Peloidoterapia (leczenie borowiną) – właściwości, wskazania, efekty

Co to jest peloidoterapia?

Peloidoterapia (termin pochodzi od greckiego słowa pelos – błoto) jest metodą z działu balneologii, czyli leczenia uzdrowiskowego. Wykorzystuje się do tego celu borowinę w postaci tzw. kąpieli borowinowych wykazujących działanie lecznicze. Dzięki wysokiej zawartości składników organicznych i mineralnych powstałych w procesie tzw. oligotroficznej humifikacji, zastosowanie peloidów wykazuje uzdrawiający wpływ na układ ruchu.

Borowina jest pozyskiwana z torfowisk, czyli terenów podmokłych na obszarach leśnych. Dzięki procesom chemicznym i mikrobiologicznym towarzyszącym rozkładowi szczątków roślinnych powstaje ciemnobrązowa masa o głębokim ziemistym zapachu wykazująca korzystne działanie zdrowotne. Peloidy torfowe wykorzystuje się w postaci borowiny oraz zmodyfikowanej pasty borowinowej. W Polsce istnieje 18 złóż peloidów zatwierdzonych przez ministra zdrowia. Nietrudno się domyśleć, że ich położenie ma związek z ukształtowaniem terenu i mikroklimatem występującym na danym obszarze. Złoża dzielą się na 3 podtypy: niskie – wysoko zmineralizowane, wysokie – będące wynikiem procesów rozkładu mchów, przejściowe – wykazują cechy pośrednie pomiędzy wyżej wymienionymi.

Borowina – działanie i właściwości

Borowina oraz pasta borowinowa są stosowane w formie okładów, w postaci zawijań lokalnych lub całkowitych, kąpieli całkowitych i częściowych, tzw. fasonów, plastrów borowinowych, jonoforezy borowinowej, fonoforezy borowinowej. W zastosowaniu jest także tzw. kostka iwonicka wytwarzana w uzdrowisku Iwonicz-Zdrój. Leczenie torfem wykorzystuje się także w chorobach ginekologicznych. Przy dolegliwościach kobiecych stosuje się półkąpiele i tampony borowinowe. Leczniczy efekt zabiegów borowinowych wynika z posiadanych właściwości cieplnych oraz chemicznych.

Niskie przewodnictwo cieplne, brak prądów konwekcyjnych, wysoka pojemność cieplna to bardzo ważne właściwości borowiny. Zabieg w postaci okładu prowadzi do wytworzenia cienkiej powłoki na skórze o temperaturze zbliżonej do ciepłoty ciała człowieka. W ten sposób tkanki mogą pobierać energię cieplną z tego cennego surowca. Tempo ochładzania borowiny jest odwrotnie proporcjonalne do zawartości składników mineralnych. W przypadku zabiegów o wysokiej temperaturze, przekraczającej temperaturę ciała, mamy do czynienia z powstawaniem bardzo dużego przekrwienia w miejscu zabiegu – jest to tzw. odczyn kąpielowy, który utrzymuje się jeszcze jakiś czas po zabiegu.

Peloidoterapia – efekty terapeutyczne i sposób wykonania

Największym uznaniem cieszy się borowina w plastrach. Wynika to z faktu, iż może być stosowana w domu, samodzielnie przez pacjenta. Metodyka wygląda następująco: zakupiony w sklepie medycznym plaster borowinowy podgrzewa się w wodzie do temperatury około 45^oC, następnie umieszcza się go na okolicę bolesną, np. lędźwiowo-krzyżową tak, aby składniki mineralne miały bezpośredni kontakt ze skórą. Następnie dokonuje się zawijania folią, ręcznikiem i kocem, aby utrzymać pożądaną temperaturę plastra borowinowego.

Dodatkowo można użyć poduszki elektrycznej, co pozwala na dokładne kontrolowanie emisji ciepła. Czas zabiegu to około 30 minut. Należy jednak pamiętać, że czas trwania i ciepłota mogą się różnić w zależności od charakteru dolegliwości i okolicy ciała. Pełna kuracja to 10 zabiegów. Zaleca się około 4 okładów tygodniowo. Cały cykl leczniczy trwa około 3 tygodnie. Warto pamiętać, że bardzo istotnym czynnikiem decydującym o skuteczności zabiegu jest, poza kontrolowaniem temperatury, właściwa grubość plastra borowinowego. Okłady borowinowe całościowe przeprowadza się zdecydowanie rzadziej. Wynika to z faktu, że taka procedura dużo bardziej obciąża organizm i zawsze wymaga konsultacji i nadzoru lekarza specjalisty.

W stanach ostrych, urazach i przeciążeniach mechanicznych plastry borowinowe wykorzystuje się nieco odmiennie. Mianowicie należy je schłodzić w lodówce, a potem przyłożyć na około 20 minut zawinięte w ręcznik na pożądane miejsce.

Wskazania do peloidoterapii

Wśród wskazań do zabiegów borowinowych wymienia się takie stany i choroby jak:

• zwyrodnienie stawów,
• stany pourazowe tkanek miękkich, kości, stawów,
• choroby reumatyczne tkanek miękkich,
• wzmożone napięcie mięśni i przykurcze,
• choroba Bechterewa – zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (w tym także postać skandynawska przebiegająca z zajęciem stawów obwodowych),
• dolegliwości bólowe związane z osteoporozą trzonów kręgów,
• stany po wszczepieniu endoprotezy stawu biodrowego,
• nerwobóle,
• zabiegi pielęgnacyjne,
• porażenia,
• przewlekłe infekcje.

W przypadku tych schorzeń leczenie borowiną wykazuje działanie bakteriobójcze, bakteriostatyczne, przeciwzapalne oraz regenerujące.

Działanie borowiny na organizm

Peloidoterapia znalazła zastosowanie nie tylko w leczeniu chorób stawów i stanów pourazowych. Wykorzystuje się ją w leczeniu chorób ginekologicznych (przewlekłe stany zapalne dróg rodnych, stany pooperacyjne, zrosty otrzewnej, niepłodność, okres klimakterium, zapalenie przydatków, bóle i zaburzenia miesiączkowania).

Inne wskazania do wykorzystania leczniczych właściwości borowiny to:

• nieżyt żołądka,
• przewlekłe zapalenie wątroby,
• niektóre schorzenia laryngologiczne,
• przewlekłe stany zapalne jelit,
• kuracja antycellulitowa.

Wykazano, że podczas zabiegu lub po upłynięciu określonego czasu poprawia się sekrecja hormonów, podnosi się poziom glikokortykosteroidów, a w przypadku chorób kobiecych borowina wykazuje działanie estrogenne.

Przeciwwskazania do peloidoterapii

Choć zabiegi błotne stale zyskują na popularności, to mają długą listę przeciwwskazań. Zabiegi borowinowe nie są wskazane przede wszystkim pacjentom ze stwierdzonymi schorzeniami kardiologicznymi i chorobami układu oddechowego. Na liście przeciwwskazań znajduje się:

• ciąża,
• cukrzyca,
• stan osłabienia i wycieńczenia organizmu,
• choroby naczyń krwionośnych, w tym żylaki nóg,
• otwarte rany i choroby ze skłonnością do krwawień,
• stany ostre i podostre – ze względu na ryzyko zaognienia,
• czynne postaci reumatoidalnego zapalenia stawów,
• niewydolność krążenia,
• gorączka,
• nowotwory łagodne i złośliwe,
• gruźlica,
• zaburzenia czucia,
• choroby krwi, w tym zaburzenia procesu krwiotwórczego i anemia,
• choroby nerek,
• choroby serca,
• stany po świeżym zawale serca,
• miażdżyca tętnic i zakrzepowe zapalenie żył,
• przewlekle zbyt wysokie lub zbyt niskie ciśnienie tętnicze krwi,
• zmiany troficzne i zapalne skóry.

Leczenie uzdrowiskowe i sanatorium

W Polsce występuje bardzo wiele obszarów o statusie uzdrowisk, które z powodzeniem wykorzystują leczenie borowiną. Do tych miejsc należą sanatoria w Busku-Zdroju, Szczawnicy, Ciechocinku, Nałęczowie, Ustroniu, Iwoniczu-Zdroju, Długopolu-Zdroju, Polanicy-Zdroju czy Świeradowie-Zdroju. Warto podkreślić, że niejednokrotnie leczenie borowiną wymaga kompleksowości i uzupełnienia o inne zabiegi z zakresu fizjoterapii. Pozwala to na wzajemne uzupełnianie i zwiększanie efektywności działania. Chodzi między innymi o połączenie ćwiczeń ruchowych – kinezyterapii ze wspomnianą borowiną.

W tym celu warto wybrać się na turnus rehabilitacyjny do wspomnianych kurortów. Zagwarantuje to optymalny przebieg procesu rehabilitacji z pełnym nadzorem lekarza specjalisty i fizjoterapeuty. Takie turnusy dla osób z orzeczeniem o niepełnosprawności może dofinansować PFRON w kwocie około 40 proc. kosztów pobytu i leczenia. W przypadku seniorów i osób przewlekle chorych dofinansowanie jest możliwe z funduszy PFRON, ZUS, KRUS oraz innych instytucji. O trybie leczenia uzdrowiskowego decyduje lekarz, który wystawia skierowanie i kieruje do właściwego ośrodka. Czas oczekiwania jest różny i może wynosić nawet rok.

Jaka jest cena zabiegów z borowiną?

Cena pojedynczego zabiegu zawijania borowinowego częściowego to 20–28 zł, zawijanie borowinowe całkowite to 30–35 zł, kąpiel borowinowa to koszt 20–25 zł, cena tamponów borowinowych to 20 zł za pojedynczy zabieg. Jonoforeza i fonoforeza z borowiną ma bardzo podobny koszt – około 20 zł. Obecnie trwają prace nad nową ustawą zmieniającą zasady postępowania w przypadku kierowania na leczenie uzdrowiskowe.