Łupież pstry – leczenie, objawy, zaraźliwość, nawroty

Co to jest łupież pstry?

Łupież pstry (łac. pityriasis versicolor) to skórne zaburzenie zabarwienia skóry (pigmentacji). Czynnikiem etiologicznym są drożdże z rodzaju Malassezia sp. Jest to powierzchowna grzybica skóry występująca na całym świecie, szczególnie w rejonach tropikalnych i subtropikalnych. W rejonach o klimacie umiarkowanym częstsze występowanie choroby jest latem i jesienią.

W 1848 roku łupież pstry po raz pierwszy został uznany za chorobę grzybiczą przez Eichstedstanda. W ciągu 160 lat postępu naukowego klika gatunków grzybów zostało dokładnie opisanych i uznanych za chorobotwórcze w oparciu o kryteria morfologii i fizjologii.

Łupież pstry – przyczyny

Za przyczynę rozwoju łupieżu pstrego uznaje się gatunki drożdży z rodzaju Mallasezia (odpowiadają tez za łojotokowe zapalenie skóry). Do tej pory poznano 7 gatunków grzybów Mallasezia: furfur, pachydermatis, sympodialis, globosa, obtusa, restricta i sooffiae. Wszystkie poza jednym wymagają do wzrostu na skórze obecności warstwy tłuszczowej. Obecnie dzięki metodom molekularnym poznano kolejne 6 gatunków.

M. Furfur przez długi czas był uznawany za główny czynnik sprawczy pstrego łupieżu na skórze. Obecnie spojrzenie na łupież pstry zmieniło się, ponieważ dzięki nowym metodom badawczym odkryto większy udział grzybów z gatunku globosa i sympodialis. Zmienia to zasady leczenia. Czynnikiem ryzyka choroby jest nosicielstwo grzyba oraz młody wiek, nadmierne pocenie, osłabienie odporności.

Wiele osób zastanawia się, czy łupieżem pstrym można się zarazić od osoby chorej. Otóż drożdżaki Mallasezia fizjologicznie występują na naszej skórze, zatem łupież pstry nie jest zaraźliwy.

Łupież pstry u mężczyzn, dzieci i kobiet

Łupież pstry występuje u obu płci i u wszystkich ras. Może dotykać pacjentów niezależnie od wieku – od niemowlęcego po podeszły. Łupież pstry u dziecka jest rzadką przypadłością. Częściej w praktyce dermatologicznej grzybicze zmiany na skórze spotyka się młodych dorosłych, krótko po okresie dojrzewania. Wiąże się to prawdopodobnie ze zmianami warstewki tłuszczowej na powierzchni skóry w czasie dojrzewania płciowego.

Łupież pstry u mężczyzn i kobiet znany jest też jako plażowa wysypka (beach ringworm), ponieważ osoby narażone na większe naświetlenie w czasie letnich wakacji ujawniają rozleglejsze zmiany skórne niż jesienią i zimą. Grzybica skóry atakuje zrogowaciałe warstwy zewnętrzne naskórka na całej skórze, również na głowie. Częstość zachorowań u mężczyzn jest podobna do zachorowań u kobiet. Rozpoznanie nie powinno stanowić problemu w poradni dermatologicznej.

Objawy łupieżu pstrego

Jak wygląda łupież pstry? Łupież pstry skóry charakteryzuje się się dobrze odgraniczonymi ogniskami plamek na ciele, z nieznacznym złuszczaniem. Kolor plamek (łupież plamisty) – od białego do jasnobrązowego, nawet intensywnie brązowego. Czasem plamy przyjmują kolor biały, różowy, czerwony lub mają odcień opalonej skóry. Łupież pstry na brzuchu i klatce piersiowej występuje w postaci plam i ognisk złuszczania naskórka. Takie zmiany mogą się rozprzestrzeniać i w zaawansowanym stadium choroby zlewać celem pokrycia znacznych obszarów skóry.

Do częstych lokalizacji plam na ciele w łupieżu pstrym należą:

• tułów, również skóra na plecach i na dekolcie,
• plamy na plecach,
• plamy na brzuchu,
• ramiona, kończyny górne,
• szyja, twarz,
• miejsca skóry w okolicy zgięć stawowych.

Gdy chodzi o łupież pstry, objawy takie jak swędzenie skóry występują sporadycznie. Łupież pstry na twarzy i szyi może być przyczyną problemów adaptacyjnych i obniżonego nastroju.

Łupież pstry na ciele ze zmianami plamistymi pojawia się z powodu nadmiernego wzrostu wielkości barwnika – melanosomu i zmian w rozmieszczeniu w naskórku. Nadaje to ciemniejsze zabarwienie w miejscu, gdzie rozwija się grzyb na skórze. Sama grzybnia produkuje związki chemiczne, które zakłócają produkcję naturalnego barwnika skóry – melaniny. Plamy na ciele przybierają zmienne wymiary i kolor. Łupież pstry na skórze ma charakter rozsiany. Niekiedy zmiany będące łupieżem pstrym są tak delikatne, że pozostają niezauważone.

Jeśli łupież pstry wywołuje jasne plamy na skórze, można je łatwo pomylić z bielactwem nabytym (powodującym utratę koloru przez skórę).

Jakie badania pomogą rozpoznać łupież pstry?

Diagnostyka w przypadku łupieżu pstrego polega na określeniu i opisaniu zmian na skórze – ich dokładnej lokalizacji, czasu w jakim się nasiliły oraz zbadaniu czynników ryzyka choroby. Objawy polegają na obecności łuszczących się plam o ograniczonym, miejscowym lub uogólnionym rozmieszczeniu. W miejscu, gdzie można rozciągnąć skórę zapada się keratyna – to ułatwia obserwację drobnego złuszczania (tzw. objaw Zieleriego).

Łupież pstry głowy z kolei jest najczęstszym objawem tzw. grzybicy lipofilnej. Jest powszechnie znany jako łupież na głowie i często wiąże się z kolonizacją przez grzyby gatunku Malassezia. Niektórzy badacze uważają, że łupież pstry głowy jest gładką i niezapalną formą łojotokowego zapalenia skóry. Do objawów zalicza się jasne i łuszczące się plamki o niewielkich rozmiarach w okolicy głowy.

Dermatolog zazwyczaj dokonuje rozpoznania łupieżu pstrego poprzez wizualne badanie skóry pacjenta. W razie wątpliwości i aby postawić trafną diagnozę, może pobrać wycinek skóry do badania pod mikroskopem, a także przyjrzeć się skórze z wykorzystaniem specjalnego narzędzia, zwanego lampą Wooda. Specjalista trzyma tę lampę w odległości około 10–15 cm od powierzchni skóry. Jeśli pacjent cierpi na łupież pstry, skóra będzie miała żółtawozielony odcień w świetle generowanym przez lampę Wooda.

Leczenie łupieżu pstrego

Decyzja o wyborze najlepszej metody leczenia pstrego łupieżu na ciele zależy od kilku czynników, tj. miejsca występowania zmian skórnych, wielkości powierzchni skóry dotkniętej problemem, wielkości i grubości plam. Dostępne sposoby na łupież pstry to: farmakoterapia oparta o leki przeciwgrzybicze, preparaty do zmywania skóry twarzy:

• Lek do miejscowego stosowania na skórze – jest to najczęstsza forma leczenia tej choroby. Przy łupieżu pstrym leczenie domowe zakłada stosowanie preparatów, takich jak szampony przeciwgrzybicze, mydła, kremy i maści o działaniu przeciwgrzybiczym, które pozwalają na kontrolowanie rozwoju drożdżaków. W wielu przypadkach tego typu leki przeciwgrzybicze bez recepty okazują się skuteczne.
• Środki do zmywania skóry twarzy – łupież pstry często powraca, szczególnie u osób przebywających w ciepłym i wilgotnym klimacie. Korzystanie z medycznego środka do zmywania twarzy raz lub dwa razy w miesiącu, w szczególności w trakcie ciepłych i wilgotnych pór roku, pozwala przeciwdziałać niekontrolowanemu wzrostowi drożdżaków.
• Leki przeciwgrzybicze – dermatolog może przepisać doustne leki przeciwgrzybicze w sytuacji, gdy łupież pstry pokrywa dużą część ciała, jest gruby lub często obserwowane są jego nawroty. Tabletki przeciwgrzybicze należy przyjmować przez krótki czas. Ich stosowanie wiąże się z możliwością wystąpienia skutków ubocznych. Dodatkowo, mogą także negatywnie wpływać na inne przyjmowane lekarstwa.

Spray'e lub roztwory piany w szamponie przeciwgrzybiczym są lepsze w leczeniu łupieżu pstrego niż kremy, ponieważ kremy są bardziej oleiste i trudniejsze do aplikacji, zwłaszcza gady zajęta jest spora część skóry. Ketokonazol jest najczęściej stosowanym lekiem miejscowym. Można go zastosować w postaci kremu dwa razy dziennie przez 15 dni lub w pianie w pojedynczej dawce.

Leki na łupież pstry – tabletki, szampon, maść przeciwgrzybicza

Leczenie łupieżu pstrego obejmuje też informacje o chorobie. Pacjent powinien być poinformowany o przyczynach choroby i o tym, że łupież pstry spowodowany jest przez grzyba tzw. komensalnego, który nie jest uważany za zakaźny. Nie można się nim zarazić. Pstry łupież nie pozostawia blizn, przebarwień na skórze i innych zmian trwałych na ciele. Niestety istnieje ryzyko nawrotu łupieżu na skórze nawet po leczeniu. Do leczenia zasadniczego zaliczamy stosowanie środków miejscowych i ogólnych w postaci leków doustnych na łupież pstry.

Stosowane miejscowo leki na łupież pstry uważane są za terapię pierwszego rzutu. Miejscowe preparaty na łupież pstry podzielone są na nieswoiste leki przeciwgrzybicze: siarka, kwas salicylowy, siarczek selenu, pirytiolan cynku. Tego typu leki na grzybicę przede wszystkim usuwają martwą tkankę zapobiegając rozprzestrzenianiu się grzybicy skóry gładkiej.

Czym leczyć, aby zniszczyć grzyby Malassezia? Specyficzne leki przeciwgrzybicze mają działanie grzybobójcze lub blokują namnażanie się grzybów (fungostatyki). Środki przeciwgrzybicze na łupież pstry obejmują :

• imidazol-klotrimazol 1 proc. ketokonazol 2 proc., ekonazol, izoklonazol, mikonazol,
• cyklopiroksamolaminę 1 proc.,
• terbinafinę 1 proc.

Jeżeli powyższe sposoby zawiodą, aby wyleczyć łupież pstry, należy sięgnąć po leki doustne, które traktowane jako druga linia obrony. Jednym ze stosowanych środków jest itrakonazol 200 mg raz na dobę przez 7 dni. Flukonazol stosuje się 2–4 tygodni. To ile się leczy zależy więc od rodzaju leku. Do głównych działań niepożądanych leczenia łupieżu pstrego należy szkodliwe działanie na wątrobę – zwłaszcza w przypadku ketokonazolu. Łupież pstry w ciąży może utrudniać leczenie – preferowane jest leczenie miejscowe, ponieważ itrakonazol w tabletkach może być szkodliwy dla dziecka.

Jak leczyć, by uchronić się przed powrotem choroby? Jeżeli łupież pstry nawraca, potrzebne jest leczenie podtrzymujące. Można przy tym profilaktycznie stosować leki miejscowe. W przypadku nieleczenia łupieżu objawy nasilają się i mogą obejmować znaczną powierzchnię skóry, co powoduje dyskomfort psychiczny. Należy także pamiętać, że pacjenci cierpiący na łupież pstry nie mogą się opalać.

Jak leczyć łupież pstry w domu?

Łagodna forma łupieżu pstrego jest łatwa w leczeniu. Różnego rodzaju produkty przeciwgrzybicze na łupież pstry można bez problemów dostać bez recepty. Są nimi na przykład wspomniany szampon na łupież pstry zawierający siarczek cynku, a także krem lub przeciwgrzybicza maść z klotrimazolem (clotrimazolum) na bazie mikonazolu lub terbinafiny.

Przed zastosowaniem tych środków konieczne jest dokładne umycie i wysuszenie skóry. Dopiero wtedy nakłada się cienką warstwę kremu lub maści na łupież pstry. Tę czynność należy powtarzać raz lub dwa razy na dobę przez co najmniej 2 tygodnie. W razie stosowania szamponu należy odczekać 5–10 minut przed spłukaniem go z powierzchni skóry. W sytuacji, gdy po 4 tygodniach leczenia nie widać żadnej poprawy, zaleca się wizytę w gabinecie lekarskim. Niektóre osoby potrzebują silniejszego leku na łupież pstry, dlatego konsultacja z dermatologiem jest niezbędna.

Należy pamiętać, by nie stosować tłustych produktów do pielęgnacji skóry, a wyłącznie środki, które nie mają tłustej konsystencji i nie powodują powstawania zaskórników. Dobrze jest nosić luźne ubrania, ale jednocześnie chroniące skórę przed słońcem – opalenizna sprawia, że łupież pstry jest bardziej widoczny. Z tego samego względu lepiej unikać wizyt w solarium.

Odpowiednie zabezpieczenie skóry przed promieniami słonecznymi gwarantuje lepsze efekty leczenia u osób cierpiących na łupież pstry. Produkt ochronny należy nakładać każdego dnia przynajmniej 20 minut przed wyjściem na świeże powietrze. Odpowiedni krem przeciwsłoneczny powinien nie być tłusty, zapewniać ochronę przed promieniowaniem UVA i UVB, a także oferować wskaźnik ochrony przeciwsłonecznej (SPF) wynoszący przynajmniej 30.

Z czym można pomylić łupież na ciele?

Choroby które dają podobny obraz skóry jak łupież pstry:

• bielactwo,
• łupież biały,
• pozapalne przekrwienia i przebarwienia,
• łuszczyca,
• łojotokowe zapalenie skóry,
• grzybica głowy,
• kiła,
• ziarniniak grzybiasty.

Łupież pstry na skórze przebiega łagodnie i powoduje zakażeń innych osób w normalnym kontakcie. Doustne i miejscowe leki przeciwgrzybicze są skuteczne, więc łupież pstry jest wyleczalny. Niestety nawrót choroby jest powszechny i może mieć wpływ na jakość życia pacjenta. Powinno się zatem podjąć kroki zapobiegawcze. Pacjenci powinni wiedzieć, że przebarwienia mogą utrzymywać się klika tygodni po wyleczeniu z grzybicy, ponieważ rozmieszczenie barwnika nie wraca do normy tak szybko jak zabicie samego grzyba.