Leki na ból kręgosłupa – rodzaje

Ból kręgosłupa – przyczyny

Dolegliwości bólowych w obrębie kręgosłupa nie należy lekceważyć. Mogą stanowić zarówno konsekwencję wad postawy, zbyt długiego stania lub siedzenia, przyjmowania wówczas nieprawidłowej pozycji, jak i schylania się oraz podnoszenia ciężkich przedmiotów w nieodpowiedni sposób. Często na bóle w obrębie kręgosłupa uskarżają się osoby otyłe oraz kobiety w ciąży. Nierzadko dolegliwości te pojawiają się również w związku z uprawianiem różnych sportów oraz na skutek doznanych kontuzji - naciągnięcia lub urazu mięśni grzbietu. Bóle pleców są też często nieodłącznym elementem występującym w chorobach zapalnych, reumatycznych i zwyrodnieniowych w obrębie układu kostno-stawowego. Ich przyczyną może być uszkodzenie, przesunięcie lub wypadniecie dysku, zniszczenia kręgów (np. w wyniku osteoporozy), a nawet nowotwór.

Czytaj również: Naciągnięta pachwina – co robić?

Ból kręgosłupa pojawia się na skutek drażnienia zakończeń nerwowych, czy też ucisku na nerwy, jak ma to miejsce chociażby w przypadku zmian zwyrodnieniowych w obrębie kręgosłupa spowodowanych zniekształceniem dysków międzykręgowych. Często jego umiejscowienie i nasilenie uniemożliwia normalne funkcjonowanie. Ból kręgosłupa jest najczęściej bardzo dotkliwy. Może stanowić sygnał alarmowy informujący nas o konieczności poddania się szczegółowej diagnostyce i dalszemu leczeniu przyczynowemu. Dlatego, jeśli dolegliwości bólowe nie ustąpią po wprowadzeniu pewnych modyfikacji stylu życia oraz wykonywania systematycznych ćwiczeń, a szczególnie po kilku-kilkunastu dniach stosowania leków przeciwbólowych, należy zgłosić się do lekarza.

Przeczytaj też: DMSO (dimetylosulfotlenek) jako lek – wskazania, zastosowanie

Leki na ból kręgosłupa zawierające NLPZ

W objawowym leczeniu bólu kręgosłupa stosuje się najczęściej leki z substancjami o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym. Najskuteczniejsze w łagodzeniu i znoszeniu dolegliwości bólowych w obrębie układów kostno-stawowego i mięśniowego kręgosłupa są preparaty zawierające niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak:

• meloksikam,
• naproksen,
• diklofenak,
• ketoprofen,
• metamizol.

Wszystkie wymienione powyżej substancje są inhibitorami cyklooksygenazy-2 (COX2), która odpowiedzialna jest za syntezę mediatorów pozapalnych i rozwój stanu zapalnego w obrębie uszkodzonych tkanek. Taki mechanizm działania NLPZ sprawia, że leki te efektywnie znoszą uciążliwe dolegliwości bólowe stawów i mięśni.

Zobacz też: Ból kręgosłupa lędźwiowego promieniujący do nóg

U osób dorosłych wymienione powyżej substancje czynne polecane są w leczeniu bólu występującego w chorobach reumatycznych oraz zwyrodnieniowych stawów kręgosłupa, ponieważ zmniejszają nasilenie objawów, wśród których wymienia się:

• ból podczas ruchu,
• ból spoczynkowy,
• obrzęk stawów,
• sztywność poranną.

Dzięki temu poprawia się samopoczucie pacjenta oraz jego ogólna sprawność i aktywność fizyczna. W ciężkich stanach chorobowych w obrębie układu kostno-stawowego lekarz prawdopodobnie zaleci przyjmowane NLPZ nie tylko doraźnie, czyli wówczas, gdy pojawi się ból, ale również zaordynuje te leki do systematycznego i długotrwałego stosowania. W przypadku przewlekłych bólów kręgosłupa wskazane może okazać się stosowanie preparatów o wydłużonym okresie działania. Istotne jednak, aby proces leczenia, szczególnie osób cierpiących na chorobę zwyrodnieniową stawów kręgosłupa, oprócz włączenia odpowiednich leków o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym, obejmował również ćwiczenia i zabiegi fizjoterapii.

Meloksykam

Meloksykam (Meloxicamum) niemal całkowicie wchłania się z przewodu pokarmowego. Jest składnikiem tabletek do połykania (7,5 mg), które wskazane są w leczeniu bólów kostno-stawowych i mięśniowych w przebiegu chorób reumatoidalnych i zwyrodnieniowych stawów. Zalecane jest ich przyjmowanie raz na dobę, podczas posiłku, a w razie potrzeby dopuszcza się zwiększenie dawki dobowej do 15 mg. W długotrwałym leczeniu objawowym zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa (ZZSK) lekarz może przepisać również czopki doodbytnicze, zaś w krótkotrwałej terapii zaostrzeń tego schorzenia – iniekcje domięśniowe. Meloksikamu w tabletkach nie wolno stosować u dzieci do 15. roku życia. Niektóre z jego działań niepożądanych (gł. bóle i zawroty głowy, nadwrażliwość na światło, sporadycznie senność, dezorientacja, stan splątania), mogących występować również po innych NLPZ, ograniczają zdolność do prowadzenia pojazdów i obsługi urządzeń mechanicznych.

Naproksen

Naproksen (Naproxenum) to pochodna kwasu propionowego o podobnym profilu działania jak meloksikam. Wykazuje przede wszystkim silne działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe, dlatego polecany jest w bólach różnego pochodzenia, także w leczeniu młodzieńczego reumatoidalnego zapalenia stawów, w przewlekłych chorobach zwyrodnieniowych stawów i ZZSK oraz w ostrych zaburzeniach mięśniowo-szkieletowych. Bez konsultacji lekarskiej bezwzględnie nie powinien być stosowany u dzieci poniżej 12. roku życia. W wyjątkowych sytuacjach lek ten bywa ordynowany jednak nawet pięciolatkom. Naproxenum natricum bez recepty dostępny jest w postaci tabletek powlekanych w dawkach 100, 200 lub 220 mg, zaś na receptę – 250 i 500 mg (także czopki) oraz w postaci zawiesiny (125 mg/5 ml).

W krótkotrwałym leczeniu dolegliwości związanych z naciągnięciem mięśni, zapalnych oraz pourazowych dolegliwości stawowych, a także choroby zwyrodnieniowej stawów i chorób reumatoidalnych, w celu zmniejszenia nasilenia objawów klinicznych i subiektywnych dolegliwości bólowych oraz poprawy ogólnej sprawności fizycznej, zastosowanie znajdują również tabletki powlekane i kapsułki miękkie zawierające diklofenak potasu (Diclofenacum kalicum) – bez recepty w dawkach 12,5 i 25 mg, a na receptę – 50, 75 i 100 mg. U dorosłych jest zazwyczaj podawany w 2-3 dawkach podzielonych – łącznie 100‑150 mg na dobę, a w przypadku mniej nasilonych dolegliwości oraz u dzieci po 14. roku życia. – 75‑100 mg dobowo. Lekarz może również zaordynować czopki albo roztwór do wstrzykiwań (75 mg/3 ml) z diklofenakiem.

Ketoprofen

Ketoprofen (Ketoprofenum) w doustnych postaciach leku (tabletki, kapsułki – 50, 100, 150 i 200 mg), a także w postaci czopków (100 mg) i roztworu do wstrzykiwań domięśniowych (50 mg/ml), dostępny jest wyłącznie na receptę. Lekarz może przepisać ten NLPZ między innymi w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów, która przebiega z dużym nasileniem bólu i powoduje znaczne ograniczenie sprawności chorego. W długotrwałym leczeniu objawowym doustnie stosuje się zwykle dawkę 150 mg ketoprofenu na dobę, a w krótkotrwałym leczeniu ostrych stanów bólowych – 300 mg w dwóch dawkach podzielonych. Lek ten nie może być stosowany u dzieci poniżej 15. roku życia.

Z kolei pochodna pirazolonu – metamizol to najsilniejsza substancja o działaniu przeciwbólowym, która występuje wyłącznie w produktach leczniczych wydawanych bez recepty. Oprócz silnej aktywności przeciwbólowej oraz przeciwzapalnej, działa również słabo rozkurczowo. W dawce 500 mg dostępna jest w postaci tabletek, które przeznaczone są jedynie do krótkotrwałego stosowania. Podobne jak inne NLPZ, metamizol może powodować uszkodzenie śluzówki żołądka, zaburzenia żołądkowo-jelitowe oraz uszkodzenie wątroby, nerek i układu krwiotwórczego. Osoby dorosłe doraźnie jednorazowo mogą przyjąć 1,0 gram metamizolu (2 tabletki), choć w bólach przewlekłych możliwe jest stosowanie 0,5-1,0 g tej substancji czynnej nawet 3 razy na dobę. Nie wolno jednak przekraczać dobowej dawki wynoszącej 3,0 g.

W mniej nasilonych dolegliwościach alternatywą mogą być liczne preparaty doustne zawierające ibuprofen (100, 200 i 400 mg) albo kwas acetylosalicylowy (ASA). Są to również substancje o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym i przeciwgorączkowym. Stosuje się je przeważnie w gorączce i przeziębieniu oraz w bólach różnego pochodzenia o słabym i umiarkowanym nasileniu, w tym także w nerwobólach i bólach mięśniowych. Przyjęcie większej dawki kwasu acetylosalicylowego może przynieść ulgę chociażby w chorobach gośćcowych, zapaleniu stawów oraz w dyskopatiach. Bezwzględnie zabrania się jednak stosowanie tego leku u dzieci poniżej 12 roku życia, z uwagi na podwyższone ryzyko wystąpienia tzw. zespołu Reye’a. Należy, ponadto, pamiętać, że ASA, podobnie jak opisywane wcześniej substancje czynne, może podrażniać żołądek i powodować zaostrzenie objawów choroby wrzodowej, a u astmatyków - nasilać napady duszności.

Żadnego z niesteroidowych leków przeciwzapalnych nie należy stosować w przypadku występowania reakcji nadwrażliwości na jakąkolwiek z tych substancji czynnych, a także u pacjentów chorujących na astmę aspirynową, czynną chorobę wrzodową, ciężką niewydolność wątroby lub serca oraz przy występujących krwawieniach z przewodu pokarmowego (stosowanie kilku NLPZ jednocześnie nasila ryzyko występowania tego działania niepożądanego). Leki tej grupy przeciwwskazane są również w okresie ciąży i karmienia piersią.

Ból kręgosłupa – inne leki

Doraźnie w złagodzeniu bólu pleców i poprawie samopoczucia pomocne mogą być także preparaty do użytku zewnętrznego, czyli maści, żele oraz plastry zawierające w swoim składzie substancje lecznicze należące do omawianej powyżej grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ).

W bólach mięśniowo-stawowych, również po urazach, oraz w stanach zapalnych stawów można zastosować:

• żel z naproksenem (100 mg/g),
• żel (11,6 i 23,2 mg/g) z diklofenakiem dietyloamoniowym (Diclofenacum diethylammonium),
• żel (10 mg/g) lub plastry lecznicze (140 mg) z diklofenakiem sodu (Diclofenacum natricum),
• krem (50 mg/g) i żel (50 i 100 mg/g) zawierające ibuprofen,
• krem (50 mg/g) albo żel (25 mg/g) z ketoprofenem,
• żel i krem (100 mg/g) z etofenamatem.

Ostatnia z wymienionych substancji czynnych – etofenamat (Etofenamatum) to NLPZ, który stosowany jest wyłącznie miejscowo. Preparaty, w skład których wchodzi, dostępne są w aptekach bez recepty. Znajdują zastosowanie między innymi w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa, kolanowych i barkowych oraz w bólach reumatycznych okolicy krzyżowo-lędźwiowej. Żel lub krem z etofenamatem należy nanosić na bolące miejsca kilka razy w ciągu doby, a leczenie nimi trwa zwykle 2–4 tygodni.

Maści, żele i plastry zawierające niesteroidowe leki przeciwzapalne, w przeciwieństwie do tabletek, są zwykle dobrze tolerowane i mają znikome działania niepożądane (możliwe miejscowe reakcje uczuleniowe). W przypadku żeli lub maści zaleca się nakładać cienką warstwę tych preparatów miejscowo na powierzchnię skóry, zwykle trzy lub cztery razy na dobę, jednak przeważnie nie dłużej niż przez tydzień. Po nałożeniu w miejscu bólu należy je delikatnie wcierać, po czym pozostawić do wyschnięcia, a ręce po aplikacji preparatu dokładnie umyć wodą. Nie są to jednak preparaty polecane kobietom ciężarnym, szczególnie od 6. miesiąca ciąży, oraz dzieciom, które nie ukończyły 14‑15 lat.

W leczeniu miejscowym nerwobóli i mięśniobóli, np. okolicy lędźwiowo - krzyżowej kręgosłupa, różnego pochodzenia alternatywę stanowią plastry rozgrzewające zawierające w składzie:

• kapsaicynę i salicylan glikolu,
• sproszkowane żelazo, chlorek sodu oraz aktywny węgiel drzewny,
• wyciąg gęsty z owoców pieprzowca (Capsicum Annuum L.)oraz wyciąg gęsty z korzenia pokrzyku (Atropa belladonna L.).

Po naklejeniu plastra rozgrzewającego na skórę ciepło, które przenika w głąb ciała, powoduje odprężenie napiętych i obolałych mięśni, a to przynosi natychmiastową ulgę w bólu. Szybko powracamy więc do normalnej aktywności. Taki efekt działania utrzymuje się nawet przez 10 godzin, a to pozwala zapomnieć o dolegliwościach bólowych na długi czas. Ważne, aby plastrów rozgrzewających nie stosować w okolicy szyi, karku, dołów pachowych i pachwin, a także natychmiast po świeżych urazach kręgosłupa. Plastry rozgrzewające nie powinny być przyklejane podczas kąpieli oraz na noc. Nie są też wskazane dla dzieci poniżej 12 roku życia. Ponadto, w przypadku stwierdzenia zbyt silnego ciepła w miejscu zastosowania plastra należy go niezwłocznie usunąć.

W aptekach można nabyć także suche kompresy rozgrzewające, które nie zawierają żadnych aktywnych substancji leczniczych. Są odpowiednie dla osób uskarżających się na przewlekły i okresowy ból szyi, barków albo pleców. Wykazują silne miejscowe działanie uśmierzające ból mięśni i stawów, który związany jest np. z chorobą zwyrodnieniową stawów.

Tu także należy pamiętać, aby przerwać stosowanie plastrów lub kompresów rozgrzewających i udać się do lekarza w sytuacji, gdy po 7 dniach ich stosowania ból się nasili albo jego natężenie nie ulegnie zmianie, a także przy wystąpieniu jakichkolwiek zmian skórnych w miejscu zastosowania.