Zakażenie pochwy a infekcje układu moczowego

Budowa pochwy i cewki moczowej

Pochwa rozpoczyna się przedsionkiem, a kończy ślepo obejmując szyjkę macicy. Od przodu sąsiaduje z tylną ścianą pęcherza moczowego i cewką. Od tyłu przylega do odbytnicy, od góry łączy się z szyjką macicy, natomiast ku dołowi przechodzi przez przeponę moczowo-płciową. Pomiędzy pęcherzem moczowym a pochwą biegną oba moczowody.
Ściana pochwy, o grubości ok. 3 mm, bogata we włókna elastyczne i sprężyste, zapewnia znakomitą rozciągliwość i kurczliwość.

Cewka moczowa jest kanałem, którym mocz wydalany jest z organizmu. U kobiet to krótki przewód, długości ok. 3 cm. Jego światło zamykają dwa mięśnie – zwieracze cewki moczowej. Skurcz zwieracza wewnętrznego, zbudowanego z mięśni gładkich, nie jest zależny od woli, w przeciwieństwie do skurczu zwieracza zewnętrznego, umiejscowionego w pobliżu zewnętrznego ujścia cewki i zbudowanego z mięśniówki poprzecznie prążkowanej. Współpraca obu mięśni stanowi o szczelności cewki w stanie skurczu, poza momentem oddawania moczu.

Pęcherz moczowy służy jako rozciągliwy i pojemny zbiornik moczu. Utworzony jest z mięśniówki gładkiej. Mocz spływa do niego przez moczowody, a następnie cewką wydalany jest na zewnątrz. U kobiet pęcherz graniczy ze ścianą pochwy i szyjką macicy.

Zobacz też: Kolor moczu a choroby

Zakażenie pochwy

Zakażenie pochwy – najczęstsza infekcja układu moczowo-płciowego kobiety, powstaje w wyniku zaburzenia równowagi mikrobiologicznej, między innymi w wyniku braku pochwowych bakterii, pałeczek kwasu mlekowego, odpowiedzialnych za odpowiednie pH pochwy (norma: 3,8-4,2).

W prawidłowych warunkach ściana pochwy jest zwilżana przez białawą wydzielinę powstającą ze złuszczającego się nabłonka i dopływającą wydzielinę szyjki macicy. Zawiera ona około 5‰ kwasu mlekowego wytwarzanego przez stanowiące fizjologiczną florę pochwy bakterie Lactobacillus acidophilus. Niedobór tych bakterii powoduje załamanie systemów obronnych, podwyższenie pH pochwy, namnożenie różnych, głównie beztlenowych, patogenów i kolonizację wyższych partii układu moczowo-płciowego. Do pozostałych mechanizmów chroniących przed rozwojem infekcji zaliczamy:

• liczne substancje zawarte w śluzie, hamujące rozwój drobnoustrojów (lizozym, laktoferyna, fibronektyna, cynk, białka dopełniacza),
• wzrost stężenia immunoglobuliny IgA w odpowiedzi na specyficzne patogeny,
• migrację komórek procesu zapalnego do śluzu szyjkowego w razie zakażenia.

To też może Cię zainteresować: Śmierdzące stopy – przyczyny, leczenie

Główne mikroorganizmy powodujące zakażenie pochwy

Najczęstszymi przyczynami zapalenie pochwy są: bakterie, grzyby i rzęsistek pochwowy.

• Bakterie. Wywołują tzw. waginozę bakteryjną . W czasie zakażenia zwraca uwagę duża ilość białawej lub szarawej wydzieliny o wyraźnym, rybim, nieprzyjemnym zapachu. Wydzielinie towarzyszy miernie nasilony świąd i pieczenie. Należy pamiętać, że prawie połowa pacjentek, u których stwierdzono obecność bakterii, nie miała cech zakażenia.
• Rzęsistek pochwowy (łac. Trichomonas vaginalis). Pierwotniak z grupy wiciowców, który w organizmie kobiety bytuje w pochwie, cewce moczowej i gruczołach okołocewkowych.Wykrywany jest bardzo często, bo aż u około 70% kobiet w wieku rozrodczym. Wywołuje rzęsistkowicę– chorobę przenoszoną drogą płciową. U 10-50% chorych zarażenie przebiega bezobjawowo. Do najczęściej zgłaszanych objawów należy świąd sromu i pochwy, pieczenie, żółtawe i pieniste upławy, bolesne oddawanie moczu oraz nieprzyjemny zapach.
• Grzyby. Główną dolegliwością pacjentek z grzybicą pochwy jest świąd i pieczenie. Charakterystyczne są serowate upławy, czasem występujące w ogromnych ilościach, oraz białe, dające się oddzielić naloty na ścianach pochwy.

Przeczytaj też: Nieprzyjemny zapach moczu – przyczyny

Zakażenie układu moczowego

Zakażenie układu moczowego (ZUM) to obecność patogenów (najczęściej bakterii) w drogach moczowych powyżej zwieracza pęcherza moczowego. W prawidłowych warunkach ten odcinek dróg moczowych jest jałowy, jednak w pewnych sytuacjach dochodzi do zasiedlenia go przez drobnoustroje i wywołania stanu zapalnego. Zdecydowanie najwięcej przypadków ZUM stanowi zapalenie pęcherza moczowego, nie mniej znacznie poważniejsze jest wniknięcie bakterii do jednej lub obu nerek i spowodowanie odmiedniczkowego ich zapalenia. Najważniejszym czynnikiem ułatwiającym kolonizację i rozwój ZUM jest utrudniony odpływ moczu.

Drogi szerzenie się ZUM

Drobnoustroje zasiedlające drogi moczowe powyżej zwieracza pęcherza moczowego dostają się tam głównie drogą wstępującą. Zakażenia krwiopochodne i limfopochodne stanowią jedynie ok. 2% ZUM. Do zakażeń wstępujących zdecydowanie łatwiej dochodzi u kobiet, u których stosunkowo mała odległość przedsionka pochwy, głównego rezerwuaru patogenów, od odbytu (<4,5 cm) stanowi o ryzyku wystąpienia ZUM. Także krótka cewka moczowa, nieefektywne skurcze mięśniówki moczowodów, upośledzona czynność zastawek pęcherzowo moczowodowych zapobiegających wstecznemu odpływowi moczu do moczowodu oraz niska kwasowość moczu sprzyjają wstępującym zakażeniom układu moczowego.

To też może Cię zainteresować: Upławy z krwią – co oznacza krew w śluzie z pochwy?

Najczęstsza przyczyna ZUM

Przyczyną ZUM w 90% przypadków jest bakteria Escherichia coli, pałeczka kałowa, zasiedlająca naturalnie dalszy odcinek jelita grubego. Z uwagi na niewielką odległość odbytu od cewki moczowej u kobiet, bakteria ta z łatwością przedostaje się do dróg moczowych i w sprzyjających warunkach kolonizuje coraz to wyższe piętra dróg moczowych, powodując zakażenie i wywołując stan zapalny. Pozostałe 10% stanowią patogeny zasiedlające ujście cewki moczowej i przedsionek pochwy. Zatem, mimo że najczęstszą przyczyną zakażenia układu moczowego jest bakteria zasiedlająca okolice odbytu, patogeny przedsionka pochwy, szczególnie w sytuacji obniżonej odporności, także wywołują ZUM.

To też może Cię zainteresować: pH moczu – co oznacza zasadowy i kwaśny odczyn moczu?

Różnicowanie zakażeń pochwy i infekcji układu moczowego

Objawy zapalenia układu moczowego różnią się od objawów infekcji pochwy.

Do typowych dolegliwości towarzyszących ZUM należą:

• ból lub pieczenie podczas oddawania moczu,
• konieczność natychmiastowej mikcji, niezależnie od woli,
• częste budzenie się w nocy, aby oddać mocz,
• ból w okolicy nadłonowej lub lędźwiowej,
• wyciek z cewki moczowej,
• przykry zapach moczu,
• objawy ogólne takie jak gorączka, nudności, wymioty, ból brzucha, rzadziej ból głowy.

Z kolei zakażenie pochwy objawia się przede wszystkim:

• nasilonym, uporczywym świądem i pieczeniem okolic intymnych,
• typowe jest występowanie upławów. W zależności o rodzaju drobnoustroju, który infekcję spowodował, są to być upławy o przykrym, rybim zapachu, obfite szare lub żółtoszare upławy o mdłym zapachu, lub białe, serowate, występujące w ogromnych ilościach.

Warto wiedzieć, że upławy nie są objawem występującym jedynie w zakażeniach dolnego odcinka narządów płciowych. Mogą one pojawiać się także w zapaleniu błony śluzowej macicy, w wodniakach jajowodu, a także w przebiegu procesów nowotworowych pochwy i macicy. Zakażeniom pochwy nie towarzyszą objawy ogólne, zaburzenia w oddawaniu moczu ani bóle brzucha.

Obie infekcje mogą nie dawać żadnych objawów, co jest sytuacją równie częstą.

Sprawdź też: Co oznacza nieprzyjemny zapach z pochwy?

Zakażenie pochwy a ZUM

Najważniejszym faktem, stanowiącym o zależności pomiędzy infekcją pochwy a częstymi infekcjami układu moczowego, jest bliskie położenie odbytu, ujścia zewnętrznego cewki moczowej i przedsionka pochwy u kobiet. Ze względu na sąsiedztwo tych trzech struktur, pochwa i cewka moczowa są szczególnie narażona na zakażenia patogenami naturalnie zasiedlającymi odbyt lub pozostającymi tam po akcie defekacji, na skutek złych nawyków higienicznych i słabej dbałości o czystość miejsc intymnych.

Często do zapaleń pochwy i cewki moczowej dochodzi również w wyniku urazów mechanicznych podczas stosunku płciowego i naruszenia szczelności naturalnej bariery ochronnej. W rezultacie bakterie z odbytu z łatwością mogą przemieścić się do początkowych odcinków układu moczowo-płciowego, stamtąd drogą wstępującą penetrować przez cewkę moczową do pęcherza, a w szczególnie korzystnych okolicznościach także do nerek, zasiedlić je, skolonizować i wywołać stan zapalny każdego z tych miejsc. Należy pamiętać, że ZUM nie jest przenoszone drogą płciową, ale infekcji sprzyja intensywny stosunek płciowy.

Zapobieganie ZUM

Zapobieganie zakażeniom układu moczowego ma szczególne znaczenie u kobiet, u których choroba ma związek z infekcją pochwy. Najważniejszymi zasadami są:

• wyleczenie infekcji dolnych odcinków dróg moczowych i układu płciowego
• utrzymywanie prawidłowego pH okolic intymnych.

Należy codziennie myć narządy płciowe i dodatkowo zawsze przed stosunkiem płciowym. Należy także podcierać się w kierunku od przodu ku tyłowi, aby uniknąć przemieszczenia bakterii zasiedlających okolicę odbytu do cewki moczowej i pochwy. Kolejną zasadą jest picie dużej ilości płynów, najlepiejsoku z żurawin czy herbatek moczopędnych (z pokrzywy, liści brzozy, skrzypu, perzu). Niedopuszczalne jest wstrzymywanie oddawania moczu gdy nadejdzie taka potrzeba. Zawsze należy oddawać mocz po stosunku płciowym. W ten sposób można zapobiec częstym i bardzo uporczywym infekcjom układu moczowo-płciowego.