Niedosłuch – rodzaje, przyczyny, stopnie, leczenie ubytku słuchu

Słuch a budowa ucha – dlaczego słyszymy dźwięki?

Za prawidłowy proces słyszenia odpowiedzialnych jest wiele struktur ucha. Wiedząc, jak zbudowane jest ucho, można zrozumieć, na czym polega proces słyszenia dźwięków i poznać mechanizm powstawania ubytków słuchu.

Małżowina uszna odbiera otaczające nas dźwięki i kieruje do przewodu słuchowego. Dźwięki, to inaczej drgania cząsteczek powietrza, które wytwarzają tzw. falę dźwiękową. Na końcu przewodu słuchowego znajduje się błona bębenkowa. Fala dźwiękowa uderzając w membranę, wprawia ją w drgania, które następnie są przenoszone na struktury ucha środkowego, tzw. kosteczki słuchowe.

Wibracje wprawiają w ruch młoteczek, kowadełko, strzemiączko i docierają do tzw. ślimaka. Ślimak, inaczej błędnik, to struktura ucha wewnętrznego wypełniona płynem. Drgania przeniesione z ucha środkowego wprawiają w ruch płyn, a ten, zaczyna poruszać rzęskami słuchowymi. Ruch rzęsek wywołuje impulsy nerwowe, które są przesyłane do mózgu. Problemy ze słuchem mogą wskazywać na zaburzenia różnych elementów powyższego łańcucha.

Przeczytaj też: Czym jest choroba popromienna?

Rodzaje niedosłuchu – przewodzeniowy, odbiorczy, mieszany

Niedosłuch, możemy podzielić na trzy podstawowe rodzaje: niedosłuch przewodzeniowy, odbiorczy i mieszany.

• Niedosłuch przewodzeniowy, związany jest z zaburzeniem w części ucha, odpowiedzialnej za przewodzenie dźwięku. Pacjenci z niedosłuchem przewodzeniowym gorzej słyszą niskie tony, dlatego np.: lepiej rozumieją głos kobiecy niż męski. Ponadto obserwuje się paradoksalnie lepsze słyszenie w hałasie. Obecne szumy uszne zwykle nie są znacznie nasilone.
• Niedosłuch odbiorczy związany jest z uszkodzeniem struktur ucha wewnętrznego (ślimaka), zaburzeń przewodzenia impulsu nerwowego (uszkodzenia nerwu słuchowego) lub uszkodzenia struktur odpowiedzialnych za słyszenie w mózgu. Przy niedosłuchu odbiorczym objawy to lepsze słyszenie tonów niskich (np. męskiego głosu, pukania do drzwi) niż wysokich (mowa dzieci, śpiew ptaków, dzwonek do drzwi). Pacjenci ponadto mają znaczne problemy ze zrozumieniem mowy, nasilające się zwłaszcza w hałasie. Często niedosłuchowi towarzyszą inne objawy, jak silne szumy uszne, oczopląs, zawroty głowy lub zaburzenia równowagi.
• Niedosłuch mieszany charakteryzuje się współistnieniem zmian w układzie przewodzącym dźwięk jak i w uchu wewnętrznym.

Niedosłuch możemy również podzielić na niedosłuch jednostronny – jeżeli zaburzenia słuchu występują tylko w jednym uchu, lub obustronny, jeżeli upośledzenie słuchu występuje po obu stronach. Ponadto wyróżniamy niedosłuch nagły, jeżeli pogorszenie słyszenia wystąpi gwałtownie (np. w wyniku urazu akustycznego) lub niedosłuch przewlekły, jeżeli niedosłuch jest obecny przez dłuższy czas.

Przyczyny niedosłuchu – co wywołuje ubytek słuchu?

Istnieje wiele przyczyn pogorszenia jakości słuchu. Niedosłuch bardzo często jest chorobą związaną z wiekiem. Choć zaburzenia słuchu mogą wystąpić w każdym przedziale wiekowym, znacznie częściej obserwuje się je u osób starszych. Głuchota starcza spowodowana jest zmianami degeneracyjnymi zachodzącymi w narządzie słuchu. Ten rodzaj niedosłuchu zwykle jest obustronny (symetryczny). Dotyczy osób powyżej 50. roku życia. Objawy głuchoty starczej to problemy z odbieraniem wysokich tonów, rozumieniem mowy, zwłaszcza w hałasie. Często prowadzi do izolacji chorego oraz niewydolności społecznej z powodu niedosłuchu.

Ważną przyczyną niedosłuchu są również czynniki genetyczne i dziedziczna predyspozycja do niedosłuchu. Niedosłuch u dziecka może być spowodowany wrodzonymi przyczynami uszkodzenia słuchu lub procesem zapalnym toczącym się w uchu. Należy również pamiętać, że za niedosłuch odpowiedzialne jest także długotrwałe przebywanie w hałasie. Hałas, może być przyczyną przewlekłego, postępującego niedosłuchu. Spotykamy się z nim w pracy, na ulicy, na koncertach, słuchając głośnej muzyki przez słuchawki.

Uszkodzenie słuchu może nastąpić również w wyniku ostrego urazu akustycznego, czyli gwałtownego zadziałania hałasu o bardzo dużym natężeniu, np. wybuch, wystrzał. Niedosłuch bywa także wynikiem urazu ciśnieniowego (tzw. barotraumy), spotykanego u nurków. Inne przyczyny niedosłuchu możemy podzielić na te wywołujące niedosłuch przewodzeniowy oraz przyczyny niedosłuchu odbiorczego.

Przyczyny niedosłuchu przewodzeniowego

Niedosłuch odbiorczy i przewodzeniowy związane są negatywnym oddziaływaniem bodźców zewnętrznych, schorzeniami i urazami.

Za pierwszy z wymienionych rodzajów niedosłuchu odpowiadają:

• korek woskowinowy,
• ciało obce w przewodzie słuchowym zewnętrznym,
• zapalenie ucha zewnętrznego,
• wady wrodzone przewodu słuchowego zewnętrznego (np. nieprawidłowy przebieg),
• guzy łagodne i złośliwe zlokalizowane w przewodzie słuchowym zewnętrznym lub uchu środkowym,
• zapalenie ucha środkowego, nowotwory ucha środkowego,
• uszkodzenie błony bębenkowej, usztywnienie błony bębenkowej, zmiany na błonie bębenkowej w postaci blizn,
• otoskleroza , czyli choroba kosteczek słuchowych.

Przyczyny niedosłuchu odbiorczego

• stosowanie niektórych leków (o tzw. działaniu ototoksycznym) – aminoglikozydy, wankomycyna, cisplatyna,
• uraz mechaniczny kości czaszki (np. złamanie kości skroniowej),
• zaburzenia mikrokrążenia ucha wewnętrznego,
• powikłania infekcji wirusowej (świnki, różyczki, grypy),
• choroba Meniere'a,
• udar mózgu,
• powikłanie radioterapii (popromienne uszkodzenie ślimaka),
• guzy mózgu, guzy kąta mostowo-móżdżkowego (nerwiak nerwu słuchowego), guzy kości skroniowej.

Czytaj również: Tympanometria – co to jest i na czym polega? Wskazania, przebieg badania, powikłania

Jakie są stopnie niedosłuchu?

Niedosłuch możemy podzielić na ze względu na ciężkość schorzenia. W celu określenia stopnia niedosłuchu konieczne jest wykonanie audiometrycznego badania słuchu. Umożliwia ono określenie tzw. progu dźwiękowego (podawanego w dB) który jest jeszcze słyszalny przez pacjenta.

• niedosłuch lekki – czyli zaburzenie słuchu objawiające się trudnością w usłyszeniu dźwięków cichych,
• niedosłuch umiarkowany – czyli zaburzenie słyszenia dźwięków cichych i średniogłośnych (40–70dB),
• niedosłuch głęboki – rozmowy z hałasie wymagają znacznego skupienia. Pacjenci często patrzą na usta rozmówców (ruch warg pomaga zrozumieć przekazywane informacje); słyszalne są jedynie bardzo głośne dźwięki,
• głuchota – całkowity brak słuchu.

Leczenie niedosłuchu – jak leczyć problemy ze słuchem?

Niedosłuch, to poważny problem. Zmagają się z nim coraz częściej również młodsi pacjenci. Wynika, to ze zwiększonego narażenia na hałas, słuchania głośnej muzyki itp. Leczenie niedosłuchu musi być poprzedzone odpowiednimi badaniami słuchu. Na podstawie wyników określa się rodzaj niedosłuchu oraz możliwą przyczynę. Leczenie niedosłuchu może polegać na:

• zabiegu ambulatoryjnym – np. usunięciu korka woskowinowego, usunięcia ciała obcego zalegającego w przewodzie słuchowym,
• stosowaniu aparatów słuchowych – urządzeń poprawiających słyszenie; dźwięki są odbierane przez zamontowany w aparacie mikrofon, a następnie wzmacniane i przesyłane do ucha przez głośnik,
• zabiegu chirurgicznym – np. jeżeli przyczyną niedosłuchu jest nowotwór, a także w przypadku operacyjnego wszczepienia implantów ślimakowych.

W walce ze skutkami niedosłuchu pomaga również zamontowanie wzmacniaczy telefonicznych (dźwięk dzwoniącego telefonu jest głośniejszy), korzystanie ze słuchawek telewizyjnych, budzików wibracyjnych itp.

Wypowiedź laryngologa na temat niedosłuchu