Krzywizny kręgosłupa (naturalne, fizjologiczne) – ile ich jest, funkcje, czas powstawania, wady

Funkcje kręgosłupa – lordozy i kifozy

Kręgosłup to centralne miejsce całego organizmu ciała. Stanowi trzon, na którym są zawieszone stawy barkowe oraz biodrowe, a także na którym spoczywa głowa. Wewnątrz kanału kręgowego przebiega jedna z najważniejszych struktur ciała – rdzeń kręgowy. Dzięki niemu doprowadzane są sieci nerwów obwodowych, które unerwiają czuciowo i ruchowo całą część mięśniową, a także trzewną organizmu.

Fizjologiczne krzywizny kręgosłupa pozwalają na wykonywanie szeregu różnych ruchów, takich jak zgięcie wprzód, obrót w tył, skłon do boku. Dodatkowo poszczególne części kręgosłupa posiadają swoje dokładne funkcje, między innymi kręgosłup szyjny i inna budowa pierwszych kręgów czy kręgosłup piersiowy i złożona funkcja stawów kręgowo-żebrowych

Jednak największą i najważniejszą cechą kręgosłupa człowieka jest jego funkcja podporowa. Ukształtowanie kręgosłupa u człowieka pozwala na przyjęcie pozycji stojącej oraz poruszanie się w pozycji pionowej – chodzenie, bieganie, skakanie. Ta rola kręgosłupa zależy od krzywizn kręgosłupa, lordozy i kifozy, które mają swoje specyficzne zadania i cele.

Szczególnie potrzebna jest lordoza lędźwiowa, która przejmuje na siebie większość obciążenia jakie wytwarza człowiek podczas np. pozycji stojącej lub podczas ruchu. Boczne części kręgów, tzw. wyrostki poprzeczne oraz wyrostki kolczyste, to miejsca przyczepów mięśni i więzadeł. Poza tym w kręgosłupie znajdziemy jeszcze jedną ważną strukturę – dyski międzykręgowe, które amortyzują siły działające na kręgi i zapobiegają powstawaniu zwyrodnień. Odwodnione krążki, które ulegają tzw. dehydratacji nie spełniają swojej funkcji właściwie, co powoduje dyskopatie oraz zespoły bólowe zwane korzeniowymi (korzonki).

Przeczytaj również: Tomografia czy rezonans – które badanie wybrać?

Budowa kręgosłupa

Kręgosłup jest zbudowany z 33–34 kręgów. Jest podzielony na 5 odcinków:

• odcinek szyjny (c1–c7) – złożony z 7 kręgów,
• odcinek piersiowy (th1–th12) – który ma 12 kręgów,
• odcinek lędźwiowy (l1–l5) – składający się z 5 kręgów,
• odcinek krzyżowy (s1–s5) – który jest złożony z 5 zrośniętych ze sobą kręgów,
• oraz odcinek guziczny – który nazywany jest inaczej kością ogonową i ma w sobie 4–5 kręgów.

Budowa pleców człowieka wynika z ewolucji, jaka dokonała się miliony lat temu. Większość ssaków przybiera pozycję na czworaka i chodzi za pomocą czterech kończyn. Fizjologiczne krzywizny kręgosłupa, które każdy człowiek posiada w swojej postawie, pozwoliły naszym przodkom podnieść się z pozycji czworaczej i stanąć na samych kończynach dolnych. Dzięki temu prehistoryczni ludzie mogli swobodnie polować, łowić, korzystać z narzędzi i zdobywać nowe umiejętności manualne.

Naturalne krzywizny kręgosłupa – ile, czas powstawania, funkcje

W kręgosłupie człowieka współistnieją dwa wygięcia:

• kifoza, czyli wygięcie kręgosłupa ku tyłowi,
• oraz lordoza, inaczej wygięcie ku przodowi.

Kifoza i lordoza występują naprzemiennie. Kręgosłup rozpoczyna lordoza szyjna, następnie przechodzi w kifozę piersiową, potem następuje ponownie lordoza, tym razem lordoza lędźwiowa i cała kolumna opiera się na kifotycznie wygiętej kości krzyżowej.

Dlaczego kręgosłup ma naturalne krzywizny i jaka jest ich rola? Wygięte odcinki kręgosłupa człowieka układają się w kształt sprężyny. Dzięki temu kręgosłup doskonale przenosi siły z rąk i nóg na centrum ciała, dźwiga ciężar i rozkłada obciążenia, tak aby układ stawowo-kostny nie ulegał urazom i uszkodzeniom.

Krzywizny kręgosłupa u noworodka właściwie nie istnieją, maluch rodzi się z niemal prostym kręgosłupem. Krzywizny kręgosłupa u niemowlaka zaczynają kształtować się od momentu, kiedy dziecko podnosi główkę, i stopniowo się pogłębiają, gdy zaczyna siadać, raczkować, aż wreszcie staje na własnych nogach.

Jednym z najbardziej obciążonych odcinków jest odcinek lędźwiowy kręgosłupa, który znajduje się w centrum ciała i przejmuje większość sił, które działają na kręgosłup oraz miednicę. Poza funkcją podporową, kręgosłup zapewnia doskonałą ruchomość dla organizmu człowieka. Krzywizny kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej pozwalają na robienie skłonu głowy i całego tułowia w przód i w tył, a obecność dysków międzykręgowych umożliwia skręty i skłony do boku. Prawidłowo ukształtowane krzywizny kręgosłupa to w rzeczywistości najważniejszy element postawy człowieka, który pozwala na swobodne poruszanie się oraz wykonywanie różnych ruchów ciała, takich jak chód, bieg czy skoki.

Nadmierne krzywizny kręgosłupa i wady postawy

Budowa kręgosłupa człowieka zapewnia optymalne wykorzystanie potencjału organizmu bez uszkadzania stawów, naderwania mięśni i więzadeł i obciążania kości w czasie ruchu. Niestety siedzący tryb życia, brak ruchu, nadwaga i złe nawyki ruchowe prowadzą do powstawania skrzywień i wad postawy.

Krzywy kręgosłup to nie tylko wygięcie w tzw. chińskie S, ale wiele typów zmian, które w różny sposób wpływają na ludzie ciało. Najprościej można powiedzieć, że ile jest krzywizn kręgosłupa, tyle jest wad postawy. Najczęstszą formą skrzywienia są:

• nadmierna kifoza piersiowa (inaczej plecy okrągłe),
• nadmierna lordoza lędźwiowa (czyli plecy wklęsłe),
• skrzywienie kręgosłupa lędźwiowego,
• pogłębienie lordozy szyjnej,
• zmniejszona kifoza,
• zniesiona lordoza.

Innym rodzajem skrzywienia jest odchylenie kręgosłupa do boku, inaczej boczne skrzywienie kręgosłupa. Ta wada rzadko występuje osobno. Najczęściej diagnozuje się jako wielokierunkowe, trójpłaszczyznowe skrzywienie, czyli skolioza. Skolioza to wada postawy w kierunku przód-tył, do boku oraz w rotacji. Jest najpoważniejszą formą skrzywienia i prowadzi do nieprawidłowego ustawienia miednicy, obręczy barkowej oraz przykurczania się mięśni i więzadeł jednej strony ciała.

Nieleczone skrzywienia oraz wady postawy z czasem pogłębiają się, prowadzą do powstawania zmian zwyrodnieniowych w kręgosłupie oraz uszkadzanie dysku międzykręgowego, jaką jest np. dyskopatia. Jednak odpowiednio wcześnie podjęta fizjoterapia oraz inne formy terapii zalecone przez lekarza, np. zabieg czy operacja kręgosłupa, są skuteczne w leczeniu skrzywienia.

Kiedy konieczne jest leczenie krzywizn kręgosłupa?

Jeśli podejrzewamy występowanie jakiejś wady postawy, koniecznie trzeba się skonsultować z lekarzem ortopedą lub fizjoterapeutą, aby określić jak duża jest krzywizna kręgosłupa. Leczenie zależy od stopnia zaawansowania dolegliwości.

Przede wszystkim dużo zależy od odczuć pacjenta, od tego czy wada uniemożliwia mu prawidłowe funkcjonowanie, pracę, wykonywanie codziennych czynności. Kiedy ból kręgosłupa nie paraliżuje pacjenta i są sposoby na zmniejszenie go, zaleca się korzystanie z różnych zabiegów rehabilitacji, np. terapii manualnej, hydroterapii czy balneoterapii.

Jeśli jednak pacjent cierpi z powodu skrzywienia kręgołsupa, wykonuje się badania określające stan skrzywienia. Najpowszechniejszym badaniem jest prześwietlenie RTG, zaraz potem tomografia i rezonans. Dodatkowo fizjoterapeuta może wykonać testy biomechaniczne i napięciowe.

Jak leczyć duże krzywizny kręgosłupa?

Leczenie skrzywień kręgosłupa najlepiej rozpocząć na etapie profilaktyki. Lekarze ortopedzi, a także fizjoterapeuci zalecają, aby rozpocząć ćwiczenia na kręgosłup i rehabilitację już w momencie kiedy czujemy dyskomfort w obrębie pleców lub gdy pojawia się ból w jakimś odcinku kręgosłupa.

Regularna aktywność fizyczna oraz kontrola wagi wraz z wprowadzeniem zdrowych nawyków najczęściej stanowi trzon skutecznej rehabilitacji i jest w stanie znacznie poprawić jakość życia chorych. Forma ćwiczeń zależy od pacjenta. Badania pokazują, że ćwiczenia siłowe, bieganie czy jazda na rowerze mogą pozytywnie wpłynąć na stan kręgosłupa i odżywienie dysków międzykręgowych. Jednak pacjenci najczęściej korzystają z ćwiczeń o nazwie pilates, joga czy fitball.

Poza tym lekarz może zlecić wykonanie zabiegów z fizjoterapii, np. prądy TENS, laser, magnetoterapia, hydroterapia czy masaże. Skuteczne są ćwiczenia stabilizacyjne oraz ćwiczenia z taśmą theraband. Jeśli skrzywienie osiąga znaczny stopień i uniemożliwia funkcjonowanie przeprowadza się zabiegi chirurgiczne wycinające część zwyrodnień lub przepukliny. Jednak operacja kręgosłupa to ostateczność i najlepiej jeśli jesteśmy w stanie zapobiec terapii chirurgicznej i powstrzymać postępowanie skrzywienia na wcześniejszym poziomie.