Przewlekłe zapalenie żołądka – przyczyny, objawy, leczenie

Jakie funkcje spełnia błona śluzowa żołądka?

Błona śluzowa żołądka pełni bardzo ważną funkcję, ponieważ chroni żołądek przed działaniem niekorzystnych czynników pochodzących z zewnątrz organizmu. Wchodzi w skład specyficznego układu odpornościowego organizmu, który zapewnia lokalną odporność. Wydziela:

• kwas solny, który uaktywnia enzymy trawienne i zabija niektóre bakterie dostające się z pokarmem,
• pepsynę – enzym trawiący białko,
• śluz – chroniący żołądek przed drażniącym działaniem kwasu solnego,
• czynnik Castle'a, który jest odpowiedzialny za prawidłowe wchłanianie witaminy B₁₂,
• serotoninę i gastrynę – hormony, które wzmagają pracę układu pokarmowego.

Przeczytaj: Wymiotowanie żółcią – co oznacza?

Jak dzielimy przewlekłe zapalenia żołądka?

Przewlekłe zapalenia żołądka można podzielić na trzy rodzaje, które spowodowane są przez różne czynniki.

Zapalenia błony śluzowej na podłożu autoimmunologicznym

Zapalenia błony śluzowej na podłożu autoimmunologicznym związane są z nieprawidłową odpowiedzią układu odpornościowego. Układ odpornościowy produkuje przeciwciała, czyli specyficzną grupę białek, które atakują komórki żołądka wydzielające kwas solny i czynnik wewnętrzny Castle'a. Dochodzi do zmniejszonej produkcji kwasu solnego, zaburzeń czynności układu pokarmowego i – na skutek zahamowania wchłaniania witaminy B₁₂ – niedokrwistości. Przewlekły proces zapalny prowadzi do nieodwracalnego zaniku błony śluzowej i – w wyniku ciągłego podrażnienia – do przekształcenia komórek nabłonka w inny rodzaj. Czasami współistnieje z innymi chorobami autoimmunologicznymi, np. reumatoidalnym zapaleniem stawów, zapaleniem tarczycy.

Ten rodzaj przewlekłego zapalenia żołądka najczęściej przebiega bezobjawowo, czasami pacjenci skarżą się na uczucie pełności, brak apetytu, pobolewanie w środkowym nadbrzuszu. Objawy występujące w momencie pojawienia się niedokrwistości megaloblastycznej (z niedoboru witaminy B₁₂) to:

• pieczenie języka,
• nudności,
• zaburzenia rytmu wypróżnień z zaparciami i biegunkami,
• zmniejszenie masy ciała,
• ogólne osłabienie,
• zawroty głowy,
• upośledzenie koncentracji i uwagi,
• uczucie kłucia w opuszkach palców,
• drętwienia kończyn,
• zaburzenia oddawania moczu,
• zmiany nastrojów,
• zaniki pamięci.

Zapalenia błony śluzowej żołądka spowodowane zakażeniem

Ten typ zapalenia błony śluzowej żołądka spowodowany jest zakażeniem drobnoustrojem Helicobacter pylori . Szacuje się, że w Polsce zakażonych jest około 70% osób, a do zakażenia dochodzi na drodze pokarmowej. Na początku dochodzi do zapalenia ostrego, które może przejść w fazę przewlekłą. Przy długotrwałym zakażeniu następuje zanik błony śluzowej żołądka, jej zapalenie i przekształcenie nabłonka. Przy niepodejmowaniu leczenia może dojść do powikłań, m.in. w postaci choroby wrzodowej, raka żołądka, chłoniaka żołądka.

Ten typ przewlekłego zapalenia żołądka w większości przypadków przebiega przez dłuższy czas bezobjawowo.

Zapalenie żołądka mające postać uszkodzenia chemiczno-toksycznego

To zapalenie żołądka ma postać chemiczno-toksycznego uszkodzenia i wynika z zarzucania treści żółciowej z dwunastnicy do żołądka lub rozwija się podczas długotrwałego przyjmowania leków przeciwbólowych z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Dochodzi do przekrwienia błony śluzowej i odkładania się na jej powierzchni kryształków żółci. Leki przeciwzapalne zwiększają wydzielanie kwasu solnego, uszkadzają barierę ochronną przed jego niszczącym działaniem.

Typowe objawy tego rodzaju przewlekłego zapalenia żołądka to:

• uczucie pełności,
• nudności, wymioty,
• brak apetytu,
• okresowy ból w środkowym nadbrzuszu.

Jakie badania należy wykonać?

Po przeprowadzonym wywiadzie i badaniu lekarskim lekarz może zlecić pobranie krwi, które uwidoczni wykładniki niedokrwistości lub zleci wykonanie specjalistycznego badania, które wykrywa obecność przeciwciał we krwi. Konieczne jest wykonanie badania obrazowego, w tym przypadku gastroskopii, która uwidoczni zmiany w błonie śluzowej. Jest to badanie nieprzyjemne, polegające na wprowadzeniu (w znieczuleniu miejscowym) przez jamę ustną i przełyk elastycznego przewodu do żołądka i dwunastnicy. Badanie trwa krótko, bo około 3–5 min i jest bezbolesne. Czasami po badaniu może wystąpić ból gardła, który ustępuje po kilku godzinach.

W trakcie wykonywania gastroskopii może być konieczne pobranie wycinków do badania histopatologicznego i cytologicznego.

Leczenie przewlekłego zapalenia żołądka

W autoimmunologicznym przewlekłym zapaleniu żołądka należy przede wszystkim leczyć niedokrwistość, ponieważ ciężki niedobór witaminy B₁₂ może doprowadzić do nieodwracalnych zaburzeń neurologicznych. Witaminę B₁₂ przepisuje lekarz i przyjmuje się ją w zastrzykach domięśniowych. Dawka i częstość przyjmowania zależą od stopnia niedoboru.

Leczenie podtrzymujące, czyli podawanie witaminy B₁₂ raz w miesiącu może być konieczne do końca życia. Zazwyczaj ustąpienie objawów neurologicznych można zaobserwować w ciągu 6 miesięcy od zastosowanego leczenia. Niestety w ciężkich przypadkach, gdy dojdzie do uszkodzenia rdzenia kręgowego, zmiany są już nieodwracalne.

Zapalenie spowodowane przez Helicobacter pylori wymaga leczenia skojarzonego. Zaleca się przyjmowanie dwóch antybiotyków z inhibitorem pompy protonowej przez 7 dni. Szacuje się, że u około 80% pacjentów dojdzie do całkowitego wyleczenia. W przypadku wystąpienia uczulenia na antybiotyki lub gdy bakteria jest oporna na daną grupę antybiotyków, wówczas należy zmienić schemat leczenia.

W przewlekłym zapaleniu żołądka spowodowanym nadmiernym stosowaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych podaje się osłonowo leki zmniejszające wydzielanie kwasu solnego, najczęściej stosowaną grupą leków są inhibitory pompy protonowej (np. omeprazol, lanzoprazol). Chronią one błonę śluzową żołądka przed uszkodzeniem i zmniejszają dolegliwości.

Przy zarzucaniu kwasów żółciowych do żołądka można przyjmować leki neutralizujące i osłaniające. Leki neutralizujące (związki glinu i magnezu) mają za zadanie zmniejszyć kwaśność żołądka poprzez chemiczne wiązanie kwasu solnego. Natomiast leki osłaniające (cytrynian potasowo-bizmutowy, sukralfat) tworzą gęstą warstwę na powierzchni ściany żołądka, która ściśle przylega, tworząc barierę między błoną śluzową a kwaśną treścią żołądka.