Jak leczyć zapalenie gardła?

Zapalenia gardła – jakie są przyczyny?

Schorzenia zapalne w obrębie gardła występują w przebiegu większości infekcji górnych dróg oddechowych. Mogą występować jako samodzielne jednostki chorobowe lub towarzyszyć innym ogólnoustrojowym infekcjom. Zmiany zapalne gardła dzielimy na zmiany dotyczące zarówno błony śluzowej, jak i tkanki limfatycznej, rzadko spotykamy zmiany ograniczone tylko do jednego z tych elementów.

Czynniki sprzyjające zachorowaniu to m.in. wysuszenie błony śluzowej jamy ustnej i gardła w związku z oddychaniem ciepłym, nieodpowiednio nawilżonym powietrzem czy narażenie na czynniki drażniące, takie jak działanie dymu tytoniowego czy innych zanieczyszczeń. Najczęściej do zachorowań dochodzi jesienią, co związane jest ze zwiększoną zapadalnością na zakażenia wirusowe.

Często do zapalenia gardła dochodzi również latem, a jest to związane z suchym powietrzem oraz gwałtownymi zmianami temperatur (spożywanie zimnych napojów, lodów czy wchodzenie z rozgrzanej ulicy do klimatyzowanych pomieszczeń). U dorosłych zapalenie może być wywołane także wirusem Epsteina-Barr (EBV), który powoduje mononukleozę zakaźną.

Zapalenie gardła u dzieci w większości przypadków wywołują bakterie, np. paciorkowce beta-hemolizujące z grupy A odpowiedzialne za 90 proc. infekcji bakteryjnych.

Wirusowe, grzybicze czy bakteryjne zapalenie gardła?

Zapalenie gardła możemy podzielić ze względu na dynamikę zmian i objawów. Wyróżnić tu należy zapalenie ostre, przewlekłe i nawracające. Kolejny podział dotyczy charakteru odczynu zapalnego i uwzględnia zapalenie swoiste oraz nieswoiste. Następne kryterium obejmuje czynniki, jakie powodują stan zapalny. Wymienia się wirusowe, bakteryjne, grzybicze, pasożytnicze, pierwotniakowe, alergiczne i zawodowe zapalenie gardła.

Ze względu na umiejscowienie zmian można wydzielić: zapalenie błony śluzowej (pharyngitis), zapalenie tkanki limfatycznej (angina) – tonsilhtis oraz zapalenie śluzówki i tkanki limfatycznej – phaiyngotonsillitis.

Ostre zapalenie gardła – objawy i leczenie

Ostre zapalenie gardła, wywołane przez wirusy, to choroba zakaźna. Patogeny są przenoszone głównie drogą kropelkową. Źródłem zakażenia jest osoba chora lub nosiciel (osoba zakażona wirusem, ale bez objawów). Prawie 70–90 proc. zapaleń gardła jest spowodowanych przez zakażenie wirusowe. Najczęściej są to: rhinowirusy, coronawirusy, wirus grypy i paragrypy, wirus Coxackie, adenowirusy, wirus Epstein-Barr, wirus Herpes Simplex. Objawy infekcji wirusowej zwykle towarzyszące przeziębieniu to: gorączka albo stan podgorączkowy, bóle mięśniowe, dreszcze (rzadziej), osłabienie i ogólne rozbicie, senność, katar, kaszel, chrypka, suche i podrażnione gardło. Dodatkowo występują objawy miejscowe, takie jak ostry i silny ból gardła, szczególnie przy połykaniu płynów lub pokarmów, uczucie palenia i drapania.

Leczenie wirusowego zapalenia gardła jest głównie objawowe. Stosuje się leki przeciwzapalne oraz przeciwbólowe. Można zastosować syropy wykrztuśne zwiększające samooczyszczanie się gardła z wirusów i bakterii. Chętnie są stosowane preparaty w aerozolu oraz tabletki do ssania o działaniu przeciwzapalnym, odkażającym i znieczulającym podrażnione gardło. Jeżeli na ból skarży się dziecko, można mu podać lizaki na gardło, które skutecznie leczą podrażnienia, nawilżają i chronią błonę śluzową.

Choremu zaleca się odpoczynek oraz picie odpowiedniej ilości płynów (około 1,5–2 litrów dziennie). W zapaleniu gardła na tle wirusowym nie podaje się antybiotyków. Ich nadużywanie może doprowadzić do zniszczenia prawidłowej flory bakteryjnej jamy ustnej i gardła, a w konsekwencji do zaatakowania przez grzyby drożdżopodobne.

Warto skorzystać również z domowych sposobów na ból gardła, takich jak np.: sok z cebuli lub czosnku, płukanki (płukanie) roztworem wody utlenionej lub soli kuchennej, inhalacje z użyciem olejków eterycznych rumianku czy innych ziół oraz wypijanie letniej wody z dodatkiem łyżeczki miodu. Siemię lniane natomiast bardzo dobrze nawilży podrażnione i suche gardło.

Bakteryjne zapalenie gardła – jak leczyć?

Ostre zapalenie gardła w 10–30 proc. jest spowodowane infekcją bakteryjną. Do zarażenia dochodzi także drogą kropelkową przez kontakt z osobą chorą. Chorobę wywołują bakterie, głównie paciorkowiec beta-hemolizujący grupy A (Streptococcus pyogenes). Inne, rzadziej wywołujące chorobę, to: Haemophilus influenzae, Moraxella catanhalis, Staphylococcus aureus, beztlenowce (kopatogeny – produkcja β-lakatamaz). Do zapalenia bakteryjnego może dojść również jako powikłanie pierwotnej infekcji wirusowej (wirusy osłabiają skuteczność mechanizmów obronnych i dlatego często rozwija się zakażenie bakteryjne). Bardzo wysoka gorączka (powyżej 39 stopni), dodatkowo suchy kaszel, utrzymujący się ból i podrażnienie gardła mogą sugerować, że nastąpiło nadkażenie lub pierwotna infekcja bakteryjna.

Standardowo metoda terapii jest uzależniona od wyniku badania mikrobiologicznego wymazu gardła, który powinien zostać wykonany razem z antybiogramem. Jednak na wynik badania czeka się parę dni. Najczęstszym patogenem wywołującym bakteryjne zapalenie gardła jest paciorkowiec beta-hemolizujący grupy A, dlatego też włącza się terapię antybiotykami na gardło. Stosuje się penicylinę (doustnie – dwa razy dziennie przez 10 dni) lub cefalosporyny (u osób uczulonych na penicylinę). Jeżeli wynik posiewu wymazu wykaże, że nastąpiło zakażenie inną bakterią zmienia się metodę leczenia.

Tak samo jak w przypadku infekcji wirusowej, stosuje się leczenie objawowe. Najlepiej odizolować osobę chorą, aby miała kontakt z jak najmniejszą liczbą osób. Często występuje duża gorączka, dlatego należy dostarczać dużą liczbę płynów, zalecić odpoczynek. Stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, a także tabletki do ssania na gardło lub spraye o działaniu miejscowym na błonę śluzową. W skład tych środków wchodzą substancje o działaniu aseptycznym, przeciwzapalnym, znieczulającym, a także zmniejszające przekrwienie śluzówki i rozrzedzające ślinę.

Przewlekłe zapalenie gardła – co robić?

Przewlekły nieżyt gardła rzadko występuje jako samodzielna jednostka chorobowa, w przeciwieństwie do zapalenia ostrego. Najczęściej towarzyszy on schorzeniom dotyczących innych układów organizmu człowieka. Najczęściej to choroby ogólnoustrojowe, takie jak: niewydolność serca, cukrzyca, przewlekłe choroby płuc, schorzenia nerek, choroby alergiczne, choroby przewodu pokarmowego (refluks żołądkowo-przełykowy).

Przewlekły kaszel może także być spowodowany przez palenie tytoniu czy spożywanie alkoholu. W tym przypadku brak jest objawów ogólnych, natomiast występują suchość i uczucie drapania w gardle, częste chrząkanie i kaszel z odkrztuszaniem gęstej wydzieliny.

W przypadku przewlekłego zapalenia gardła najważniejsze staje się znalezienie i leczenie jego przyczyny. Pierwsze postępowanie polega na leczeniu i likwidowaniu stanów zapalnych w obrębie jamy ustnej, jamy nosowej i zatok oraz usunięciu substancji drażniących błonę śluzową. Samo leczenie objawowe nie przyniesie oczekiwanych rezultatów – wyleczenia, dlatego należy zlokalizować źródło. W tym celu, w zależności od przyczyny, można stosować maski ochronne w miejscach pracy, kontroluje się choroby ogólnoustrojowe, zaleca się rzucenie palenia papierosów. Istnieje możliwość, że uczucie ciała obcego w gardle oraz ciągłe chrząkanie ma podłoże psychogenne, dlatego w celu wyleczenia stosuje się leki uspokajające.

Nawracające zapalenie gardła – jaki antybiotyk?

Jeżeli dochodzi do nawracających zapaleń gardła, należy dowiedzieć się, co może być ich powodem. Przyczynami nawrotów nieżytu gardła bywają: zaburzenia immunologiczne, nieprawidłowe wcześniejsze leczenie, współistnienie zakażeniem innymi drobnoustrojami, a nawet zmiany zwyrodnieniowe błony śluzowej.

Niektóre choroby zakaźne o charakterze wirusowym mogą przypominać anginę, należą do nich: mononukleoza zakaźna, płonica, ospa wietrzna, odra.

Inne przyczyny zapalenia gardła to choroby krwi, np.: niedokrwistość, granulocytopenia i agranulocytoza, skazy krwotoczne wrodzone i nabyte, nowotwory układu krwiotwórczego ostre i przewlekłe białaczki, chłoniak złośliwy, ziarnica złośliwa, szpiczak, rak płaskonabłonkowy migdałka podniebiennego, a także urazy i oparzenia termiczne oraz chemiczne oraz ciała obce.

Przy nawracających infekcjach gardła należy wykonać posiew wymazu oraz antybiogram. W poważniejszych przypadkach wykonuje się diagnostykę zaburzeń układu odpornościowego. Często postępowaniem jest tu stosowanie cefalosporyny II generacji lub penicyliny z inhibitorem beta-laktamaz.

W przypadku nieskuteczności leczenia anginy paciorkowcowej lub jej nawrotu polskie rekomendacje Narodowego Programu Ochrony Antybiotyków 2011 zalecają podawanie amoksycyliny z klawulanianem lub klindamycyny. Istnieje również możliwość leczenia operacyjnego – usunięcia migdałków podniebiennych, w przypadku gdy dochodzi do nawrotów anginy lub jej powikłań.