Wapń zjonizowany – badanie, poziom, norma, niedobór

Czym jest wapń zjonizowany?

Na wapń całkowity składa się wapń zjonizowany, a także pula uzupełniająca, czyli wapń związany z białkami oraz niewielka ilość jonów wapniowych związanych z innymi kompleksami. Określa się, że wapń zjonizowany stanowi 40–50% wapnia całkowitego.

Wapń zjonizowany stanowi wolną frakcję wapnia i jest jego aktywną metaboliczną formą. U pacjentów poddawanych dużym zabiegom chirurgicznym lub u tych znajdujących się w ciężkim stanie dochodzi do zaburzeń ilościowych białka, konkretnie albumin. Konsekwencją tego stanu jest wzrost zjonizowanej (wolnej) formy wapnia, która może doprowadzić do rozregulowania równowagi ustroju.

Wapń jest zaliczany do grupy bardzo ważnych makroelementów budulcowych ludzkiego organizmu. Największym magazynem wapnia są kości. Odpowiednia ilość wapnia jest niezbędna do prawidłowej budowy szkieletu człowieka. Dobrze zbudowany i trwały szkielet zapewnia organizmowi prawidłowe funkcjonowanie. Ponadto wapń znajduje się w zębach, dzięki niemu mamy twarde i zdrowe zęby. Prawie 99% całkowitego wapnia jest zlokalizowana w kościach i zębach. Pozostała część wapnia (1–2%) określana jest mianem wapnia wymienialnego, którego zadaniem jest szybkie uzupełnienie braków jonów wapniowych w płynie pozakomórkowym.

Wapń oprócz ważnej funkcji budulcowej układu kostnego wpływa w sposób szczególny na funkcjonowanie serca, utrzymanie równowagi kwasowo–zasadowej. Bierze udział w regulacji przepuszczalność błon biologicznych, odgrywa ważną rolę w powstawaniu skurczów mięśni. Ponadto pełni ważną funkcję w zachowaniu odpowiedniego krzepnięcia krwi, a także procesu wchłaniana witaminy B₁₂ w jelitach.

To też może Cię zainteresować: pH moczu – co oznacza zasadowy i kwaśny odczyn moczu?

Kiedy należy zbadać poziom wapnia zjonizowanego w surowicy?

Wapń jest jednym z najważniejszych elementów płynu pozakomórkowego i decyduje o zachowaniu prawidłowych funkcji komórek i przekazywaniu w nich informacji. Dlatego też badanie stężenia wapnia zjonizowanego wykonuje się w diagnostyce chorób układu kostnego, nerek, układu nerwowego i sercowo-naczyniowego (w zaburzeniach rytmu serca).

Oznaczenie poziomu wapnia zjonizowanego zleca się u osób z jego niskim poziomem wapnia, który manifestuje się uciążliwymi kurczami, mrowieniem, w okolicy ust, dłoni, stóp.

Badanie to wykonywane jest u chorych z podejrzeniem nadczynności przytarczyc.

Badanie poziomu wapnia zjonizowanego zaleca się osobom, które poddawane będą dużemu zabiegowi operacyjnemu, zwłaszcza jeżeli wymagane będzie przetaczanie krwi lub preparatów krwiopochodnych. Oznaczenie ma również znaczenie u chorych w ciężkim stanie, a także gdy poziom białka we krwi istotnie różni się od prawidłowego.

Oznaczenie zaleca się wykonać również u kobiet w ciąży oraz u noworodków.

Norma na wapń zjonizowany

Pacjent do oznaczenia poziomu wapnia zjonizowanego w surowicy krwi powinien na badanie zgłosić się rano, na czczo. Pacjent, któremu zlecono oznaczenie wapnia zjonizowanego powinien zgłosić się do specjalnego punktu laboratoryjnego, gdzie doświadczona osoba pobierze próbkę krwi.

Norma dla wartości wapnia zjonizowanego mieści się w granicach 1,0–1,3 mmol/l (4–5,2 mg/dl). Wartość wapnia zjonizowanego można obliczyć ze stężenia wapnia całkowitego przy zastosowaniu specjalnego wzoru. Jest to możliwe przy prawidłowych wartościach pH krwi (7,35–7,45). W tym przypadku zakłada się, że wapń zjonizowany stanowi 46% wapnia całkowitego. Zmiany pH przyczyniają się do zawartości procentowej wapnia.

Ważne jest, aby każdy otrzymany wynik skonsultować ze swoim lekarzem prowadzącym.

Podwyższony wapń zjonizowany

Zmiany stężenia wapnia zjonizowanego w surowicy krwi pacjenta odpowiadają zmianom wapnia całkowitego w surowicy krwi pacjenta. Oznaczenie wapnia zjonizowanego nie należy do podstawowych badań składników mineralnych. Może natomiast pomóc w diagnostyce np. normokalcemicznej nadczynności przytarczyc. Całkowite stężenie wapnia jest zawarte w granicach normy, natomiast wapń zjonizowany ulega podwyższeniu.

Do podwyższania wartości wapnia zjonizowanego w surowicy krwi dochodzi w przebiegu zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej. Obniżenie pH krwi o 0,1 (dążenie w kierunku kwasicy) powoduje zwiększenie stężenia wapnia zjonizowanego o 0,05 mmol/l.

Obniżone wartości wapnia zjonizowanego w przebiegu zaburzonej równowagi kwasowo-zasadowej zachodzi w przebiegu podwyższenia się pH krwi, powstawania zasadowicy.

Podwyższenie wartości wapnia całkowitego powstaje w przebiegu:

• pierwotnej nadczynności przytarczyc;
• chorób nowotworowych kości lub zmian, które mogą produkować hormon podobny do parathormonu, którego funkcją jest uwalnianie wapnia z kości do surowicy krwi;
• zażycia zbyt dużej dawki witaminy D (przedawkowanie);
• nadczynności tarczycy;
• procesu gojenia się złamania;
• stanu po przeszczepieniu nerki;
• gruźlicy, sarkoidozie.

Niedobór – obniżony wapń zjonizowany

Obniżony poziom wapnia całkowitego w surowicy występuje w przebiegu:

• niedostatecznego dostarczania wapnia w spożywanych produktach;
• upośledzonego wchłaniania w jelicie cienkim wapnia na skutek braku witaminy D;
• niedoboru witaminy D na skutek braków odpowiedniego żywienia lub upośledzonych szlaków metabolicznych zachodzących w wątrobie oraz nerkach;
• zachodzącej interakcji witaminy D z przyjmowanymi lekami np. przeciwpadaczkowych;
• zwiększonej diurezy prowadzącej do utraty wapnia z moczem;
• niedoczynności przytarczyc prowadzącej do niedoboru parathormonu.