Osutka plamista i plamisto-grudkowa – przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest osutka?

Osutka to termin dość szeroki – tą nazwą określa się bowiem pojawienie się u pacjenta licznych zmian skórnych o różnej morfologii. Osutka może być związana z występowaniem na skórze zarówno plamek, jak i grudek czy nawet pęcherzyków. Wygląd wysypki w postaci osutki bywa różny, przez co wyróżnia się różne rodzaje osutek, takie jak osutka plamista (związana z wystąpieniem na skórze licznych zmian o charakterze plamek) czy osutka plamisto-grudkowa (w przebiegu której na skórze widoczne są zarówno plamki, jak i pęcherzyki). Kolejnym typem problemu jest osutka grudkowa, związana z obecnością u pacjenta wykwitów skórnych w postaci grudek.

Osutka zajmować może zarówno skórę, jak i błony śluzowe. Część osutek występuje w obu wymienionych lokalizacjach, inne z kolei zajmują wyłącznie jedną z nich. Dokładna obserwacja lokalizacji osutki jest ważna z tego względu, że dzięki temu możliwe staje się ustalenie, jaka jest przyczyna osutki u pacjenta.

Zobacz też: Wysypka na nogach – jakie są przyczyny krostek na nogach?

Osutka plamista i plamisto-grudkowa – przyczyny

Przyczyn osutki na skórze wyróżnia się dość dużo. Jedną z częstszych przyczyn osutki są leki – w takiej sytuacji wysypkę u pacjenta określa się jako osutkę polekową. Tak naprawdę każdy lek może doprowadzić do pojawienia się osutki, wyróżnia się jednak kilka grup preparatów, które mają szczególną tendencję do wywoływania tego problemu. Wśród takich środków wymienia się:

• różne antybiotyki (np. z grupy penicylin, cefalosporyn czy makrolidów),
• niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ),
• leki moczopędne,
• preparaty przeciwpadaczkowe (jak np. fenytoina),
• allopurinol.

Osutki polekowe rzeczywiście stanowią częstą przyczynę występowania tego rodzaju wysypki, jednakże zdecydowanie nie powinno się z góry zakładać, że wysypka to efekt uboczny farmakoterapii i zarzucać dalszej diagnostyki u pacjenta – podłożem osutki mogą być również i choroby zakaźne. Tak bywa szczególnie w przypadku osutki u dzieci, do której doprowadzić może np. odra czy płonica. Inna choroba – kiła – u dzieci jest z kolei raczej rzadko spotykana, jednakże jednostka ta stanowić może przyczynę osutki na skórze u dorosłych pacjentów.

Osutka polekowa

Dokładna diagnostyka w przypadku wystąpienia osutki na skórze jest istotna przede wszystkim dlatego, że ustalenie przyczyny osutki umożliwia wybranie właściwego dla danego pacjenta leczenia wysypki. Duże znaczenie ma ustalenie dokładnego charakteru osutki.

W przypadku osutek polekowych zmiany skórne zlokalizowane są zwykle w obrębie tułowia i kończyn górnych. Stopniowo wykwity mogą zajmować coraz większą powierzchnię i pojawiać się one mogą w obrębie dolnych części ciała. W przebiegu osutek polekowych zmiany skórne przybierać mogą formą zarówno osutki plamistej, jak i osutki grudkowej czy osutki plamisto-grudkowej. Charakterystyczną cechą osutek polekowych jest to, że zazwyczaj wolne od zmian skórnych pozostają dłonie i stopy, a także błony śluzowe.

Osutka na skórze

Nieco inaczej przebiegają osutki związane z chorobami infekcyjnymi. W przypadku osutki odrowej początkowo wysypka zlokalizowana jest w obrębie skóry głowy, a także za uszami. Osutka u dziecka z odrą najpierw przybiera postać osutki plamistej, później wykwity mogą przybierać również formę grudek. Charakterystyczną cechą wysypki związanej z odrą jest to, że ma ona charakter zstępujący – zmiany skórne pojawiają się najpierw w górnych, a później w dolnych częściach ciała.

Osutka kiłowa stanowi dość niespecyficzną postać wysypki. Zmiany pojawiające się u różnych pacjentów mogą mieć odmienny charakter – u jednych chorych pojawia się osutka plamista, u innych plamisto-grudkowa. Początkowo zmiany skórne pojawiają się głównie na tułowiu i kończynach górnych, później może dochodzić do rozsiewu osutki na skórze – zajęta może być właściwie cała powierzchnia skóry (w tym również skóra dłoni oraz podeszew stóp), wysypka w przebiegu kiły umiejscowiona może być również w obrębie błon śluzowych.

Pamiętać należy o tym, że nie każda pojawiająca się na skórze wysypka to osutka – osutki trzeba różnicować również i z innymi rodzajami zmian skórnych, takimi jak chociażby pokrzywka, wyprysk czy rumień.

Jak leczyć osutkę plamistą?

Leczenie osutki jest uzależnione bezpośrednio od tego, co wywołało wysypkę. W przypadku osutek polekowych podstawą terapii jest odstawienie leku, który sprowokował pojawienie się zmian skórnych. W razie występowania u pacjenta znacznego stopnia, innych dolegliwości (takich jak np. świąd skóry), zalecone może mu zostać przyjmowanie np. leków przeciwhistaminowych.

U chorych z osutkami związanymi z chorobami infekcyjnymi zazwyczaj stosowane jest leczenie dostosowane do danego schorzenia – jak chociażby w przypadku kiły, w której pacjentom podawane są antybiotyki. Jeżeli zaś chodzi o osutkę związaną z odrą, to zmiany skórne pojawiające się w przebiegu schorzenia ustępują samoistnie w ciągu kilku dni od ich pojawienia się.