Zapalenie zatok szczękowych – przyczyny, objawy, leczenie, diagnostyka, powikłania

Zapalenie zatok szczękowych – przyczyny

Zatoki szczękowe są parzystymi jamami o kształcie ostrosłupa zlokalizowane w kościach szczęki. Wchodzą w skład zatok przynosowych i mają z nich wszystkich największą objętość. Pojedyncza zatoka szczękowa ma do 25 cm³.

Zatoki szczękowe, podobnie jak wszystkie zatoki oboczne nosa, mają swoje ujścia w jamie nosowej, do której spływa wydzielina produkowana przez komórki kubkowe występującego w nich nabłonka. Ujścia zatok szczękowych znajdują się na wysokości przewodu nosowego środkowego, a więc pomiędzy małżowiną dolną i środkową.

Przeczytaj: Torbiel w zatoce, jak leczyć torbiele zatok?

Nabłonek oddechowy wyściełający od wewnątrz jamy obu zatok zbudowany jest z szeregu komórek, których powierzchnia pokryta jest rzęskami. Ruch tych rzęsek w kierunku ujść zatok pomaga w usuwaniu wyłapanych i zawieszonych w śluzie zanieczyszczeń. W sytuacji, gdy dochodzi do obrzęku błony śluzowej nosa, ujścia zatok zamykają się, a cała wydzielina produkowana w obrębie zatok gromadzi się w ich wnętrzu.

Zobacz też: Opuchlizna od zęba – jakie są przyczyny?

Zalegający śluz w zatokach jest dobrą pożywką dla bakterii, a ograniczenie dostępu tlenu może skutkować rozwojem beztlenowej flory bakteryjnej, która jest wyjątkowo groźna. Przyczyn obrzęku błony śluzowej nosa może być wiele, a najczęściej są nimi:

• zakażenie wirusowe,
• reakcja alergiczna,
• niealergiczny nieżyt nosa,
• działanie czynników drażniących,
• anomalie anatomiczne, np. krzywa przegroda nosa.

Zobacz też: Ból po wyrwaniu zęba – ile trwa, jak się go pozbyć?

Zapalenie zatok szczękowych – objawy

Ból zatoki szczękowej towarzyszący stanowi zapalnemu odczuwany jest jako ból głowy w okolicy oczodołu (górna część policzka), nasilający się podczas pochylania, kaszlu czy wysiłku. Ból ma charakter rozpierający. W stanach ostrych może pojawić się podwyższona temperatura, ból skroni i okolic oczu, także przy dotyku.

Przeczytaj również: Ropa w dziąśle, przyczyny, objawy, postępowanie

Objawy zapalenia zatok szczękowych można pomylić z bólem zębów, zwłaszcza kiedy pojawi się obrzęk policzka. Przy infekcji przewlekłej dolegliwości imitują niekiedy ból górnej szczęki. Zdarza się, że przy zapaleniu zatok szczękowych ból jest jednostronny.

Do innych objawów zmian zapalnych w zatokach szczękowych zalicza się:

• katar (możliwa ropna wydzielina z jednej dziurki lub brak kataru)
• ściekanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła,
• osłabienie,
• brak apetytu,
• nieprzyjemny zapach z ust,
• zaburzenia węchu,
• zmiana barwy głosu.

Przeczytaj też: Spuchnięte usta – jakie są przyczyny obrzęku warg?

Przewlekłe zapalenie zatok szczękowych objawy bywa znacznie słabiej wyrażone. Może pojawić się ból głowy, jednak z uwagi na stosunkowo niewielkie jego nasilenie, trudno powiązać je z rozwijającym się w zatokach stanem zapalnym.

Zapalenie zatok szczękowych nie jest zaraźliwe, drogą kropelkową przenoszą się jednak wirusy czy bakterie odpowiedzialne za infekcję.

To też może Cię zainteresować: Jakie powikłania mogą wystąpić po usunięciu zęba?

Choroby przebiegające z zapaleniem zatok szczękowych

Do chorób przebiegających z zapaleniem zatok szczękowych należą:

• infekcyjne zapalenie zatok szczękowych – przyczyną zakażeń mogą być zarówno wirusy (najczęstszy czynnik sprawczy), jak również bakterie; objawy pojawiają się zwykle nagle i poprzedzone są typowymi objawami przeziębienia czy grypy: bólem gardła, kaszlem i wodnistą wydzieliną z nosa; później dołącza się ból zatok szczękowych, ból głowy oraz stany podgorączkowe; zwykle do łagodzenia objawów wystarczy leczenie zachowawcze przeciwbólowe, przeciwgorączkowe oraz krople do nosa obkurczające błonę śluzową nosa;
• przewlekłe zapalenie zatok szczękowych – w razie przewlekania się objawów zapalenia zatok, utrzymujących się powyżej 8–12 tygodni lub jeśli objawy nawracają od 4. do 6. razy w roku, konieczna jest dokładna diagnostyka czynnika sprawczego; zapalenie zatok przewlekłe lub nawracające może mieć podłoże alergiczne lub infekcyjne i powodować tworzenie się polipów błony śluzowej, które wymagają usunięcia;

To też może Cię zainteresować: Spuchnięte dziąsła – przyczyny, objawy, leczenie

• zębopochodne zapalenie zatoki szczękowej – w związku z bliskością korzeni zębowych, zlokalizowanych w szczęce z jamą zatok szczękowych, procesy patologiczne toczące się w przyzębiu przez ciągłość mogą obejmować także zatoki; najczęściej diagnozowaną zmianą odpowiedzialną za ból zębów przy zapaleniu zatok, jest torbiel zębopochodna; może dojść również do zapalenia zatok szczękowych po wyrwaniu zęba górnego wskutek wytworzenia się przetoki ustno-zatokowej; zapalenie zębopochodne może rozwinąć się ponadto po źle przeprowadzonym leczeniu kanałowym, kiedy dentysta przebije się do zatoki w czasie poszerzania kanałów;

Przeczytaj też: Zespół przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła

• nowotwory – nowotworzenie w obrębie jam nosowych oraz zatok przez zamknięcie niewielkiego ujścia zatoki szczękowej mogą skutkować objawami zapalenia, które okazują się często pierwszym symptomem choroby, z jakim pacjent zgłasza się do lekarza; różnicujące od zapalenia infekcyjnego jest fakt bólu zatoki szczękowej z jednej strony;
• urazy, wady anatomiczne – pourazowe lub wrodzone skrzywienie przegrody nosa jest niekiedy przyczyną utrudnionego spływu wydzieliny z jam zatok, gdyż nieprawidłowości anatomiczne zmniejszają lub całkowicie zamykają ujście zatoki w jamie nosowej; konsekwencją tej patologii jest gromadzenie wydzieliny w zatoce szczękowej i jej wtórne nadkażenie skutkujące objawami zapalnymi. Zwykle mamy wówczas do czynienia z przewlekłym zapaleniem zatok szczękowych.

Przeczytaj też: Co oznaczają grudki i krosty na języku?

Diagnostyka zapalenia zatok szczękowych

Rozpoznanie zapalenia zatok szczękowych opiera się głównie na objawach zgłaszanych przez pacjenta. Zwykle lekarzowi do postawienia diagnozy wystarczają informacje uzyskane od pacjenta, dotyczące objawów, t.j:

• uczucie zatkanego nosa,
• obrzmienie policzka,
• bolesność uciskowa po obu stronach nosa lub po jednej jego stronie,
• ból głowy,
• stany podgorączkowe
• charakter wydzieliny z nosa.

Przeczytaj też: Antybiotyk na ból zęba

Lekarz zebrany od pacjenta wywiad może uzupełnić o doraźne badanie rynoskopii przedniej, polegającej na oglądaniu przy pomocy wziernika błony śluzowej nosa oraz ujścia zatok. Problemem są nawracające więcej niż 6. razy do roku lub trwające powyżej 6–8 tygodni zapalenia zatok.

Wskazane jest wtedy rozszerzenie diagnostyki o badania obrazowe, takie jak mniej skuteczne badanie RTG zatok lub bardziej dokładną tomografię komputerową głowy (TK). W razie infekcji bakteryjnej, opornej na empiryczną (skuteczną na większość zakażeń bakteryjnych zatok) antybiotykoterapię, wykonuje się punkcję zatoki i pobranie płynu – materiału do badania mikrobiologicznego. Umożliwia to ocenę wrażliwości drobnoustrojów chorobotwórczych na specyficzne antybiotyki i korekcję dotychczasowego leczenia.

Przeczytaj: Spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła

Alergiczną przyczynę przewlekłego zapalenia zatok potwierdza się wykonując odpowiednie badania krwi oraz testy alergiczne.

Przeczytaj: Usuwanie korzenia zęba – kiedy jest konieczne?

Leczenie zapalenia zatok szczękowych

Infekcyjne zapalenie zatok szczękowych, które wywoływane jest zwykle zakażeniem wirusowym, nie wymaga stosowania antybiotyków. W takim przypadku lekarz zaleci leczenie objawowe łagodzące dokuczliwe objawy:

• wodnista wydzielina z nosa – krople do nosa o działaniu obkurczającym naczynia krwionośne (w składzie mają roztwory ksylometazoliny, efedryny, fenylefrynę) lub krople z zawartością sterydów działające w przypadku alergii,
• pieczenie nosa – warto zastosować krople o działaniu łagodzącym i nawilżającym, zawierające kwas hialuronowy, glicerynę lub izotoniczny roztwór soli morskiej,
• uczucie obrzmienia i zatkanego nosa – uzasadnione jest zastosowanie kropli do nosa rozrzedzających wydzielinę (zawierające hipertoniczny roztwór soli morskiej); aby udrożnić zatoki i pozbyć się ropy warto wykonać inhalacje z soli fizjologicznej czy olejków eterycznych – mięty i eukaliptusa,
• ból głowy i gorączka – łagodzą je leki przeciwbólowe z grupy niesterydowych leków przeciwzapalnych, które dodatkowo niwelują przyczynę, czyli stan zapalny zatok i stany podgorączkowe.

W okresach zwiększonego zachorowania na infekcje górnych dróg oddechowych, warto pamiętać o naturalnych substancjach wspomagających układ odpornościowy. takich jak czosnek, imbir, czarny bez, wyciąg z sosny, lipy czy werbeny. W domowym leczeniu zapalenia zatok szczękowych można sięgać też po suszone zioła i herbaty, jak również po suplementy diety, wspomagające walkę z infekcją. Należy jednak pamiętać, że w razie nasilonych dolegliwości lub nieustępowania objawów choroby, koniecznie trzeba skonsultować stan zdrowia ze swoim lekarzem. Porady specjalisty należy zasięgnąć również w przypadku zapalenia zatok szczękowych w ciąży i u dzieci, kiedy to leczenie za własną rękę jest zbyt ryzykowne.

Leczenie inwazyjne zmian w budowie zatok i nosa obejmuje klasyczną operację związaną z prostowaniem przegrody nosa, jeśli to ona jest przyczyną dolegliwości, a także FESS (functional endoskopic sinus surgery), czyli endoskopowe udrożnienie zatok szczękowych poprzez poszerzenie ujścia do przewodu nosowego. Zwykle daje ona natychmiastową poprawę.

Przeczytaj: Ból szczęki – możliwe przyczyny

Nieleczone zatoki – powikłania zapalenia zatok szczękowych

Nieleczona infekcja zatok szczękowych, poza nasilającymi się dolegliwościami, może wiązać się z wystąpieniem poważnych powikłań.

U chorego może dojść m.in. do rozwoju stanu zapalnego tkanek oczodołu i ropnia, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia kości, zapalenia ścian zatoki i zapalenia szpiku kostnego.

Na wystąpienie powikłań zapalenia zatok w największym stopniu narażone są osoby zmagające się z infekcją przewlekłą, które w wielu przypadkach, z uwagi na słabo wyrażone objawy, nie zdają sobie sprawy z toczącego się w zatokach stanu zapalnego.