Retainer – co to jest, jakie są rodzaje, jak długo nosić, w jaki sposób czyścić, ile kosztuje?

Retainer – co to jest, jakie są wskazania?

Retainer, inaczej aparat retencyjny, to urządzenie, które pozwala utrwalić zęby w pozycji uzyskanej po stosowaniu aparatu ortodontycznego. Leczenie retencyjne jest etapem, na którym zęby są podatne na przesunięcia, a jego celem jest utrwalenie efektów osiągniętych podczas długotrwałego prostowania zębów.

Aparat retencyjny – jakie są rodzaje?

Wśród aparatów retencyjnych można wyróżnić między innymi: aparaty czynnościowe, płyty Hawleya, płyty retencyjne Schwarza, pozycjonery, retainery stałe, szyny retencyjne oraz stałe lub ruchome uzupełnienia protetyczne. Wszystkie te rodzaje zostały opisane poniżej.

Aparaty czynnościowe

Zazwyczaj służą do leczenia wad zgryzu u dzieci, jednak mogą być wykorzystywane jako aparaty retencyjne. Aparat użytkowany jest po zakończeniu leczenia bez jego aktywacji – jest biernie umiejscowiony w jamie ustnej, nie posiada żadnych aktywnie działających elementów. Podczas retencji z czasem zmniejsza się liczbę godzin użytkowania aparatu na dobę.

Płyta Hawleya

Nazywana, wraz z płytką retencyjną Schwarza, płytką ortodontyczną lub wkładką ortodontyczną. Jest to akrylowa płyta, osobno górna i dolna. Jest ona idealnie dopasowana do zębów od strony języka i podniebienia. W płytach tych zostaje zastosowana minimalna konieczna liczba klamer. Od strony policzka i wargi w aparacie Hawleya obecny jest drucik, który ściśle przylegając do zębów, utrzymuje je w odpowiednim położeniu.

Płyty retencyjne Schwarza

Wyglądają bardzo podobnie do płyty Hawleya, ale cechują się obecnością większej liczby utrzymujących klamer. Łuk znajduje się tylko w przednim odcinku szczęki i żuchwy. Osobno wykonuje się płytkę retencyjną górną oraz dolną, które nie są ze sobą połączone.

Pozycjoner

To aparat dwuszczękowy wykonany z tworzywa silikonowego. Aparat obejmuje zęby zarówno od strony języka, jak i od strony policzka. Umożliwia on wykonanie drobnych korekt obrotów zębów i zamknięcie niewielkich luk resztkowych nawet do 2 mm. Bardzo dobrze sprawdza się przy retencji przypadków po leczeniu zgryzów otwartych.

Retainery stałe

Nazywane są retainerami 3-3 lub retainerami 4-4, w zależności od liczby zębów w przednim odcinku łuku, które są nimi objęte. Aparaty te nie są ruchome – nie da się ich samodzielnie usunąć z jamy ustnej, a następnie ponownie założyć. Podczas takiej czynności retainer ulegnie uszkodzeniu. Bardzo dobrze zapobiegają nawrotom stłoczeń i obrotów zębów. Idealnie nadają się do retencji po zamykaniu przestrzeni przy obecności diastemy lub w leczeniu pacjentów dorosłych z zanikami przyzębia. Wcześniej używano retainerów cementowanych na specjalnych pierścieniach ortodontycznych oraz retainerów fabrycznych.

Aktualnie najpopularniejszą formą retencji stałej są retainery typu FSWR (flexible spiral wire retainer). Wykonane są ze spiralnie skręconego drutu, który jest doginany do przebiegu powierzchni zębów od strony podniebienia/języka. Istotą jego założenia jest dogięcie go w taki sposób, aby był pasywny po założeniu i nie działał żadną siłą ortodontyczną.

Szyny retencyjne

Nakładki na zęby wykonane są w płytek termoformowalnych. Płytka retencyjna przezroczysta idealnie spełnia wymogi estetyki i funkcji oraz zapewnia możliwość odpowiedniej higieny jamy ustnej, bez utrudnień w postaci przyklejonego na stałe retainera.

W niektórych przypadkach drobnych wad w ustawieniu zębów można je skorygować szyną, która jest wtedy nazywana retainerem aktywnym.

Jak przebiega leczenie retainerem, a jak płytką retencyjną?

Płytka retencyjna i retainer stały wymagają dwóch różnych postępowań w gabinecie stomatologicznym oraz przez pacjenta w domu.

Jeśli wykorzystywany jest aparat, który był wcześniej użytkowany (aparat czynnościowy), musi on zostać zdezaktywowany, by biernie utrzymywał uzyskane położenie zębów w jamie ustnej i nie wytwarzał żadnych dodatkowych sił. Aparat ten jest użytkowany głównie w nocy, tak jak inne aparaty wyjmowane (poza retainerem aktywnym), ponieważ podczas ich użytkowania ogromnym problemem dla pacjenta jest seplenienie .

Jeśli lekarz zdecyduje o konieczności zastosowania płytki Hawleya, płyty retencyjnej Schwarza, pozycjonera czy też szyny retencyjnej, niezbędne będzie pobranie wycisku zębów, na podstawie którego technik wykona aparat.

Pacjent w trakcie kolejnej wizyty odbiera płytkę retencyjną po zdjęciu aparatu – wtedy, jeśli są konieczne, wykonywane są różnego rodzaju korekty. Na etapie pobierania wycisków należy poinformować technika, czy niezbędne jest wykonanie retainera w postaci aktywnej, czyli korygującego ewentualne drobne niedociągnięcia w ustawieniu zębów w łuku. W takim przypadku retainer ten wywiera jeszcze niewielką siłę na dany ząb, aby ustawić go w prawidłowym położeniu, jednak konieczne jest noszenie aktywnej szyny 24 godziny na dobę, wyjmując ją tylko do posiłków, a nie – jak w przypadku innych płytek – wyłącznie na noc.

Obecnie najczęściej stosowane są retainery stałe. Przytwierdzone są one do zębów przednich od strony języka lub podniebienia, zapobiegając ich przesunięciom. Lekarz wybiera długość drucika odpowiednią do odległości między zębami, a następnie przykleja go specjalnym materiałem.

Głównymi wadami tego typu retainera jest utrudniona higiena jamy ustnej, nieprzyjemne odczucie na języku (jednak występuje ono tylko w początkowym okresie – później dochodzi do przyzwyczajenia) oraz jego częste odklejanie się. Istotną zaletą jest natomiast brak możliwości wyjęcia z jamy ustnej, dzięki czemu pacjenci nie zapominają o ich użytkowaniu. Często gabinety stomatologiczne po zakończeniu leczenia proponują zestaw w postaci retainera stałego z szyną, który pacjent może użytkować w razie uszkodzenia retainera.

Płytka retencyjna – jak długo stosować, jak czyścić, ile kosztuje?

Zalecenia lekarzy ortodontów dotyczące stosowania retainerów są rygorystyczne. Uważają oni bowiem, że retencja po leczeniu ortodontycznym powinna trwać do końca życia. Minimalnie okres ten powinien wynosić dwa razy czas całego leczenia, tak więc jeśli pacjent użytkował aparat przez 2 lata, leczenie retencyjne powinno wynosić co najmniej 4. Wiele osób niestety na własne żądanie doprowadza do sytuacji, kiedy wada nawraca z powodu zaprzestania użytkowania płytki retencyjnej. Cena retencji jest bardzo zróżnicowana – w zależności od gabinetu oraz stosowanego typu.

Czyszczenie zębów nie różni się niczym od normalnej higieny, a mycie aparatu można wykonać przy pomocy zwykłej szczoteczki i pasty do zębów. Bardzo istotna jest perfekcyjna higiena przy stosowaniu retainera stałego, gdyż sprzyja on zaleganiu resztek pokarmowych i płytki nazębnej.