Zapalenie miedniczek nerkowych – przyczyny, objawy, leczenie

Miedniczki nerkowe – czym są i jakie pełnią funkcje?

Układ moczowy składa się z dwóch nerek, moczowodów, pęcherza moczowego i cewki moczowej. Nerki usytuowane są symetrycznie, po obu stronach kręgosłupa w okolicy lędźwiowej. Kształtem przypominają fasolę. Pełnią wiele istotnych funkcji. Ich głównym zadaniem jest wytwarzanie moczu. Dodatkowo odpowiedzialne są produkcję niektórych hormonów, regulację ciśnienia tętniczego krwi, a nawet produkcję aktywnych form witaminy D. Wydolność nerek ma więc bardzo ważne znaczenie dla prawidłowego działania całego ustroju.

Wewnątrz nerki produkowany jest mocz, który z obwodowych części narządu poprzez kielichy nerkowe przedostaje się do miedniczki nerkowej. Kształtem przypomina ona lejek, który przekształca się dalej w moczowód. Układ kielichowo-miedniczkowy wraz z moczowodem zaliczany jest do tzw. górnych dróg moczowych. Pozostałe części układu moczowego to: pęcherz i cewka moczowa, tworzące dolne drogi moczowe.

Zapalenie miedniczek nerkowych to poważna choroba nerek określana także jako odmiedniczkowe zapalenie nerek.

Bakterie E. coli – przyczyna zapalenia miedniczek nerkowych

Zapalenie miedniczek nerkowych wywołane jest przez zakażenie bakteryjne. W prawidłowych warunkach drogi moczowe (za wyjątkiem odcinka dalszego cewki moczowej) pozbawione są drobnoustrojów, czyli są jałowe. Mocz jest bardzo dobrą pożywką dla drobnoustrojów, a warunki w drogach moczowych sprzyjają ich rozwojowi. Najczęściej przyczyną zapalenia miedniczek nerkowych jest zakażenie bakterią Escherichia coli. Te drobnoustroje są jednym ze składników prawidłowej flory bakteryjnej człowieka. Bakteria pełni wiele pożytecznych funkcji dla organizmu, jeśli znajduje się w jelicie grubym. Kiedy dostanie się w inne miejsca ciała, może doprowadzić do wystąpienia odmiedniczkowego zapalenia nerek.

Obecność E. coli w drogach moczowych wywołuje objawy zakażenia. Wśród innych chorobotwórczych bakterii wymienia się S. saprophyticus, Enterococcus, Klebsiella. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą wstępującą. Oznacza to, że bakterie przedostają się do nerek z niżej położonych części układu moczowego. Drobnoustroje po zaatakowaniu cewki moczowej, przedostają się do pęcherza moczowego, następnie moczowodu i nerki. Dużo rzadziej do zakażenia dochodzi drogą krwiopochodną – bakterie przedostają się do nerek z krwi przepływającej przez narząd.

Co jeszcze wywołuje odmiedniczkowe zapalenie nerek?

Za chore nerki odpowiadać może szereg innych czynników. Zapaleniu miedniczek nerkowych sprzyjają również:

• wady anatomiczne układu moczowego, kamica moczowa;
• przerost prostaty, cukrzyca, szczególnie gdy jest nieprawidłowo leczona, niewyrównana;
• stosowanie leków immunosupresyjnych / immunosupresja;
• refluks pęcherzowo-moczowodowy;
• cewnikowanie pęcherza moczowego;

W niektórych przypadkach za stan zapalny miedniczek nerkowych odpowiadają zabiegi wykonywane w drogach moczowych (np. cystoskopia).

Jakie są objawy ostrego zapalenia miedniczek nerkowych?

Objawy ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek pojawiają się nagle. Są następstwem zakażenia bakteryjnego układu kielichowo-miedniczkowego i przylegającego do niego miąższu nerki. Typowe objawy ostrego zapalenia miedniczek nerkowych to:

• ból pleców w okolicy lędźwiowej (jeśli proces chorobowy toczy się tylko po jednej stronie, pojawia się ból lewej lub prawej nerki),
• złe ogólne samopoczucie, uczucie rozbicia, osłabienie,
• gorączka, dreszcze,
• problemy z oddawaniem moczu (częste oddawanie moczu, uczucie parcia na mocz, dyskomfort podczas oddawania moczu),
• nudności, wymioty,
• ból brzucha, podbrzusza,
• dodatni objaw Goldflama, zwykle po jednej stornie (ból pleców po jednej stornie podczas wstrząsania w okolicy lędźwiowej)

Leukocyturia, białkomocz – przewlekłe zapalenie miedniczek nerkowych

Przewlekłe zapalenie miedniczek nerkowych związane jest z długotrwałymi lub nawracającymi zakażeniami nerek. Choroba występuje u pacjentów z nieprawidłową budową układu moczowego, wadami anatomicznymi układu moczowego, refluksem pęcherzowo-moczowodowym, kamicą moczową. Początkowo objawy są takie same jak w ostrym odmiedniczkowym zapaleniu nerek. W miarę rozwoju choroby i nawracania infekcji dochodzi do trwałych zmian w nerkach i bliznowacenia jej miąższu.

Efektem jest zanik kłębuszków nerkowych i postępujące włóknienie narządu. W końcu dochodzi do niewydolności nerek. W badaniach obrazowych (np. ultrasonografii) stwierdza się zmniejszenie nerki, nierówne obrysy narządu. W badaniu moczu u chorych na przewlekłe zapalenie miedniczek nerkowych obecna jest leukocyturia (leukocyty w moczu) i niewielki białkomocz (białko w moczu), który zwiastuje postępującą niewydolność nerek.

Jak leczyć odmiedniczkowe zapalenie nerek?

Leczenie zapalenia miedniczek nerkowych powinno być poprzedzone wykonaniem badania moczu. Najczęściej w wynikach stwierdza się leukocyturię i bakteriomocz. Podstawowym leczeniem jest antybiotykoterapia. Kuracja powinna trwać 7–14 dni. Najczęściej stosowanymi antybiotykami na chore nerki są fluorochinolony (cyprofloksacyna 500 mg 2x dziennie lub lewofloksacyna 500 mg 2x dziennie). Leki drugiego wyboru to kotrimoksazol lub amoksycylina z klawulanianem.

Aby uchronić się przed powikłaniami doprowadzającymi do upośledzenia czynności nerki, konieczne jest szybkie rozpoczęcie leczenia i odpowiedni czas trwania terapii. Leczenie przewlekłego zapalenia miedniczek nerkowych powinno polegać przede wszystkim na usunięciu przyczyny nawracających zakażeń (np. leczeniu kamicy nerkowej) oraz zapobieganiu rozwojowi niewydolności nerek.