Schizofrenia jest psychozą – chorobą psychiczną, w której pierwszoplanowymi objawami są charakterystyczne zaburzenia myślenia i spostrzegania oraz niedostosowana do sytuacji albo spłycona ekspresja emocji.
Schizofrenia – objawy, rodzaje i leczenie
Przyczyny schizofrenii
Współcześnie uznawane są przede wszystkim hipotezy mówiące o biologicznych przyczynach schizofrenii. Najbardziej prawdopodobne wydają się wyjaśnienia przyczyn tej choroby upatrywane w zaburzeniach rozwoju układu nerwowego, co przyczynia się do nieprawidłowości w systemach neuroprzekaźników – dopaminy, serotoniny i noradrenaliny oraz innych, których rola w schizofrenii nie jest jeszcze dokładnie znana, takich jak kwas gamma aminomasłowy czy kwas glutaminowy.
Objawy schizofrenii
W schizofrenii „choruje” to wszystko co stanowi podstawę osobowości człowieka: odczuwanie własnego ja, indywidualności i odrębności od innych ludzi, tracona jest również zdolność do kierowania własnym postępowaniem.
Urojenia są jednym z najczęstszych objawów schizofrenii (chociaż mogą występować również w innych chorobach). Są to fałszywe sądy, w których prawdziwość człowiek chory na schizofrenię wierzy pomimo jednoznacznych dowodów, że nie mają nic wspólnego z prawdą. Urojenia mogą mieć różnorodną treść, niektóre są jednak szczególnie charakterystyczne dla tej choroby – na przykład przekonanie, że wszystkie, nawet najbardziej intymne myśli są „odsłonięte” i znane innym ludziom.
Równie często w schizofrenii występują omamy, najczęściej „głosy”, które chory słyszy tak jak realne dźwięki. Zwykle są to słowa nieprzyjemne, krytycznie oceniające chorego, szydzące, wypowiadające groźby albo nakazujące zrobienie czegoś, czego chory nie chce zrobić.
Myślenie osoby chorej na schizofrenię staje się niejasne – sedno problemu jest tracone z pola widzenia, na pierwszy plan wysuwają się mało istotne szczegóły. Bieg myśli traci płynność, jest w przypadkowych miejscach przerywany, kolejne myśli pojawiają się bez związku z poprzednimi.
Różnorodne objawy dotyczące myślenia, spostrzegania i emocji mogą występować w różnych chorobach i zaburzeniach psychicznych. Niektóre z nich są jednak szczególnie charakterystyczne dla schizofrenii. Należą do nich:
- wspomniane wcześniej urojenia odsłonięcia myśli oraz urojenia nasyłania obcych albo wykradania własnych myśli;
- urojenia nazywane urojeniami oddziaływania albo owładnięcia – chory jest przekonany, że jego odczucia, myśli i działania są sterowane przez jakąś obcą, zewnętrzną siłę;
- inne urojenia – na przykład o posiadanej nadludzkiej mocy, o byciu wybranym dla spełnienia jakiejś niezwykle ważnej misji, urojenia prześladowcze i odnoszące, w których chory wierzy, że jest ciągle obserwowany albo, że ktoś zagraża jego (albo jej) życiu;
- omamy słuchowe i czasami omamy z zakresu innych zmysłów – wzrokowe, węchowe, smakowe, czuciowe;
- rozkojarzenie toku myślenia, używanie niezwykłych, często dziwacznych słów – neologizmów;
- trudności w myśleniu abstrakcyjnym – na przykład utrata możliwości rozumienia znaczenia przysłów;
- zakłócenia w aktywności ruchowej – nagłe zdezorganizowane pobudzenie albo zastyganie w nienaturalnej pozycji;
- spłycenie reakcji emocjonalnych, niedostosowanie w wyrażaniu uczuć;
- utrata zainteresowań, bezczynność albo bezcelowość zachowania, wycofanie z kontaktów z ludźmi;
- brak zainteresowania własnym wyglądem i dbania o higienę.
Zobacz też: Czym jest psychoza poporodowa?
Typy schizofrenii
W zależności od dominujących w obrazie choroby objawów wyróżnia się kilka podtypów schizofrenii:
- schizofrenia paranoidalna – najczęstsza postać schizofrenii, w której przeważają typowe dla schizofrenii urojenia i omamy;
- schizofrenia hebefreniczna – występuje rzadziej, najbardziej charakterystyczne dla tej postaci schizofrenii są nieprzewidywalne zachowania, często nieodpowiedzialne, bez liczenia się z jakimikolwiek normami czy konwencjami społecznymi, większość działań jest bezcelowych i podejmowanych bez jakiegokolwiek planu. W tej postaci schizofrenii najbardziej zaznacza się niedostosowanie nastroju i wyrażanych emocji do sytuacji;
- schizofrenia katatoniczna – dominują zaburzenia motoryki – szeroko rozumianej aktywności ruchowej. Może to być osłupienie – brak reakcji na otoczenie i brak spontanicznych ruchów, negatywizm – opór wobec wszelkich próśb i poleceń, zastyganie na długi czas w niewygodnej, nienaturalnej pozycji albo nagłe gwałtowne pobudzenie ruchowe;
- depresja poschizofreniczna – u wielu chorych po ustąpieniu objawów paranoidalnych, hebefrenicznych albo katatonicznych pojawiają się objawy zespołu depresyjnego: obniżony nastrój, bezprzedmiotowy lęk, zmniejszenie aktywności i zaburzenia snu.
Czytaj również: Depresja poporodowa – przyczyny, objawy, leczenie
Przebieg schizofrenii
Początek schizofrenii może być nagły z burzliwie rozwijającymi się w ciągu kilku dni urojeniami i omamami albo powolny i skryty z objawami narastającymi i utrwalającymi się na przestrzeni kilku lat. Przebieg choroby może polegać na występowaniu naprzemiennie epizodów choroby i okresów remisji – częściowego lub całkowitego ustąpienia objawów jak i może być przebiegiem przewlekłym z narastającymi objawami negatywnymi (tym mianem określa się objawy, których istotą jest tracenie pewnych możliwości czy umiejętności) takimi jak bierność, ograniczenie aktywności, brak inicjatywy, zubożenie myślenia, słaba komunikacja z ludźmi, utrata zdolności do przeżywania emocji, zarówno smutku jak i radości, utrata woli.
Początek schizofrenii ma zazwyczaj miejsce u młodych ludzi – nastolatków i młodych dorosłych. Schizofrenia jest chorobą przewlekłą, znacznie pogarszającą jakość życia pacjentów i ich rodzin. Chorowanie na schizofrenię w znacznym stopniu utrudnia naukę, zdobycie zawodu, możliwość podjęcia pracy i założenia rodziny. Jednak u wielu chorych rokowanie (pod warunkiem podjęcia leczenia) może być dobre – zdarza się, że jest to tylko jeden epizod w życiu.
Sprawdź również: Kwetaplex – co to za lek?
Leczenie schizofrenii
Leczenie schizofrenii powinno być leczeniem kompleksowym obejmującym:
- stosowanie leków – przede wszystkim neuroleptyków;
- psychoterapię – pomoc w radzeniu sobie z problemami;
- psychoedukację – wyjaśnienie istoty choroby, naukę rozpoznawania objawów, przede wszystkim ryzyka ich nawrotu, poznanie zasad stosowania leków;
- rehabilitację – służy odzyskiwaniu traconych w związku z chorobą umiejętności społecznych i samodzielności w codziennym życiu.
Schizofrenia – video
Zdaniem eksperta
Schizofrenia to ciężka choroba przewlekła. Jeżeli chodzi o możliwość jej wyleczenia, to przy ustalaniu rokowania trzeba się liczyć z tym, że terapia będzie długotrwała – kilkuletnia, a szanse na całkowite wyleczenie są nieduże.
Podstawowe objawy w schizofrenii dzieli się na dwie grupy. Jedną z nich określamy mianem objawów negatywnych. Należą do nich np. cechy, których zaczyna danemu człowiekowi brakować, a więc np. ktoś żywy emocjonalnie, aktywnie reagujący na to, co się dzieje w otoczeniu, nagle przestaje taki być, traci tę zdolność – zdolność przeżywania emocji. Do objawów negatywnych zalicza się również złożenie myślenia – choremu zaczyna brakować myśli. Do tej grupy objawów zalicza się także pewne wycofanie z życia, spadek napędu oraz utratę zainteresowań.
Druga grupa objawów to objawy pozytywne. Jest ich wiele, na pewno należy wymienić tu halucynacje, zwane omami, a także urojenia. Najczęściej mamy do czynienia z halucynacjami słuchowymi, a więc dźwiękami, zwykle w formie głosu, które pacjent słyszy. Głos ten może być odbierany jako głos rozmówcy z zewnątrz lub słyszany wewnątrz własnej głowy. Czasem są to dwa głosy prowadzące dialog, komentujące zachowanie pacjenta, grożące mu albo każące mu coś zrobić. Omamy innego rodzaju zdarzają się rzadziej i właściwe mogą dotyczyć każdego narządu zmysłu – mogą być wzrokowe, węchowe, smakowe lub dotykowe.
Urojenia to fałszywe przekonania i sądy, które chory ma oraz wypowiada, pomimo tego, że wokół jest bardzo dużo dowodów na to, że są one nieprawdziwe. Przykładowo, są to urojenia prześladowcze, których treścią jest przeświadczenie, że coś/ktoś choremu zagraża – może to być jakaś osoba bądź grupa ludzi, fantastyczna postać lub obce siły. Inne to urojenia odnoszące, których wspólnym mianownikiem będzie uczucie pacjenta, że ktoś mu się przygląda, patrzy na niego, obserwuje go. Mogą to być również urojenia dotyczące tego, że jest się kimś niezwykłym lub zupełnie odwrotnie – człowiekiem nic nie wartym, na coś skazanym. Treści urojeń jest bardzo wiele, wspólne dla nich jest to, że nie ulegają żadnej korekcie, pomimo ewidentnych dowodów na to, że są nieprawdziwe.
Schizofrenia jest chorobą, która zwykle zaczyna się u ludzi młodych, w wieku dwudziestu kilku lat, chociaż może występować już u dzieci, jak i pojawić się później po ukończeniu 30. lub 40. roku życia. Oprócz objawów, które w przypadku tych wytwórczych są bardzo wyraźne i na pewno zostaną dostrzeżone, dochodzi jeszcze do załamania linii życiowej. Ktoś, kto czymś się zajmował, miał znajomych, nagle przestaje ich mieć, uczył się – przestaje to robić, pracował – już nie pracuje.
Z całą pewnością dla rozpoznania schizofrenii konieczna jest konsultacja psychiatryczna. Leczenie schizofrenii opiera się zarówno na środkach farmakologicznych – stosuje się leki z grupy neuroleptyków – oraz na różnych oddziaływaniach psychoterapeutycznych, począwszy od psychoterapii indywidualnej, poprzez psychoterapię grupową, oddziaływania społeczne, a czasami próby przywracania podstawowych, codziennych umiejętności potrzebnych do funkcjonowania w szeroko rozumianym życiu, takich jak np. sprzątanie mieszkania, zmywanie, robienie zakupów lub pilnowanie przyjmowania leków. Programami terapeutycznymi objęte są też rodziny pacjentów, po pierwsze dlatego, że bardzo często pacjenci są od swoich bliskich zależni i będą wymagać ich pomocy oraz wsparcia, po drugie z tego względu, że dla członków rodziny osoby, u której stwierdzi się schizofrenię, jest to bardzo trudne przeżycie i z tego względu również oni wymagają pomocy psychologicznej.
Rafał Pniewski
Lekarz
Lekarz psychiatra i psychoterapeuta. Posiada drugi stopień specjalizacji w psychiatrii osób dorosłych, który uzyskał w 1998 roku. W latach 1991-2000 pracował na Oddziale Chorób Afektywnych Centralnego Szpitala Klinicznego Akademii Medycznej w Łodzi. Ukończył czteroletnie szkolenie w zakresie psychoterapii w Instytucie Analizy Grupowej "Rasztów" w Warszawie; w 2003 roku uzyskał certyfikat psychoterapeuty. Prowadzi praktykę psychiatryczną i indywidualną psychoterapię psychoanalityczną osób dorosłych w Łodzi.
Komentarze i opinie (0)