Autyzm u dorosłych – czym się objawia i jak wygląda życie dorosłych z autyzmem?

Na czym polega autyzm?

Autyzm i inne zaburzenia z jego spektrum, należą do specyficznej grupy nieprawidłowości dotyczących działania ośrodkowego układu nerwowego. Definicja ta nie jest jednak pełna i nie oddaje istoty tego zaburzenia, autyzm jest innym (w sensie jakościowym) sposobem patrzenia na świat, zwracaniem większej uwagi na szczegół niż na ogół, odmiennym odbieraniem otoczenia.

Do dziś nie są znane dokładne przyczyny powstawania autyzmu, jednak coraz większą rolę w jego powstawaniu przypisuje się pewnym cechom genetycznym. Objawy autyzmu związane są z zaburzeniami dotyczącymi charakterystycznych zachowań międzyludzkich. Autyzm u dzieci cechuje się brakiem prawidłowych reakcji na polecenia rodziców, niechęcią do zabaw w grupie rówieśniczej, późniejszym rozwojem mowy lub jej brakiem – to właśnie te zachowania najczęściej budzą niepokój rodziców i decydują o wizycie u specjalisty.

Ile żyją dzieci z autyzmem?

Autyzm sam w sobie nie jest przyczyną przedwczesnej śmierci, jednak pewne cechy związane z zaburzeniami ze spektrum autyzmu mogą przyczyniać się do skrócenia średniej długości życia. Są nimi na przykład brak ruchu, nieprawidłowe nawyki żywieniowe czy lekceważenie objawów poważnych chorób. Pomimo tego większość dzieci dotkniętych autyzmem osiąga dojrzałość.

Przyczyny autyzmu

Nie wiadomo dokładnie jakie czynniki powodują wystąpienie autyzmu. Nowoczesne metody obrazowania dróg w obrębie ośrodkowego układu nerwowego i badania poziomu neuroprzekaźników sugerują, że do powstania schorzeń ze spektrum autyzmu może dochodzić już na wczesnych etapach kształtowania się mózgu.

Znane są schorzenia genetyczne, takie jak zespół Retta (mutacja genu MECP2) czy zespół łamliwego chromosomu X, które w znaczny sposób zwiększają ryzyko wystąpienia autyzmu u dziecka. Za genetycznym tłem zaburzenia przemawiają także przypadki częstszego rozpoznawania autyzmu u rodzeństwa dzieci nim dotkniętych. Istnieją także przesłanki sugerujące, iż przyczyną autyzmu może być stosowanie niektórych leków przez kobietę w trakcie trwania ciąży.

Wpływ szczepień na powstawanie autyzmu został wykluczony na podstawie kohortowych badań klinicznych. Prawdopodobnie patogeneza autyzmu i zespołu Aspergera jest wieloczynnikowa i nie może być tłumaczona prostymi zależnościami.

Autyzm u dorosłych – badania

Rozpoznanie autyzmu stawia się najczęściej około 2. roku życia. Rzadko dochodzi do sytuacji, w której zaburzenie rozpoznawane jest dopiero w życiu dorosłym (autyzm atypowy u dorosłych). Może mieć to jednak miejsce w przypadku autyzmu wysokofunkcjonującego lub zespołu Aspergera. Osoby cierpiące na tego typu formy zaburzeń autystycznych mogą funkcjonować w społeczeństwie, są jednak uważani przez otoczenie za ludzi niesympatycznych.

Diagnostyka autyzmu zarówno w dzieciństwie, jak i w wieku dojrzałym, nie wymaga zazwyczaj badań obrazowych czy laboratoryjnych (mogą być one przydatne w diagnostyce różnicowej lub w przypadku podejrzenia autyzmu na tle zaburzeń genetycznych). Opiera się ona w głównej mierze na dokładnej obserwacji prowadzonej przez specjalistę. Czasami lekarz psychiatra lub neurolog posiłkuje się specjalistycznymi narzędziami, takimi jak ADOS-2, który ułatwia postawienie diagnozy.

Test na autyzm dla dorosłych, nazywany także testem AQ, jest prostym narzędziem diagnostycznym, który pozwala stwierdzić obecność cech autystycznych. Test ten składa się z 50 pytań odnoszących się do wykonywania pewnych czynności i sposobów spędzania wolnego czasu. Na każde pytanie należy odpowiedzieć wybierając jedną z czterech odpowiedzi.

Autyzm – objawy u dorosłych

Cechy autystyczne u dorosłych mogą przyjmować różne stopnie nasilenia. Należy uświadomić sobie, że nazwa „zaburzenia ze spektrum autyzmu” odnosi się do ich różnorodności prezentowanych objawów i stopnia ich nasilenia. Zaburzenia ze spektrum autyzmu u dorosłych objawiają się podobnie jak te u dzieci. Na podstawie ciężkości objawów wyróżnia się autyzm wysokofunkcjonujący (autyzm lekkiego stopnia) i autyzm niskofunkcjonujący.

Cechy autystyczne u dorosłych:

• trudności lub całkowita nieumiejętność budowania relacji międzyludzkich – dorośli z autyzmem bardzo często są samotni, gdyż nie potrafią i nie odczuwają potrzeby dzielenia się swoim życiem z drugą osobą.
• Duże problemy z przystosowaniem się do zmian – dorosły autysta, tak jak ma to miejsce w przypadku dzieci, nie potrafi zaakceptować zmian zachodzących w jego życiu. Zmiana pracy czy miejsca zamieszkania prawie zawsze wiąże się z ogromnym stresem i wieloma trudnościami. Ich życie przebiega zwykle według jednego, utartego schematu.
• Całkowity lub częściowy brak zdolności do odczytywania emocji i intencji drugiego człowieka – jest cechą kluczową dla wszystkich zaburzeń ze spektrum autyzmu i często stanowi o tym, że osoby takie odbierane są przez otoczenie jako ludzie nieżyczliwi, uszczypliwi i wyniośli. Dorośli dotknięci autyzmem mają problemy także z wyrażaniem własnych emocji.
• Nieumiejętność odczytywania metafor, sarkazmu, aluzji – osoby dotknięte autyzmem nie rozumieją prawdziwego sensu przysłów czy przenośni. Powiedzenie, że ktoś był wielki jak dąb oznacza dla nich, że ktoś, dosłownie, był wysokości drzewa.
• Nieutrzymywanie kontaktu wzrokowego.
• Nadwrażliwość na niektóre bodźce: słuchowe, dźwiękowe bądź dotykowe – czasami dotyk lub próba przytulenia przez drugą osobę może doprowadzić do wybuchu złości lub wycofania się.

Autym u nastolatków i związane z nim objawy mogą przypominać te występujące zarówno u dorosłych, jak i u dzieci.

Bardzo ciekawy jest fakt, że autyzm czterokrotnie częściej diagnozowany jest u mężczyzn. Może to wynikać z rzeczywiście zwiększonej zapadalności płci męskiej na tego typu zaburzenia lub z faktu, że autyzm kobiecy i objawy, które go cechują są zazwyczaj słabiej nasilone i często nie jest on wykrywany.

Funkcjonowanie dorosłych z autyzmem

Zachowania autystyczne u dorosłych prawie zawsze negatywnie wpływają na jakość ich życia społecznego, wszystko zależy jednak od stopnia nasilenia objawów.

Lekki autyzm u dorosłych (tak zwany autyzm wysokofunkcjonujący) bardzo często cechuje się prawidłowym ilorazem inteligencji i stosunkowo niewielkim zaburzeniem rozwoju funkcjonowania społecznego. Osobom takim zazwyczaj udaje się ukończyć szkoły, czasami uczelnie wyższe, a nawet znaleźć życiowego partnera. W pracy, zazwyczaj nie mają zbyt wielu znajomych, przez otoczenie odbierani są jako osoby chłodne, zamknięte w sobie. Potrafią oni jednak zadbać o swoje podstawowe potrzeby, co jest kluczowe dla ich samodzielnego funkcjonowania.

Autyzm ciężki (tak zwany autyzm niskofunkcjonujacy) wiąże się z dużo większymi problemami. Osoby nim dotknięte nie są w stanie prowadzić samodzielnego życia. Choć czasem posiadają wysoki iloraz inteligencji, nie umieją same zrobić zakupów, zapłacić za czynsz czy przygotować posiłków. Ludzie dotknięci autyzmem niskofunkcjonującym bardzo często zdane są na pomoc rodziców czy instytucji państwowych.

Autyzm u dorosłych – leczenie

Autyzmu nie da się wyleczyć. Nie jest to choroba, której skutki można cofnąć, jest raczej wrodzonym, innym sposobem odbierania rzeczywistości. Terapia autyzmu powinna pomóc zapewnić, dotkniętym tym zaburzeniem osobom, możliwość w miarę normalnego funkcjonowania wśród ludzi. Zapewnienie prawidłowego wspierania rozwoju dzieci autystycznych powinno obejmować terapię logopedyczną (pozwalającą na prawidłowe rozwinięcie funkcji językowych), jak i terapię pedagogiczną (skierowaną na całościowy rozwój dziecka).

W wieku dorosłym osobom ze schorzeniami ze spektrum autyzmu można pomóc poprzez zrozumienie i zaakceptowanie ich odmienności, co na pewno zostanie docenione, nawet jeśli ciężko będzie im to okazać.