Zespół Da Costy (dystonia neurowegetatywna)

Zespół Da Costy – co to jest?

Zespół Da Costy najczęściej znany jest pod nazwą nerwica serca. Jest to to zespół objawów o podłożu nerwicowym. Pacjent odczuwa je jako szereg nieprzyjemnych dolegliwości ze strony układu krążenia.

W literaturze niezwykle trudno doszukać się wiarygodnych danych epidemiologicznych dotyczących częstości występowania zespołu Da Costy, zwłaszcza obejmujących swoim zasięgiem obszar Europy Środkowej. Zgodnie z danymi Narodowego Instytutu Zdrowia Stanów Zjednoczonych zespół Da Costy zaliczany jest do tzw. chorób rzadkich, czyli takich które występują u mniej niż 200 tysięcy obywateli tego kraju. Na tej podstawie można oszacować, że schorzenie dotyczy mniej niż 0,06% populacji ogólnej. Kobiety częściej cierpią na zespół Da Costy. Szczyt występowania zespołu przypada na okres wczesnej dorosłości.

Przeczytaj też: Rodzaje leków na nerwicę

Zespół Da Costy – przyczyny

Dotychczas nie udało się jednoznacznie określić przyczyn powstawania schorzenia. Obecnie w rozwoju zespołu podkreśla się istotną rolę:

• czynników genetycznych, tj. uwarunkowań dziedzicznych,
• czynników środowiskowych, tj. przewlekłego stresu, dramatycznych wydarzeń życiowych.

Przyczyna zespołu Da Costy pozostaje nieznana. Na dzień dzisiejszy zespół Da Costy jest postrzegany jako manifestacja istniejących u pacjenta zaburzeń lękowych. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w wydanej w 1996 roku dziesiątej rewizji Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (skrót - ICD-10) umieściła zespół Da Costy w kategorii zaburzeń somatoformicznych w podpunkcie zaburzenia wegetatywne występujące pod postacią somatyczną.

Przeczytaj też: Nerwica lękowa – przyczyny, objawy, leczenie

Zaburzenia nerwicowe (lękowe)

Pod skomplikowanym pojęciem zaburzeń somatoformicznych kryje się sytuacja, w której pacjent jednocześnie:

• cierpi na zaburzenia nerwicowe,
• skarży się na objawy mogące sugerować istnienie u niego rzeczywistego problemu zdrowotnego,
• odczuwane przez pacjenta objawy nie znajdują odzwierciedlenia w jakichkolwiek badaniach (tj. funkcja i budowa wszystkich narządów ciała są prawidłowe).

Na podstawie przytoczonych powyżej informacji przyjmuje się, że podłożem powstawania u pacjenta subiektywnych dolegliwości są istniejące u niego zaburzenia nerwicowe (lękowe) – zespół Da Costy jest więc rozpoznaniem psychiatrycznym. Objawy kliniczne zespołu sugerują istnienie braku równowagi w obrębie tzw. autonomicznego układu nerwowego (tj. części układu nerwowego całkowicie niezależnej od naszej woli), czego przejawem są dolegliwości ze strony narządów unerwianych przez ten układ.

Zespół Da Costy – objawy

W dostępnych opracowaniach wśród czynników predysponujących do wystąpienia schorzenia wymienia się przede wszystkim:

• przebyte (ciężkie) infekcje,
• znaczne wyczerpanie fizyczne,
• skrajne wyczerpanie nerwowe,
• przewlekłe uczucie niepokoju.

Zespół Da Costy charakteryzuje się obecnością szeregu objawów subiektywnych (tzw. podmiotowych), przy prawie całkowitym braku możliwości stwierdzenia jakichkolwiek objawów obiektywnych (tzw. przedmiotowych) podczas badania fizykalnego pacjenta przez lekarza. Do najczęściej występujących symptomów zgłaszanych przez pacjentów z zespołem Da Costy należy zaliczyć:

• ból w obrębie klatki piersiowej (raczej o charakterze kłującym i zlokalizowanym),
• uczucie zmęczenia (podczas spoczynku i niewielkiego wysiłku),
• duszność,
• kołatanie serca (potocznie określane jako palpitacje), czasem będące wynikiem współistniejącej tachykardii,
• zawroty głowy,
• nadmierne pocenie się,
• drżenie spoczynkowe,
• hiperwentylację i skrócenie oddechu.

Na podkreślenie zasługuje fakt, że niemal wszystkie wymienione powyżej objawy subiektywne mogą budzić podejrzenie organicznej choroby serca. Na istniejącą dysfunkcję autonomicznego układu nerwowego wskazuje dość częste występowanie w tej grupie pacjentów hipotonii ortostatycznej. Zespół Da Costy cechuje przewlekły charakter, z okresowo występującymi zaostrzeniami. Badania laboratoryjne, obrazowe i czynnościowe zazwyczaj nie ujawniają jakichkolwiek nieprawidłowości. W postawieniu rozpoznania użyteczne mogą okazać niektóre narzędzia psychometryczne (testy psychologiczne np. MMPI).

Zespół Da Costy – leczenie i rokowanie

Leczenie zespołu Da Costy stanowi niemałe wyzwanie, gdyż względnie duża grupa pacjentów cierpiących na to schorzenie może w pierwszej kolejności szukać pomocy u lekarza pierwszego kontaktu lub kardiologa, zamiast u psychiatry. W postępowaniu terapeutycznym pozytywny efekt można uzyskać poprzez zastosowanie:

• farmakoterapii – leków przeciwlękowych (syn. anksjolitycznych) i przeciwdepresyjnych (w przypadku postawienia przez lekarza psychiatrę rozpoznania zaburzeń lękowych lub depresyjnych), leków beta-adrenolitycznych np. propranololu (pomocnego u chorych z subiektywnymi objawami współistniejącej tachykardii), stymulantów np. kofeiny (w przypadku przewlekłego uczucia zmęczenia o znacznym nasileniu, aczkolwiek należy mieć na uwadze efekt nasilający uczucie lęku – stąd podczas wprowadzania substancji stymulujących zalecana jest ostrożność);
• psychoterapii – pozwala skupić się pacjentowi na uczuciu niepokoju i odkryć sposoby pozwalające na zmniejszenie poziomu odczuwanego lęku;
• zmian w dotychczasowym stylu życia, terapii zajęciowej i technik relaksacyjnych.

Rokowanie odległe co do ustąpienia objawów subiektywnych zespołu jest niepewne. Wynika to z faktu, że część osób usilnie trwa w błędnym przekonaniu o organicznym podłożu swoich dolegliwości. Pozytywny skutek z całkowitym ustąpieniem dolegliwości może zostać osiągnięty wyłącznie u osób akceptujących leczenie ukierunkowane na zaburzenia lękowe.

Czytaj również: Nerwica depresyjna – przyczyny, objawy, leczenie nerwicy depresyjnej