Otoskleroza – przyczyny, objawy, badania, leczenie, operacja

Otoskleroza – co to jest?

Ucho człowieka możemy podzielić na część zewnętrzną, środkową i wewnętrzną. Ucho zewnętrzne, którego rolą jest wychwytywanie dźwięków z otoczenia oraz ich przewodzenie, zbudowane jest z małżowiny usznej oraz przewodu słuchowego zewnętrznego. Błona bębenkowa, znajdująca się w kanale słuchowym, daje początek uchu środkowemu. Ta część odpowiedzialna jest za odbiór, wzmocnienie i przewodzenie fal dźwiękowych aż do ucha wewnętrznego.

Bardzo istotnym elementem budowy ucha środkowego są trzy kosteczki słuchowe, czyli młoteczek, kowadełko i strzemiączko. Kosteczki te ustawione są obok siebie i tworzą swego rodzaju łańcuch, który odbiera i wzmacnia drgania pochodzące z błony bębenkowej oraz przenosi je do ucha wewnętrznego. Ucho wewnętrzne przekazuje wrażenia słuchowe do mózgu, dzięki czemu możemy słyszeć dźwięk.

Otoskleroza (otosclerosis; otospongioza) jest chorobą kosteczek słuchowych, dotykającą szczególnie jedną z nich – strzemiączko. Aby drgania mogły być prawidłowo przewodzone przez łańcuch kosteczek słuchowych, muszą mieć one zdolność poruszania się w odpowiedzi na fale dźwiękowe. W przebiegu otosklerozy dochodzi do rozwoju ognisk nieprawidłowej tkanki kostnej, czyli mówiąc najprościej – do ich rozrostu. Podstawa strzemiączka w uchu zrasta się z otworem okienka owalnego, z którym w warunkach fizjologicznych jedynie się styka.

Funkcją okienka owalnego jest przenoszenie drgań z ucha środkowego do wnętrza ślimaka, co umożliwia prawidłowe słyszenie. Trwałe połączenie podstawy strzemiączka z okienkiem owalnym wraz z przerostem kosteczek słuchowych, prowadzi do zmniejszenia ilości dźwięku przekazywanego do ślimaka. W konsekwencji słuch ulega znacznemu upośledzeniu, pogarszającemu się w miarę upływu czasu i postępu choroby.

Często w przypadku otosklerozy w ciąży pada pytanie o poród naturalny. Kobiety zastanawiają się, czy będą mogły rodzić siłami natury. O przebiegu rozwiązania powinien zadecydować lekarz ginekolog.

Otoskleroza – przyczyny

Nie jest znana dokładna przyczyna otosklerozy. To normalne, że kość jako żywa tkanka ulega wielu przebudowom. W przypadku otosklerozy proces ten nie przebiega prawidłowo i zamiast tworzenia się nowej, zdrowej tkanki, powstaje kość o budowie uniemożliwiającej spełnianie jej podstawowych ról. Istnieje wiele hipotez próbujących ustalić przyczynę choroby, jednak żadna z nich nie jest uznana za dominującą.

Do rozwoju otosklerozy przyczyniają się:

• czynniki genetyczne – większość osób cierpiących na otosklerozę ma w swej rodzinie osoby, które także chorują na tę przypadłość,
• wiek pomiędzy 15. a 35. rokiem życia, kiedy to najwięcej osób diagnozuje u siebie tę chorobę,
• płeć żeńska – wśród chorych jest przeciętnie dwa razy więcej kobiet niż mężczyzn,
• zmiany hormonalne, występujące na przykład w czasie ciąży.

Otoskleroza jest chorobą ucha środkowego, w leczeniu której niezwykle ważne jest jej wczesne wykrycie. Jeśli zauważymy ją u siebie zbyt późno, najskuteczniejsza metoda leczenia, jaką jest operacja, może nie przynieść już spodziewanych efektów. Dlatego też w razie spostrzeżenia u siebie niepokojących objawów nie można pozostać na nie obojętnym, aby w razie rzeczywistego wystąpienia choroby nie zdążyła się ona przekształcić w bardziej zaawansowaną formę.

Otoskleroza – objawy

Otosklerozę można podejrzewać w przypadku wystąpienia niżej opisanych objawów.

Zaburzenia i utrata słuchu

Jak szybko postępuje otoskleroza? Niekiedy ubytek słuchu (niedosłuch) jest łagodny i pogłębia się dopiero po dłuższym czasie od pojawienia się choroby, w innych przypadkach pogorszenie lub upośledzenie słuchu jest procesem bardziej gwałtownym. Bardzo ważne jest zauważenie problemu, bowiem nieleczona otoskleroza pogłębia się i może doprowadzić do całkowitej głuchoty.

Szumy uszne

Szum w uszach to przypadłość polegająca na słyszeniu różnych dźwięków (od szumów po gwizdy), które nie mają swego źródła w otoczeniu, występuje u większości osób z otosklerozą. Podczas gdy lekki ubytek słuchu może być przez nas zignorowany, ten objaw często zmusza do wizyty u lekarza, dzięki czemu otoskleroza może być łatwiej zdiagnozowana.

Objaw Schwarza w otoskopii

Najczęściej wyniki badania otoskopowego są prawidłowe, jednak lekarz często stwierdza przeświecanie czerwonej błony wzgórka przez błonę bębenkową (tzw. objaw Schwarza).

Paracusis

To bardzo charakterystyczny objaw polegający na lepszym rozumieniu słów podczas przebywania w gwarnym miejscu, takim jak zatłoczony bar czy kawiarnia, niż w zupełnej ciszy.

Zawroty głowy i problemy z równowagą

Objawy te nie występują zbyt często, jednak gdy się pojawi, może wzbudzić niepokój. Ponieważ w uchu wewnętrznym znajduje się narząd równowagi, otoskleroza rozprzestrzeniająca się na ten obszar może skutkować problemami z jej utrzymaniem.

Ciche mówienie

Cicha mowa nie jest co prawda cechą wskazująca na otosklerozę, ponieważ wiele osób z natury mówi cicho, jednak znaczna część osób cierpiących na tę chorobę mówi ciszej niż osoby zdrowe.

Otoskleroza ucha – badania na rozpoznanie

Otoskleroza jest najczęściej rozpoznawana przez wystąpienie stopniowej utraty słuchu wraz z brakiem zmian w strukturze błony bębenkowej oraz brakiem dowodów wskazujących na zapalenia ucha środkowego.

Poza wywiadem lekarskim istnieje szereg metod, pozwalających na rozpoznanie otosklerozy. Czasami jest to możliwe dzięki badaniu otoskopowemu (wziernikowaniu ucha), czyli najbardziej podstawowej metodzie diagnostyki narządu słuchu. Istnieją także tak zwane próby stroikowe, pozwalające określić, czy występuje niedosłuch, a jeżeli tak, to jakiego jest typu. W przypadku otosklerozy obejmującej jedynie kosteczki słuchowe, mamy do czynienia z niedosłuchem przewodzeniowym, zaś jeśli proces dotarł do struktur ucha wewnętrznego – z niedosłuchem odbiorczym.

Kolejne badanie pomagające ustalić, czy za przedstawiane przez pacjenta objawy odpowiedzialna jest otoskleroza, to tympanometria. Dzięki niej lekarz może określić sprawność ruchu kosteczek wewnątrz ucha. Zastosowanie w diagnostyce otosklerozy ma także tomografia komputerowa oraz rezonans magnetyczny, które mogą uwidocznić ogniska kostnienia w kosteczkach słuchowych.

Wykonuje się także badanie słuchu, jakie stanowi audiogram. Pozwala ono ocenić krzywą przewodnictwa powietrznego oraz krzywej przewodnictwa kostnego (dzięki wykorzystaniu tonów czystych). Badanie audiometryczne można wykonać je także u dzieci, ale najwczęśniej między 3. a 4. rokiem życia.

Otoskleroza – leczenie

W leczeniu otosklerozy kości mamy zwykle dwie możliwości do wyboru: zastosowanie aparatu słuchowego lub zabieg operacyjny zwany stapedektomią. Zabieg polega na usunięciu nieruchomych, skostniałych fragmentów strzemiączka oraz zastąpieniu ich specjalną protezą. Zabieg ma na celu uruchomienie łańcucha kosteczek słuchowych, aby dźwięk był przez nie lepiej przewodzony. Ponieważ jest on przeprowadzany przez przewód słuchowy zewnętrzny, nie pozostawia żadnych blizn. Przeprowadzany jest najczęściej w znieczuleniu ogólnym.

Stapedektomia ucha w zdecydowanej większości przypadków znacznie polepsza jakość słuchu, jednak nie przynosi efektów, gdy proces otosklerozy zdążył już rozprzestrzenić się na elementy ucha wewnętrznego. W takim wypadku jedynym rozwiązaniem staje się farmakoterapia, która zwykle nie przynosi już tak spektakularnych efektów. Dlatego też tak ważne jest wczesne zdiagnozowanie otosklerozy, zanim proces zdąży objąć dalsze struktury.

Przeciwwskazaniem do operacji otosklerozy jest: ciąża, choroba Meniere'a, proces zapalny ucha środkowego czy przebicie (perforacja) błony bębenkowej.

Stapedektomia – zalecenia po zabiegu i skutki uboczne

Po operacji pacjent powinien spać na uchu, które nie zostało poddane zabiegowi. Należy unikać mocnego wydmuchiwania nosa, a także pływania. Niekiedy lekarz zaleca antybiotyk, aby uniknąć możliwego zakażenia. Wśród najczęstszych skutków ubocznych po stapedektomii wymienia się:

• nudności,
• zawroty głowy,
• zaburzenia smaku.

Należy pamiętać, że poprawa słuchu po operacji ucha będzie odczuwalna dla pacjenta dopiero po zdjęciu opatrunków.

Otoskleroza – opinia eksperta