Kobiety w spektrum autyzmu – jak wygląda życie kobiet z autyzmem?

„Zaginione dziewczynki” z ASD

Brytyjski psycholog Tony Attwood mówi o „zaginionych dziewczynkach” przy omawianiu statystyk związanych ze spektrum autyzmu. Na każdą dziewczynkę z diagnozą zespołu Aspergera przypada dziesięciu chłopców, jednakże badacz jest zdania, że rzeczywiste ratio bliższe jest proporcjom 4:1 na korzyść chłopców i mężczyzn.

Z czego wynika tak duży rozstrzał pomiędzy przypuszczeniami a rzeczywistymi diagnozami? Attwood podaje szereg hipotez, tłumaczących to zjawisko. Cechy zachowania czy trudności związane z zespołem Aspergera w przypadku dziewczynek mogą przybierać postać bardziej subtelną. Czynniki definiujące te różnice mogą być zarówno biologiczne, jak i kulturowe. Winę ponoszą także nieaktualne teksty diagnostyczne, pisane w oparciu głównie o przypadki autyzmu u chłopców.

Badania wskazują, że o ile dzieci w wieku trzech lat wykazują podobny poziom agresji i „nieakceptowalnych zachowań” niezależnie od płci, już czteroletnie dziewczynki socjalizowane są w taki sposób, aby wyrażały bunt czy agresję w sposób bardziej subtelny niż chłopcy. Dotyczy to zarówno dzieci neurotypowych, jak i autystycznych, dziewczynki w spektrum autyzmu rzadziej więc sygnalizują problemy z adaptacją w wyraźny, zwracający uwagę sposób. Podczas gdy chłopcy w spektrum mogą być kierowani do poradni psychologicznej ze względu na problemy z agresją w przedszkolu czy szkole, problemy dziewczynek są często niezauważane.

Dziewczynki z ASD częściej używają „maskowania”, ukrywając swoje autystyczne cechy, aby móc zostać zaakceptowanymi przez grupę rówieśniczą. U chłopców wspiera się zachowania wskazujące na indywidualizm, u dziewczynek – dostosowywanie się do grupy. Dziewczynki przejawiają także średnio bardziej natężony lęk przed odrzuceniem przez koleżanki i kolegów, doświadczając przy tym większego nacisku na szybkie nabycie umiejętności społecznych.

„Specjalne zainteresowania”, powszechnie kojarzone jako cecha typowo autystyczna, ujawniają stronniczość w diagnostyce ASD. Stereotypowe zainteresowania autystyka to niemal wyłącznie tematy kojarzone z płcią męską – matematyka, informatyka, specyficznie rozumiana kultura geekowska. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby dziewczynka z ASD również wykazywała zainteresowanie tymi dziedzinami, problemy z diagnozą jednak powstają, gdy jej obszar zainteresowań nie pokrywa się z typowym dla autystycznych chłopców. „Specjalne zainteresowania” w postaci zwierząt, poezji czy popularnych seriali mogą być bagatelizowane czy pomijane przy diagnozie.

Czytaj również: Maskowanie objawów w ASD (zaburzenia ze spektrum autyzmu)

Jak o swoich doświadczeniach mówią kobiety w spektrum autyzmu?

Większość kobiet z ASD od wczesnego dzieciństwa ma poczucie, że odstaje od reszty rówieśników. Może jej zainteresowania czy ich intensywność sprawia, że nie jest lubiana, lub ma wrażenie, że pomiędzy nią a innymi ludźmi istnieje jakaś bariera. Często dziewczynki z ASD w normie intelektualnej określane są przez nauczycieli jako spokojne, zdolne, niesprawiające problemów. Jeśli występuje u nich nadwrażliwość sensoryczna, może w końcu skutkować awersją do typowo kobiecych ubrań i wyraźną preferencją wobec rzeczy wygodnych i praktycznych.

Większość niediagnozowanych kobiet w spektrum autyzmu przybiera w szkole maskę dobrych koleżanek i uczennic, spychając na bok własne potrzeby. Uczą się zachowania w grupie poprzez kopiowanie stylu bycia i osobowości popularnych koleżanek, nierzadko też konstruują swoją „personę” z opisów zachowania postaci w książkach, filmach, serialach. Gdy są zdenerwowane lub przeciążone, dochodzi u nich do niekontrolowanego wybuchu emocji – płaczu, agresji, czasem autoagresji.

Kobiety w spektrum autyzmu często pozytywnie podchodzą do diagnozy, twierdząc, że przyniosła im ulgę i pozwoliła na głębsze zrozumienie siebie.

Problemy kobiet w spektrum autyzmu

Pomijając problemy związane z brakiem diagnostyki, kobiety w spektrum autyzmu bardziej narażone są na przemoc rówieśniczą w szkole, przemoc seksualną i rozwój zaburzeń psychicznych.

Wszystkie osoby w spektrum autyzmu są bardziej narażone na przemoc w szkole. Według statystyk, nawet 90% osób z ASD doświadczyło jakichś form przemocy rówieśniczej, przy czym chłopcy częściej doświadczają przemocy fizycznej, dziewczynki – poniżania, przemocy seksualnej, odrzucenia przez grupę.

Niektóre badania wskazują, że z uwagi na to, że kobiety z ASD są mocniej socjalizowane do spełniania oczekiwań innych, nawet jeśli bywają one sprzeczne z ich własnymi oczekiwaniami, w życiu dorosłym są bardziej narażone na przemoc seksualną. Przyczynia się do tego także brak zrozumienia niektórych społecznych zachowań i zależności – zdarza się, że kobiety z ASD wydają się „naiwne”, „młodsze, niż są w rzeczywistości” czy łatwe do manipulacji.

Odrzucenie, traumy i konieczność ciągłego dostosowywania się do wymagań innych powodują rozwój depresji, stanów lękowych i innych zaburzeń osobowości. Kobiety z ASD często na pewnym etapie życia doświadczają „wypalenia” związanego z nadmiarem stresu i bodźców zewnętrznych.

Czytaj również: Autyzm u dorosłych – czym się objawia i jak wygląda życie dorosłych z autyzmem?

Czy objawy autyzmu zawsze różnią się w zależności od płci?

Termin „zaginione dziewczynki” dotyczy raczej generalnych tendencji, widocznych w badaniach dotyczących spektrum autyzmu. Te tendencje nie oznaczają, że autyzm jest w jakiś sposób binarny i nierozerwalnie zależny od płci.

Istnieją mężczyźni w spektrum autyzmu, mający doświadczenia podobne do „zaginionych dziewczynek”. Niektóre zależności wynikają także z socjalizacji, a więc np. mężczyzna transpłciowy z ASD socjalizowany „jak dziewczynka” może dzielić doświadczenia z wczesnego dzieciństwa z kobietami w spektrum. Może też uznać swoje przeżycia za zupełnie odmienne.

Błędem jest dzielenie autyzmu na „męski” i „kobiecy” nie tylko dlatego, że wyklucza to wszystkie inne opcje, ale ponieważ tworzy to wrażenie sztucznej dychotomii, do której powinny się dostosować poszczególne osoby w spektrum. Obserwacja ogólnych tendencji nie jest tym samym, co identyfikacja jednostki – kobieta z ASD nie musi należeć do grupy „zaginionych dziewczynek”, a jej zainteresowania, relacje czy zachowanie nie powinny być oceniane pod kątem, czy pasują do stereotypu „męskiego autyzmu” czy „autyzmu kobiecego”.

Czytaj również: Nerwica neurasteniczna – objawy i leczenie nerwicy neurastenicznej

Mocne strony kobiet w spektrum autyzmu

Mimo trudności, jakie przeżywają, kobiety w spektrum posiadają zazwyczaj unikalne zasoby, umożliwiające im ciągły rozwój. Konieczność nauki rozumienia zachowań społecznych, które są dla nich nienaturalne sprawia, że kobieta z ASD może być świetną obserwatorką, w bardziej szczegółowy i głębszy sposób analizując zależności pomiędzy emocjami a zachowaniem.

„Specjalne zainteresowania” sprawiają, że kobiety w spektrum mogą mieć w sobie nieustającą pasję i chęć rozwijania się w wybranym kierunku. Jako że ASD bywa dziedziczne, w relacjach z własnymi autystycznymi dziećmi radzą sobie zazwyczaj lepiej, niż rodzice neurotypowi. Pomimo zmagania się z trudnościami, większość kobiet z ASD w normie intelektualnej prowadzi aktywne życie, często skupiając się na własnym samorozwoju.

Czytaj również: Terapie, metody i modele pomocy dzieciom oraz dorosłym z ASD