptora H2 czy inhibitory pompy protonowej, ale również efektywną eradykacją Helicobacter pylori .

Sprawdź, jakie są objawy wrzodów żołądka.

Jak działa wagotomia?

Wagotomia polega na przecięciu lub częściowym usunięciu nerwu błędnego lub jego gałęzi – w celu zmniejszenia wydzielania kwasu żołądkowego. Zabieg ten powoduje zmniejszenie pobudzenia układu cholinergicznego, który stymuluje sekrecję kwasu żołądkowego. Jednocześnie zmniejsza podatność komórek okładzinowych żołądka na działanie histaminy oraz gastryny, które również stymulują wydzielanie kwasu żołądkowego. Ponadto, zahamowane zostaje wydzielanie gastryny w żołądku.

Zobacz, na czym polega resekcja żołądka.

Wagotomia pniowa, selektywna i wysoce wybiórcza

Wyróżnia się trzy techniki wagotomii.

• Wagotomia pniowa, inaczej całkowita – polega ona na przecięciu obu nerwów błędnych w okolicy połączenia żołądkowo-przełykowego, najczęściej nadprzeponowo. Skutkiem tego jest odnerwienie nie tylko całego żołądka, ale większości narządów jamy brzusznej. Co więcej, powoduje zaburzenie opróżniania żołądkowego. W związku z tym procedura ta powinna być wykonana równocześnie z zabiegiem ułatwiającym opróżnianie (antrektomia lub pyloroplastyka). Wykonanie wraz z wagotomią pniową antrektomii (usunięcie przedodźwiernikowej części żołądka) jest najbardziej skuteczną metodą redukcji wydzielania kwasu żołądkowego (częstość nawrotów 0–2 proc.).
• Wagotomia selektywna – metoda ta polega na przecięciu przedniego i tylnego nerwu Latarjeta, czyli gałęzi nerwu błędnego, unerwiającego żołądek. Zaletą tej metody jest zachowanie unerwienia narządów jamy brzusznej (trzustka, drogi żółciowe, jelita). Wadą jest upośledzenie funkcji odźwiernika, co skutkuje koniecznością wykonania dodatkowego zabiegu: antrektomii lub pyloroplastyki.
• Wagotomia wysoce wybiórcza, zwana inaczej wagotomią komórek okładzinowych – polega na przecięciu gałęzi nerwów błędnych, które dochodzą do trzonu i dna żołądka. Metoda ta charakteryzuje się zmniejszoną ilością skutków ubocznych pod postacią zaburzeń motoryki żołądka, dzięki czemu nie jest konieczne wykonywanie dodatkowych operacji ułatwiających opróżnianie żołądkowe. Należy również zaznaczyć, że częstość nawrotów choroby wrzodowej wynosi aż 10–15 proc.

Dowiedz się, jakie leki pomagają na wrzody.

Wagotomia – skutki i powikłania przecięcia nerwów błędnych

Powikłania przecięcia nerwów błędnych mogą wystąpić już w trakcie zabiegu, a zalicza się do nich krwawienie, uszkodzenie śluzówki przełyku lub żołądka, perforację przełyku, rozdarcie śledziony, martwicę krzywizny mniejszej żołądka. W okresie pooperacyjnym może dojść do zakażenia rany pooperacyjnej, nieprawidłowości jej gojenia, a także rozejścia zespolenia jelitowego, jeśli wykonywana była dodatkowa procedura.

Do długoterminowych i znaczących powikłań wagotomii zalicza się poniższe.

• Nawrót choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy.
• Zaburzenia motoryki żołądka pod postacią opóźnionego opróżniania oraz zalegania.
• Biegunka – występuje aż u 70 proc. pacjentów po wagotomii pniowej, jej częstość spada w przypadku wagotomii selektywnej. Utrzymuje się u większości pacjentów przez 3–6 miesięcy. Niestety, zdarzają się przypadki ciężkiej i przewlekłej biegunki, która powoduje znaczne problemy w codziennym funkcjonowaniu pacjenta. Leczenie polega na stosowaniu cholestyraminy, a w przypadkach braku skuteczności leczenia farmakologicznego – na operacji.
• Zespół poposiłkowy – jest to zespół objawów, takich jak uczucie pełności, ból, nudności, wymioty, kurczowe bóle brzucha, biegunka, które występują po około 30 minutach od spożycia posiłku. Niektórzy pacjenci zgłaszają również takie zaburzenia, jak obfite pocenie się, zawroty głowy, hipotensja (niskie ciśnienie tętnicze krwi), tachykardia (szybka akcja serca), rumień czy ból głowy. W celu zmniejszenia nasilenia objawów zaleca się stosowanie diety o niskiej zawartości węglowodanów, ograniczenie spożywania płynów do posiłku oraz zwiększenie częstości spożywania pokarmów. Leczenie farmakologicznie nie jest skuteczne.