Denga – objawy, szczepionka, leczenie wirusa i profilaktyka

Gdzie występuje wirus dengi?

Wirus dengi (DENV) to wirus należący do rodzaju Flavivirus, który występuje w czterech typach serologicznych. Rezerwuarem wirusa jest człowiek, znacznie rzadziej obecność wirusa stwierdzana jest u naczelnych. Wektorem zakażenia jest natomiast komar Aedes aegypti i obecność tego wektora jest konieczna do zakażenia – nie ma możliwości transmisji wirusa bezpośrednio z człowieka na człowieka.

Denga występuje w około 100 krajach, a najważniejsze obszary endemiczne to:

• Ameryka Środkowa i Południowa,
• Indie,
• niektóre wyspy Pacyfiku,
• Azja Południowo-Wschodnia,
• Afryka Środkowa.

Co roku na całym świecie zakażenie wirusem dotyczy około 100 milionów osób – gorączka denga należy do najszybciej rozprzestrzeniających się infekcji wirusowych przenoszonych przez komary na świecie. W ostatnich latach obserwowany jest wzrost wykrytych przypadków dengi w Europie, co wynika ze zjawiska zawleczenia choroby z obszarów endemicznych. W Polsce jak dotąd stwierdzono kilkadziesiąt przypadków zachorowań u osób, które podróżowały do takich krajów jak Tajlandia, Laos, Wietnam, Sri Lanka, Indonezja (w tym popularna wyspa Bali).

Jak dochodzi do zakażenia wirusem?

Wektorem przenoszącym wirusa dengi jest najczęściej komar egipski, a także komar tygrysi. Komary te wykazują największą aktywność w porze wilgotnej i gorącej, jednak zakażenia możliwe są w ciągu całego roku. Po ukąszeniu przez komara będącego nosicielem wirusa dengi okres wylęgania wirusa to około 3–14 dni.

Zakażenie określonym serotypem wirusa denga powoduje wytworzenie długotrwałej odporności na ten konkretny serotyp, a także krótkotrwałej odporności krzyżowej na inne serotypy. Po kilku miesiącach odporność na zakażenie innymi serotypami mija.

Choroba denga – objawy zakażenia wirusem dengi

Większość zakażeń wirusem przebiega bezobjawowo lub ma łagodny przebieg. Warto zauważyć, że osoby dorosłe przechodzą zakażenie gorzej niż dzieci – częściej występuje u nich powiększenie wątroby oraz węzłów chłonnych. Postacie kliniczne zakażenia wirusem dengi to ostry stan gorączkowy, gorączka denga i gorączka krwotoczna.

Ostry stan gorączkowy

Objawy obejmują występowanie gorączki, nieżytu górnych dróg oddechowych oraz wysypki plamisto-grudkowej.

Gorączka denga (denga klasyczna)

W przebiegu Dengue fever u pacjenta zaobserwować można wysoką gorączkę, silny ból głowy, bóle mięśni, bóle kostno-stawowe (najczęściej zajęte są stawy kolanowe), nudności i wymioty oraz wysypkę skórną. Najczęściej choroba przebiega dwufazowo – początkowo objawy występują przez kilka dni, po czym ustępują na 1–2 dni i pojawiają się ponownie na około 2 dni. Dla fazy drugiej charakterystyczne jest wystąpienie objawów przypominających ospę, czyli wysypki skórnej, która ustępuje pozostawiając przebarwienia lub łuszczącą się skórę. Początkowo wysypka obejmuje grzbietowe powierzchnie dłoni i stóp, a następnie rozszerza się na całe kończyny i tułów, a także twarz.

Gorączka krwotoczna denga

To najgroźniejsza postać choroby tropikalnej, w przebiegu której dochodzi do zwiększenia przepuszczalności ścian naczyń krwionośnych i zaburzeń krzepnięcia krwi. Początkowo występuje gorączka, uporczywe wymioty i bóle brzucha, a po upływie 2–3 dni pojawiają się objawy skazy krwotocznej. Obejmują one podbiegnięcia krwawe i wybroczyny na kończynach, twarzy i w okolicy lędźwiowo-krzyżowej. Charakterystyczny jest brak blaknięcia wysypki podczas uciskania skóry. Po kilku dniach może dojść do krwawień do jam ciała, które prowadzić mogą do znacznego osłabienia, utraty przytomności oraz wstrząsu. Ta postać choroby może prowadzić do zgonu, szczególnie u dzieci.

Rozpoznanie zakażeń wirusem denga – badania

W celu diagnostyki zakażeń wirusem konieczne jest przeprowadzenie szczegółowego wywiadu lekarskiego i potwierdzenia przebywania w regionach endemicznych. Wykonywane są także podstawowe badania krwi, czyli morfologia. W badaniu tym wykazać można spadek liczby płytek krwi i zwiększenie hematokrytu, a także leukopenię z limfocytozą.

W przypadku gorączki krwotocznej wykonywane są badania układu krzepnięcia, w których stwierdzane jest wydłużenie czasu protrombinowego oraz spadek stężenia czynników krzepnięcia II, V, VI, IX oraz XI. W badaniach biochemicznych stwierdzany jest wzrost poziomu mocznika i transaminaz we krwi.

Ostatecznym potwierdzeniem zakażenia wirusem jest wykonanie badań serologicznych w kierunku obecności specyficznych przeciwciał metodą ELISA. Przeciwciała IgM obecne są we krwi już od 2. dnia po zakażeniu, z maksimum stężenia po 2 tygodniach. Natomiast przeciwciała IgG obecne są od 9. dnia zakażenia, a największy ich poziom stwierdzany jest w 2. i 3. tygodniu infekcji. W przypadku reinfekcji innym serotypem wirusa nie wykazuje się wzrostu poziomu IgM, zaś przeciwciała IgG zwiększają swój poziom nawet 10-krotnie.

Metodą RT-PCR można wykazać obecność RNA wirusa we krwi, a także oznaczanie obecności białka NS1 w surowicy.

Denga – leczenie zakażenia wirusem

Brak jest leczenia przyczynowego zakażenia, możliwe jest jedynie leczenie objawowe. Leczeniem powinien zająć się lekarz medycyny tropikalnej. Najważniejszym celem jest zapobieganie powikłaniom w postaci skazy krwotocznej, a zatem nawadnianie, wyrównanie zaburzeń gospodarki elektrolitowej, podawanie koncentratu płytek krwi i krwinek czerwonych oraz świeżo mrożonego osocza. Należy pamiętać, aby unikać zażywania niesteroidowych leków przeciwzapalnych, które mogą zwiększać ryzyko krwawień. Ciężkie przypadki choroby denga wymagają hospitalizacji. Możliwe jest całkowite wyleczenie dengi, a okres rekonwalescencji trwa kilka tygodni.

Profilaktyka zakażenia wirusem denga

W celu uniknięcia kontaktu z wirusem najlepiej jest unikać przebywania w rejonach endemicznych. Zapobieganie zakażeniu dengą – jak w przypadku każdej choroby przenoszonej przez komary – wymaga stosowania repelentów oraz moskitier. Z reguły najmniejsze zagrożenie występuje w miastach, a największe na terenach wiejskich, górskich, w rejonach rzek i lasów tropikalnych – miejscach licznej i stabilnej populacji komarów.

By zapobiec zagrożeniu, należy w miarę możliwości okrywać ciało, zarówno ręce, jak i nogi. Należy zrezygnować z ubrań w jaskrawych kolorach – żółtym, pomarańczowym. Barwy te zwabiają komary.

Jedynym skutecznym środkiem chemicznym odstraszającym komary jest DEET. W Polsce najpopularniejszym preparatem zawierającym tę substancję jest Mugga. Wybrane produkty zawierają aż 50 proc. DEET w swoim składzie. Najczęściej stosowane są w postaci sprayu. Produkt dostępny jest też w sztyfcie i przeznaczony dla dzieci. W przypadku konieczności zastosowania jednocześnie środka na komary i kremu z filtrem, jako pierwszy należy nałożyć ten drugi. Przy wysokiej wilgotności oraz obfitym poceniu się ochronę należy rozszerzyć, a preparat stosować kilka razy dziennie. Należy chronić oczy i błony śluzowe przed kontaktem ze środkami, które zawierające DEET.

Denga – szczepionka – czy jest bezpieczna i skuteczna?

Dostępna jest szczepionka przeciwko wirusowi denga – Dengvaxia. Została ona zarejestrowana w Brazylii, Meksyku, Salwadorze, na Filipinach oraz w innych krajach z regionów endemicznych. Jednak kilka miesięcy po zaszczepieniu ponad 730 tys. dzieci na Filipinach wstrzymano podawanie szczepionki, gdyż zaostrzała ona przebieg choroby u osób, które nie miały wcześniej kontaktu z wirusem. Obecnie WHO zaleca podawanie szczepionki wyłącznie osobom, które już wcześniej chorowały na gorączkę denga.