Echolalia – czym jest i jakim chorobom towarzyszy?

Czym jest echolalia i jakie daje objawy?

Echolalia jest objawem psychopatologicznym świadczącym o zaburzeniu toku myślenia, co przekłada się na problemy z prawidłową komunikacją. Symptomem tym nazywa się bezwiedne, pozbawione celowości i sensu powtarzanie przez pacjenta słów lub całych zdań wypowiadanych przez inną osobę.

Wyróżnia się echolalię natychmiastową – gdy chory od razu powtarza zasłyszane zwroty, na przykład odpowiadając pytaniem na zadane pytanie. Echolalia odroczona natomiast charakteryzuje się wypowiadaniem słów, zdań a nieraz rozbudowanych monologów, które pacjent usłyszał kilka dni, a nawet tygodni wcześniej. Bardzo często są to dialogi filmowe lub przypadkowo usłyszane rozmowy.

Mowa echolaliczna uniemożliwia prawidłową komunikację, gdyż chora osoba używa zwrotów nieadekwatnych do sytuacji. Objaw ten występuje najczęściej w przebiegu autyzmu i jako jeden z pierwszych niepokoi rodziców, którzy martwią się, czy ich pociecha rozwija się prawidłowo. Echolalia może pojawić się także u dzieci z opóźnieniem w rozwoju mowy, upośledzonych umysłowo oraz w zespole Tourette’a. Trzeba jednak wiedzieć, że symptom występuje także u niektórych dorosłych pacjentów w przebiegu schizofrenii katatonicznej – ciężkiej odmiany tej jednostki chorobowej.

Przeczytaj też: Tiki nerwowe – przyczyny, objawy, leczenie

Czy powtarzanie słów i zdań zawsze oznacza chorobę?

W trakcie nauki mówienia dziecko wielokrotnie powtarza wyrazy, które wyłapało z rozmów opiekujących się nim osób. Jest to naturalny etap, podczas którego mały człowiek uczy się wypowiadania słów i z każdym powtórzeniem doskonali tę umiejętność. Zazwyczaj są to pojedyncze, dwusylabowe wyrazy, które maluch słyszy najczęściej: mama, tata.

Z czasem zaczyna kojarzyć dany dźwięk ze wskazywaniem odpowiedniej osoby. Wraz z rozwojem – dziecko wzbogaca swój słownik i buduje coraz pełniejsze wypowiedzi, a z nawyku powtarzania po prostu wyrasta. Ten etap rozwoju nie powinien być źródłem niepokoju dla troskliwych rodziców. Jeżeli jednak progres w nauce mowy nie następuje, dołączają się inne niewłaściwe zachowania lub nawyki, a echolalia przedłuża się do trzeciego, czwartego roku życia – należy zwrócić się o pomoc do specjalisty.

Echolalia a autyzm

Autyzm dziecięcy to choroba ujawniająca się przed 3. rokiem życia dziecka, która czterokrotnie częściej dotyka chłopców. Charakteryzuje ją nieprawidłowy rozwój, upośledzone funkcjonowanie, które objawia się poprzez powtarzający się repertuar zachowań oraz zaburzenia w interakcjach społecznych i komunikacji. W tak krótkim opracowaniu nie sposób opisać całego obrazu chorobowego pacjentów cierpiących z powodu autyzmu, ale warto poznać podstawowe symptomy choroby. Jednym z objawów autyzmu u dziecka jest echolalia.

Do innych objawów autyzmu dziecięcego, oprócz występowania echolalii, należą:

• chęć pozostawania w samotności,
• trudności w kontaktach z innymi dziećmi,
• ograniczony kontakt wzrokowy lub jego brak,
• wyraźna nadwrażliwość na ból,
• niewłaściwe przywiązanie do przedmiotów,
• nadmierna ruchliwość fizyczna a przy tym brak strachu przed niebezpieczeństwem,
• opór przed zmianami, dążenie do monotonii, duży upór,
• ciągła, dziwaczna zabawa, kręcenie przedmiotami,
• brak odpowiedzi na bodźce słuchowe,
• niechęć do kontaktu fizycznego, np. przytulania,
• napady złego nastroju a wręcz rozpaczy bez powodu,
• mówienie o sobie w trzeciej osobie.

U większości pacjentów z autyzmem występuje także upośledzenie umysłowe. Specyficzne objawy choroby zmieniają się wraz z wiekiem dziecka, a przebieg schorzenia jest różny – w zależności od danego pacjenta.

Zespół Tourette’ a echolalia

Zespół Gilles de la Tourette’a to schorzenie charakteryzujące się występowaniem tików ruchowych lub głosowych. Pierwsze objawy pojawiają się w dzieciństwie, zaostrzają się w wieku młodzieńczym, a w niektórych przypadkach utrzymują się przez całe życie pacjenta. Tiki ruchowe często poprzedzają wystąpienie tików głosowych. W łagodnej postaci choroby objawy ograniczają się do mrugania oczami, ruchów ramion lub głowy, chrząkania i mlaskania. Odmiana ciężka natomiast znacznie ogranicza normalne funkcjonowanie pacjenta – chory wykonuje serie nieskoordynowanych ruchów, kręci się w kółko, bądź dotyka inne osoby.

Bardzo często schorzeniu towarzyszą zaburzenia koncentracji oraz nadpobudliwość i brak kontroli nad odruchami. Tiki głosowe charakteryzują się napadowym, bardzo ekspresyjnym, kilkukrotnym wypowiadaniem obscenicznych, nieprzyzwoitych słów lub obelg kierowanych do obcych. Zjawisko to tłumaczy się występowaniem echolalii – przekleństwa używane przez pacjenta zostały przez niego zasłyszane wcześniej. Chory tylko w nieznacznym stopniu jest w stanie wysiłkiem woli tłumić tiki. Zazwyczaj prowokuje je sytuacja stresowa, natomiast całkowicie zanikają podczas snu.

Echolalia a schizofrenia

Echolalia może występować także u pacjentów cierpiących z powodu schizofrenii. Najbardziej charakterystyczna jest dla odmiany katatonicznej – jednej z najcięższych postaci choroby. Trzeba wiedzieć, że objaw ten nie jest znamienny dla obrazu chorobowego pacjentów chorujących na schizofrenię i występuje w nielicznych przypadkach. Niemniej jednak warto wspomnieć, że może się pojawić u chorującego na schorzenie.

Schizofrenia to choroba, która upośledza wiele funkcji psychicznych człowieka. Obraz kliniczny pacjenta można podzielić na kilka sfer. Wyróżnia się symptomy pozytywne (czyli urojenia i omamy), nadmierną podejrzliwość, wrogość i pobudzenie. Do tak zwanych objawów negatywnych należy brak kontaktu emocjonalnego z otoczeniem pacjenta, ubóstwo mowy, bierność i wycofanie się z kontaktów społecznych.

U pacjenta ze schizofrenią często rozwijają się także symptomy depresyjne: smutek lub przygnębienie, brak odczuwania jakiejkolwiek przyjemności, niska samoocena czy nawet myśli samobójcze. W przebiegu choroby wystąpić może również upośledzenie uwagi, pamięci, zdolności uczenia się oraz spadek ogólnej sprawności intelektualnej. W schizofrenii katatonicznej dominują zaburzenia napędu ruchowego, od całkowitego zahamowania do dużego pobudzenia. Bardzo często kontakt z chorym jest znacznie utrudniony.