Rak pęcherza moczowego – przyczyny, objawy, leczenie raka pęcherza

Rak pęcherza moczowego – co to jest?

Pęcherz moczowy (vesicaurinaria) jest narządem znajdującym się w miednicy mniejszej. Ma on najbardziej powierzchowne położenie pośród wszystkich innych organów miednicy. Kiedy pęcherz jest pusty, ma kształt piramidy i znajduje się w całości w miednicy. W przypadku, gdy jest on wypełniony, przemieszcza się ku górze, w stronę jamy brzusznej. Pojemność pęcherza moczowego wynosi około 0,5 l, może się on jednak rozciągać do znacznie większych objętości. Ściana pęcherza moczowego składa się z trzech warstw: błony śluzowej, błony mięśniowej i błony zewnętrznej.

Rak pęcherza najczęściej rozwija się z nabłonka przejściowego (urotelialnego) dróg moczowych, co stanowi około 90 proc. nowotworów tego narządu. Pozostałe 10 proc. to rak rozwijający się z nabłonka płaskiego i rak gruczołowy pęcherza. Klinicznie najbardziej istotny zdaje się być rak urotelialny, ponieważ pozostałe albo nie występują w naszym rejonie geograficznym albo są wyjątkowo rzadkie.

Pośród raków pęcherza moczowego najczęstsze, bo w około 2/3, są te które rosną powierzchownie i mogą być kwalifikowane do leczenia miejscowego. Pozostała 1/3 to nowotwory wieloogniskowe, które wymagają bardziej rozbudowanego leczenia oraz wiążą się z większym ryzykiem wznowy.

Guzy pęcherza moczowego mogą wzrastać w różny sposób. Najczęściej umiejscowione są w tylnej oraz bocznych ścianach pęcherza i przyjmują postać brodawek. Mogą być też litymi guzami i owrzodzeniami, które naciekają gruczoł krokowy, pęcherzyki nasienne czy moczowody. Istnieje również ryzyko utworzenia przetoki, czyli nieprawidłowego kanału do pochwy bądź odbytnicy. Występuje też prawdopodobieństwo powstania przerzutów do regionalnych i okołoaortalnych węzłów chłonnych. W stadiach zaawansowanych przerzuty mogą drogą naczyń krwionośnych umiejscowić się w wątrobie, płucach czy szpiku kostnym.

Przeczytaj też: Jak leczyć ból nowotworowy?

Rak pęcherza – jakie są przyczyny?

Nowotwór pęcherza moczowego częściej dotyka osób zamieszkałych w miastach. Związane jest to z narażeniem na szkodliwe substancje wykorzystywane w przemyśle. W Stanach Zjednoczonych 1/3 raków pęcherza występuje u ludzi narażonych zawodowo na czynniki rakotwórcze (karcinogeny).

Nowotwory ujawniają się po kilku bądź kilkunastu latach od momentu pierwszego zadziałania karcinogenu. Szczególne ryzyko wystąpienia nowotworu występuje zatem u osób pracujących w przemyśle barwnikowym (ze względu na rakotwórcze działanie barwników anilinowych). Inne grupy zawodowe to pracownicy przemysły farbiarskiego, skórzanego oraz gumowego.

Osoby palące tytoń są czterokrotnie bardziej narażone na wystąpienie guza pęcherza moczowego niż ludzie niepalący. Również terapia lekami, jak fenacetyna czy cyklofosfamid, oraz radioterapia stosowana najczęściej z powodu raka szyjki macicy, mogą zwiększać ryzyko powstania tego nowotworu.

Znany jest również związek między zakażeniem przywrą krwi (Schistosomahaematobium) a występowaniem guza pęcherza.

Rak pęcherza moczowego – objawy

Objawem raka pęcherza jest m.in. krwiomocz (obecność krwi w moczu). Ma on charakter nagły i nie towarzyszą mu dolegliwości bólowe. Pojawia się częstomocz, czyli potrzeba częstego oddawania moczu.

Pacjent zgłasza również ból lędźwi (lub ich okolicy), a także nad spojeniem łonowym – może być on spowodowany zatkaniem odpływu moczu przez skrzepliny krwi znajdujące się w pęcherzu.

Kiedy mamy do czynienia z tą chorobą pęcherza pojawia się pieczenie cewki moczowej oraz bolesne parcie na mocz. Może występować także uczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza. W zaawansowanych stadiach nowotworu pęcherza moczowego natomiast w badaniu palpacyjnym wyczuwalny jest guz w okolicy nadłonowej.

Raka pęcherza – badania

Wstępnym badaniem, mającym na celu wykluczenie innych przyczyn wspomnianych objawów, jest badanie ogólne moczu wraz z badaniem mikrobiologicznym. Może istnieć bowiem zakaźna przyczyna objawów ze strony układu moczowego. W przypadku wystąpienia krwawienia z dróg moczowych wykonywane jest obrazowe badanie ultrasonograficzne (USG) pęcherza.

Lekarz nie może jednak postawić rozpoznania raka pęcherza moczowego tylko na podstawie wcześniej wymienionych objawów i badań podstawowych. Konieczne jest przeprowadzenie badań bardziej specjalistycznych. Sposobem na stwierdzenie obecności raka pęcherza jest przeprowadzenie cystoskopii, w trakcie której pobiera się wycinki nabłonka. Jest to procedura inwazyjna, polegająca na wprowadzeniu pacjentowi przez cewkę moczową do pęcherza wziernika, zwanego cystoskopem. Przyrząd ten pozwala na oglądanie przezeń, bądź na ekranie monitora, błony śluzowej pęcherza moczowego.

Po przeprowadzeniu oceny wzrokowej, przez specjalne kanały w cystoskopie wprowadzane są szczypce, którymi pobiera się wycinki błony. W celu poprawienia komfortu badania, stosowane są środki znieczulające, którymi pokrywa się wprowadzany przez cewkę cystoskop. Pobrane wycinki błon śluzowych są następnie przesyłane do laboratorium histopatologicznego, gdzie oceniane są pod kątem zajścia przemiany nowotworowej.

W celu dalszej diagnostyki nowotworu pęcherza moczowego przeprowadzana jest tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy z użyciem środków cieniujących, czyli preparatów uwidaczniających w badaniu struktury, które lekarz chce skontrolować. Badanie to umożliwia stwierdzenie czy nowotwór, występujący w ścianie pęcherza nacieka struktury sąsiadujące. Pozwala też ocenić ewentualne zajęcie węzłów chłonnych oraz obecność przerzutów w innych narządach.

Rakowi pęcherza moczowego towarzyszyć mogą również guzy górnego odcinka układu moczowego czyli moczowodów oraz nerek. Te zmiany również pozwala wykryć badanie tomograficzne. Po zebraniu powyższych informacji, lekarz ma możliwość umieścić nowotwór w skali TNM. Skala ta bierze pod uwagę wielkość nowotworu, obecność nacieków, zajęcie węzłów chłonnych oraz obecność przerzutów. Wiedza o tym, gdzie dany nowotwór znajduje się w skali TNM pozwala ocenić stopień jego zaawansowania. Ten natomiast jest potrzebny w celu dobrania odpowiedniego postępowania leczniczego.

Rak pęcherza moczowego – leczenie

W zależności od stopnia zaawansowania nowotworu, dobierane jest odpowiednie leczenie. Zawsze jest to jednak leczenie operacyjne. Jedynie w sytuacji, gdy u pacjenta występuje postać rozsiana raka pęcherza moczowego, możliwe jest zastosowanie radio- czy chemioterapii. Służą one jednak tylko wydłużeniu czasu przeżycia, a nie całkowitemu wyleczeniu.

U 75–85 proc. pacjentów występują jednak zmiany powierzchowne, które można leczyć operacyjnie poprzez przezcewkową radykalną elektroresekcję guza pęcherza (TURT). Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu przewodowym, czyli miejscowym lub w znieczuleniu ogólnym. Operację tę można określić jako pewnego rodzaju rozwinięcie badania cystoskopowego. Polega bowiem na wprowadzeniu przez cystoskop specjalnego narzędzia, tzw. resektoskopu. Posiada on własny układ optyczny oraz pętlę elektryczną, przy pomocy której usuwane są tkanki zmienione nowotworowo. U osób obarczonych zwiększonym ryzykiem nawrotu, stosowane jest dodatkowe leczenie, polegające na wprowadzaniu szczepionki BCG (czyli szczepionki przeciwgruźliczej) oraz leków cytostatycznych bezpośrednio do pęcherza.

U pacjentów będących w bardziej zaawansowanych stadiach rozwoju nowotworu konieczne może się okazać całkowite usunięcie pęcherza moczowego wraz z okolicznymi narządami: macicą, jajowodami, cewką moczową, pęcherzykami nasiennymi, gruczołem krokowym. Dodatkowo konieczne jest usunięcie węzłów chłonnych znajdujących się w miednicy mniejszej.

Rak pęcherza moczowego – długość życia

Często pada pytanie: "rak pęcherza moczowego – czy jest wyleczalny?". Im wcześniej nowotwór zostaje rozpoznany, tym lepsze rokowanie u chorego. Pacjenci, u których zaawansowanie zmian pozwalało na wdrożenie leczenia przezcewkowego metodą TURT, przeżywają następne 5 lat w 80–90 proc.

Nie należy więc bagatelizować wcześniej wspomnianych objawów i jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Pacjenci, którzy przeszli operację usunięcia raka pęcherza moczowego, muszą być też świadomi, że może on nawracać, dlatego też powinni pozostawać pod ścisłą opieką poradni specjalistycznej.

Wypowiedź urologa na temat nowotworu pęcherza moczowego