Priapizm – przyczyny, objawy i leczenie patologicznego wzwodu

Czym jest priapizm. Co to jest patologiczny wzwód?

Wzwód (erekcja) to fizjologicznie występujący stan powiększenia i usztywnienia prącia. Terminu tego używa się również w odniesieniu do kobiet – w ich przypadku opisuje analogiczne powiększenie się łechtaczki oraz brodawek sutkowych.

Wzwód prącia umożliwia odbycie pełnego stosunku płciowego. Sam mechanizm erekcji zależy od czynności układu nerwowego, który reguluje napięcie mięśni gładkich ciał jamistych oraz naczyń doprowadzających do nich krew. Ciała jamiste to naczyniowe struktury anatomiczne (tzw. zatoki), które tworzą trzon prącia. W prąciu wiotkim zatoki ciał jamistych pozostają zapadnięte, gdyż nie znajduje się w nich krew. Za taki stan odpowiada unerwienie współczulne, którego włókna wydzielają noradrenalinę oraz adrenalinę pobudzające receptory adrenergiczne. To właśnie aktywacja tych receptorów wywołuje skurcz mięśniówki i ograniczenie dopływu krwi do wspomnianych wcześniej zatok. Stały wpływ adrenergicznego układu współczulnego zostaje jednak ograniczony w momencie stymulacji właściwego ośrodka erekcji przez bodźce towarzyszące podnieceniu seksualnemu.

Przeczytaj też: Sadomasochizm – czy to zboczenie?

Ten przywspółczulny ośrodek erekcji znajduje się w rdzeniu kręgowym na poziomie odcinka krzyżowego i – w odróżnieniu do adrenergicznego układu współczulnego – powoduje rozkurcz mięśniówki zatok ciał jamistych oraz wydzielanie tlenku azotu i innych wazoaktywnych mediatorów. Skutkiem tego procesu jest rozszerzenie tętniczek doprowadzających krew do prącia, które po zwiększeniu swojej średnicy „naciskają” na przebiegające nieopodal naczynia żylne (co właściwie uniemożliwia odpływ żylny). Krew zostaje w ten sposób zatrzymana wewnątrz ciał jamistych, powodując prawidłowy wzwód prącia.

Zobacz też: Opóźniony wytrysk – przyczyny, objawy, leczenie

Priapizm, czyli bolesna erekcja

Fizjologiczny wzwód prącia stymulowany jest przez czynniki fizyczne oraz psychiczne w odpowiednich ośrodkach nerwowych. Priapizm, czyli bolesny wzwód może zatem występować zarówno w związku z pobudzeniem seksualnym, jak i bez tego pobudzenia, np. jako działanie niepożądane niektórych leków.

Cechą odróżniającą priapizm od zwykłego przedłużonego wzwodu jest czas jego trwania (powyżej 4 godzin) oraz nieustępowanie po stosunku płciowym ani po wytrysku nasienia, czyli ejakulacji. Co więcej, po kilku godzinach takiego stanu pojawia się ból oraz obrzęk prącia, a także zmiana jego zabarwienie na sinofioletowe.

Przeczytaj również: Dlaczego niektórzy ludzie lubią przemoc w seksie?

Priapizm – objawy

Najbardziej charakterystycznym objawem priapizmu jest utrzymująca się sztywność ciał jamistych prącia, przy jednocześnie zmniejszonym napięciu ciała gąbczastego i żołędzi. Najczęściej spotykany priapizm niskoprzepływowy, inaczej priapizm niedokrwienny jest związany z zespołem ciasnoty wewnątrz prącia – krew do niego napływa, lecz wskutek ucisku na naczynia żylne nie może odpłynąć. Z tego powodu prącie staje się nadmierne obrzmiałe i napięte, a pacjent odczuwa dotkliwy ból. Krew zaaspirowana z nabrzmiałego prącia jest wówczas ciemna, co potwierdza jej żylne pochodzenie.

Przeczytaj też: Wojeryzm – przyczyny, objawy, leczenie

Priapizm nawracający różni się natomiast samoistnym ustąpieniem bólu i erekcji po 2–3 godzinach bolesnego wzwodu (np. przemijający priapizm nocny). Należy jednak zaznaczyć, że priapizm nawracający dosyć często przechodzi w znacznie groźniejszy priapizm niedokrwienny.

Trzeci typ ciągotki, czyli priapizm wysokoprzepływowy nie jest związany w niedokrwieniem, polega bowiem na utrzymywaniu się zwiększonego napływu krwi tętniczej do ciał jamistych przy w pełni zachowanym odpływie żylnym. W związku z tym priapizm wysokoprzepływowy stanowi znacznie mniejsze zagrożenie, a towarzyszący mu ból i sztywność są niewielkie.

Zobacz też: Transwestytyzm – co to jest?

Priapizm – przyczyny bolesnego wzwodu

Priapizm zwykle ma charakter idiopatyczny, czyli nie udaje się określić jego konkretnej przyczyny. Może być jednak związany z:

• zaburzeniami hematologicznymi: anemią sierpowatokrwinkową, białaczkami, talasemią, hemofilią; priapizm u dzieci jest stosunkowo rzadkim, jednak dosyć typowym objawem białaczek – najczęstszych nowotworów wieku dziecięcego;
• urazami prącia, krocza, miednicy oraz rdzenia kręgowego;
• zmianami rozrostowymi: nowotworami (guzami) w miednicy, rakiem prącia, chłoniakiem, szpiczakiem;
• przyjmowaniem leków (czyli priapizm po lekach, głównie po preparatach poprawiających potencję): inhibitorów fosfodiesterazy typu 5 (sildenafil, tadalafil, wardenafil), iniekcji papaweryny lub prostaglandyny E do ciał jamistych, leków przeciwdepresyjnych, przeciwpsychotycznych, przeciwzakrzepowych;
• narkotykami (kokaina, marihuana) i alkoholem;
• czynnikami toksycznymi i zakaźnymi, takimi jak jad skorpionów, pająków, zapalenie stercza, kiła, malaria.

To też może Cię zainteresować: Białe małżeństwo – co to jest?

Priapizm u kobiet – obrzęk i ból łechtaczki

Narządem o budowie podobnej do męskiego prącia jest kobieca łechtaczka. Zbudowana jest ona z ciał jamistych oraz żołędzi i znajduje się w pobliżu spoidła przedniego warg sromowych mniejszych. Pod wpływem bodźców, głównie dotykowych, ciała jamiste łechtaczki wypełniają się krwią tak samo jak ciała jamiste budujące trzon prącia. Wzwód łechtaczki jest całkowicie niezależny od woli kobiety i niestety może powodować priapizm, głównie o typie niedokrwiennym. Priapizm łechtaczki u kobiet, analogicznie do priapizmu niskoprzepływowego u mężczyzn, wynika z zaburzenia żylnego odpływu krwi. Wobec tego towarzyszy mu duży ból i obrzęk wywołany przekrwieniem biernym. Do przyczyn priapizmu u kobiet zalicza się przede wszystkim choroby hematologiczne, nowotworowe oraz zażywanie leków (głównie przeciwdepresyjnych oraz przeciwpsychotycznych).

Zobacz też: Rodzaje płci – co decyduje o płci?

Priapizm (bolesny wzwód) – jakie badania zrobić?

Jeśli wzwód przedłuża się powyżej 4 godzin i towarzyszy mu ból bądź zmiana zabarwienia prącia, konieczne jest pilne zgłoszenie się na ostry dyżur urologiczny. Pierwszy etapem jest szczegółowy wywiad dotyczący innych chorób, urazów oraz leków i wszystkich stosowanych przez pacjenta metod poprawiana potencji. Następnie lekarz wykonuje przedmiotowe badanie prącia, pachwiny, moszny i brzucha.

Badania dodatkowe obejmują przede wszystkim morfologię krwi obwodowej (m.in. w celu poszukiwania cech infekcji czy odchyleń towarzyszących zaburzeniom hematologicznym), wykładniki stanu zapalnego, parametry krzepnięcia, testy toksykologiczne oraz badanie USG prącia metodą Dopplera.

Priapizm – leczenie i powikłania patologicznego wzwodu

W przypadku priapizmu niedokrwiennego konieczne jest jak najszybsze opróżnienie ciał jamistych z zalegającej krwi. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym za pomocą szerokiej igły. Jeśli aspiracja krwi nie przynosi efektu, dodatkowo wykonuje się iniekcję (bezpośrednio do prącia) leku zmniejszającego jego ukrwienie. Metodą ostateczną jest natomiast wytworzenie sztucznej zastawki między ciałami jamistymi, a ciałem gąbczastym (lub żyłą pachwinową), dzięki której uzyskuje się odpływ krwi żylnej.

W znacznie mniej bolesnych i krócej trwających przypadkach można przeprowadzić próbę zniesienia wzwodu wyłącznie przy użyciu doustnych środków farmakologicznych o działaniu adrenergicznym (znoszącym erekcję). Ich zażycie połączone z intensywnymi ćwiczeniami (np. z bieganiem po schodach) zmniejsza dopływ krwi poprzez zwężenie tętniczek i jednocześnie stymuluje opróżnianie ciał jamistych. Priapizm wysokoprzepływowy bez cech niedokrwienia, nie będąc stanem nagłym, również powinien być leczony zachowawczo.

Najgroźniejszym powikłaniem priapizmu jest impotencja. Dzieje się tak przede wszystkim w przypadku nieleczonej ciągotki typu niedokrwiennego (niskoprzepływowego). Wzwód trwający przez około tydzień predysponuje bowiem do stopniowego włóknienia ciał jamistych, które przestają pełnić swoją fizjologiczną funkcję podczas kolejnych erekcji.

Film z seksuologiem: priapizm