Znamiona – jak odróżnić je od groźnego czerniaka?

Czym są znamiona?

Znamiona to powszechny problem, dotykający praktycznie każdego, a w szczególności osoby z jaśniejszą karnacją. Obecność na skórze od 10 do 40 znamion, zwanych również pieprzykami, jest czymś zupełnie normalnym.

Nie należy się nadmiernie przejmować obecnością znamion. Należy jednak pamiętać, że wewnątrz lub w pobliżu takiej zmiany może rozwinąć się rak skóry pod postacią czerniaka (również czerniak bezbarwnikowy). Osoby posiadające na skórze wiele znamion są bardziej narażone na rozwój raka skóry. W przypadku wczesnego wykrycia i podjęcia odpowiednich działań, czerniaka można wyleczyć. Pierwszym objawem rozwijającego się czerniaka jest właśnie pojawienie się na skórze pieprzyka (w przypadku czerniaka bezbarwnikowego – różowoczerwonej grudki przypominającej znamię).

Zobacz też: Guzek w odbycie – co może oznaczać?

Znamiona u dzieci

Znamiona występujące na skórze dzieci nie powinny niepokoić rodziców. Pojawianie się nowych pieprzyków w trakcie dzieciństwa lub dorastania jest zupełnie normalnym procesem. Znamiona rosną wraz z rozwojem dziecka. U niektórych pieprzyki stają się ciemniejsze, a u innych ulegają rozjaśnieniu. Takie pieprzyki u dzieci bardzo rzadko są objawem czerniaka.

Jak wygląda znamię?

Jak odróżnić znamię od czerniaka? – to najczęściej zadawane pytanie w gabinecie dermatologicznym.

Cechy charakterystyczne znamion:

• jednokolorowe – zazwyczaj brązowe, ale mogą być także czarne, czerwone, różowe, a także bezbarwne,
• okrągłe,
• płaskie lub nieznacznie odstające od powierzchni skóry,
• nie zmieniają wyglądu z biegiem czasu.

Znamiona mogą różnić się od siebie. U tej samej osoby pieprzyki mogą mieć inne rozmiary, kształty lub kolory. Zdarza się, że wewnątrz znamion rosną włosy, a niektóre pieprzyki mogą się zmieniać bardzo powoli, a czasem nawet zanikać.

Znamiona mogą się pojawić w każdym miejscu na skórze:

• na głowie,
• pomiędzy palcami u dłoni i stóp,
• na podeszwach stóp,
• na zewnętrznej części dłoni.

Na ciele praktycznie każdej dorosłej osoby stwierdza się obecność pieprzyków. U większości osób występują znamiona zwyczajne, jednak istnieją także inne typy. Niektóre z nich zwiększają ryzyko zachorowania na czerniaka (w tym także czerniaka bezbarwnikowego). Samodzielne kontrolowanie i regularna obserwacja skóry raz w miesiącu lub częściej znacznie zwiększa prawdopodobieństwo wczesnego wykrycia czerniaka. Do lekarza należy zgłosić się zwłaszcza wtedy, gdy istniejące dotąd zmiany na skórze ulegają nagłym przeobrażeniom – znamię swędzi, zwiększa się lub krwawi.

Znamię czy czerniak?

Niektóre ze znamion mogą przypominać wyglądem czerniaka i przez to być z nim mylone. Specjalistyczne badania pomagają w postawieniu trafnej diagnozy.

Znamię dysplastyczne

Ten rodzaj znamienia może przypominać wyglądem czerniaka, jednak nim nie jest. Należy pamiętać, że ryzyko zachorowania na czerniaka wzrasta w przypadku występowania na skórze czterech lub więcej znamion dysplastycznych, a także wtedy, gdy pacjent lub osoba z bliskiej rodziny (rodzic, brat, siostra lub dziecko) wcześniej chorowali na czerniaka.

Znamiona dysplastyczne są często większe niż gumka do ścierania na końcu ołówka, mają nieregularny kształt (nie są okrągłe), a także więcej niż jeden kolor (mieszanka brązowego, czerwonego i różowego).

Znamiona mogą się pojawić w każdym miejscu na skórze, ale najczęściej występują na tułowiu. Zdarzają się także przypadki występowania pieprzyków na skórze głowy i szyi. Znamiona dysplastyczne rzadko pojawiają się na twarzy. Wybrane osoby, u których na skórze występują znamiona dysplastyczne, cierpią na rodzinny nietypowy wieloznamionowy zespół czerniaka (FAMMM). Osoby z tym zespołem mają bardzo dużo znamion na skórze (ponad 50), kilka znamion dysplastycznych lub bliskiego krewnego, który cierpi bądź cierpiał na czerniaka (także czerniaka bezbarwnikowego).

Znamię wrodzone i znamię nabyte

Jeśli znamię występuje na skórze od momentu narodzin, wtedy mamy do czynienia ze znamieniem wrodzonym. Szacunki podają, że 1 osoba na 100 rodzi się ze znamieniem. Takie znamiona mogą się różnić rozmiarem (od niewielkich po gigantyczne). Występowanie na skórze gigantycznego znamienia wrodzonego zwiększa ryzyko zachorowania na czerniaka.

Znamiona nabyte to takie, które pojawiają się na skórze po narodzinach. U większości osób z jasną karnacją, na skórze występuje od 10 do nawet 40 takich znamion. Jeśli liczba znamion na skórze przekracza 50, ryzyko zachorowania na czerniaka wzrasta.

Znamię Spitz

Ten rodzaj znamienia przypomina wyglądem czerniaka. Jest on tak podobny do tego nowotworu, że dermatolog bez wykonania specjalistycznych badań może nie być w stanie jednoznacznie stwierdzić, z czym ma do czynienia. Dzieje się tak, ponieważ znamię Spitz jest często:

• różowe,
• wypukłe,
• przypominające kopułę.

Może występować także w różnych kolorach:

• czerwonym,
• czarnym,
• brązowym.

Znamię Spitz może krwawić. Często zdarza się, że w znamieniu znajduje się otwór, z którego sączy się wydzielina. Większość znamion Spitz pojawia się na skórze w pierwszych 20 latach życia, jednak mogą one także występować u osób dorosłych.

Czerniak bezbarwnikowy

W tym miejscu warto wspomnieć, że nie tylko znamiona i widoczne zmiany barwnikowe na skórze mogą świadczyć o rozwoju czerniaka. Istnieje bowiem pewna specyficzna odmiana raka skóry – czerniak bezbarwnikowy. Czerniak bezbarwnikowy stanowi ok. 2% wszystkich występujących czerniaków, jest zmianą skórną całkowicie pozbawioną barwnika. Objawem czerniaka bezbarwnikowego zazwyczaj jest powiększająca się grudka - guzek w kolorze różowoczerwonym. Diagnostyka czerniaka bezbarwnikowego jest utrudniona ze względu na brak charakterystycznych kryteriów do jego oceny w dermoskopii.

Diagnozowanie i leczenie znamion

Większość znamion nie wymaga leczenia. Usunięcie znamienia jest możliwe i wskazane tylko wtedy, gdy przeszkadza ono pacjentowi (np. w wyniku pocierania o ubranie), wygląd pacjenta staje się mniej atrakcyjny lub znamię może prowadzić do rozwoju raka skóry.

Procedurę usunięcia znamienia można przeprowadzić bezpiecznie i szybko w trakcie wizyty w gabinecie. Likwidowanie większej liczby pieprzyków może się wiązać z koniecznością odbycia kolejnej wizyty.

Chirurgiczne usuwanie znamion

Usunięcie znamion jest możliwe za pomocą wycięcia chirurgicznego. Dermatolog wycina całe znamię i zszywa skórę. W przypadku podejrzenia, że wycięta zmiana może zawierać komórki nowotworowe, próbka przesyłana jest do laboratorium, gdzie jest badana pod mikroskopem. Po usunięciu znamienia, skóra szybko się goi. Jeśli w miejscu usuniętego pieprzyka pojawia się nowe znamię, należy bezzwłocznie umówić się na kolejną wizytę u dermatologa. Takie zjawisko jest oznaką czerniaka.

Nie wolno samemu próbować usunąć znamienia w domu. Jeśli pieprzyk zawiera komórki rakowe, niektóre z nich mogą pozostać w skórze, a nawet rozprzestrzenić się do innych narządów ciała. Istnieje ryzyko oszpecenia skóry i powstania nieatrakcyjnej blizny. Takie działanie może także spowodować infekcję.

Znamiona – kiedy iść do lekarza?

Jeśli na skórze występuje znamię, które się zmienia, znamię swędzi lub krwawi, należy bezwzględnie udać się do dermatologa. Takie objawy są często oznaką czerniaka, który można skutecznie wyleczyć pod warunkiem wczesnego wykrycia. Czerniak wykryty w późnym stadium zaawansowania choroby jest trudny do leczenia i źle rokuje.

Regularne sprawdzanie i obserwacja "podejrzanych" znamion samodzielnie lub przy wsparciu domowników pomaga wykrywać te zmiany, które potencjalnie mogą rozwijać się w kierunku czerniaka.

Zawsze sygnałem alarmującym dla pacjenta powinien być każdy przypadek, gdy istniejące już znamię:

• powiększa się w krótkim czasie,
• podkrwawia,
• znamię swędzi.

Osoby, które mają 100 lub więcej znamion na skórze, powinny regularnie odwiedzać dermatologa. Dotyczy to także osób, u których występują zmiany barwnikowe na dużym obszarze ciała, a także tych, które cierpią na rodzinny nietypowy wieloznamionowy zespół czerniaka lub inną chorobę o podobnym charakterze. Osoby z zespołem FAMMM powinny poddawać się badaniu całego ciała co 3 do 6 miesięcy od momentu osiągnięcia wieku dojrzewania. Częstotliwość wizyt w gabinecie może się zmniejszyć tylko pod warunkiem, że wygląd pieprzyków nie zmienia się.

Znamiona a ochrona skóry przed promieniowaniem słonecznym

Niezwykle ważna jest ochrona skóry przed słońcem. Liczne badania potwierdzają, że nadmierne przebywanie na słońcu zwiększa liczbę znamion i pieprzyków na skórze, co z kolei może wywoływać raka skóry. Należy pamiętać, że korzystanie z solarium również zwiększa ryzyko zachorowania na czerniaka. Najłatwiejszym sposobem na zredukowanie zagrożenia rozwoju raka skóry jest unikanie opalania się. Zaleca się także stosowanie każdego dnia specjalnych produktów z filtrem przeciwsłonecznym oraz okrywania miejsc szczególnie podatnych na oparzenia słoneczne.