Wulwodynia – przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie

Co to jest wulwodynia i jakie są przyczyny?

Wulwodynia ( vulvodynia ) jest pojęciem obejmującym dolegliwości kobiece, które objawiają się bólem oraz dyskomfortem w okolicy sromu. To problem dotyczący bardzo wielu pacjentek, jednakże rozpoznanie wulwodynii stawiane jest bardzo rzadko. Spowodowane jest to tym, że wulwodynia to ból okolic intymnych pojawiający się bez uchwytnej przyczyny, w sytuacji gdy nie obserwuje się zmian skórno-śluzówkowych.

Aby orzec, iż nie ma żadnej jednostki chorobowej wywołującej dyskomfort, należy przeprowadzić szereg badań diagnostycznych wykluczających możliwe przyczyny. Wulwodynia może stanowić poważny kłopot nie tylko w życiu intymnym, ale także w normalnym funkcjonowaniu.

Jest to schorzenie przewlekłe, które może towarzyszyć kobiecie przez długie lata, dlatego istotną sprawą jest poznanie patogenezy oraz możliwości terapeutycznych dotyczących tej jednostki chorobowej.

Po łacinie słowo vulva oznacza srom. Srom wraz ze wzgórkiem łonowym stanowią zewnętrzną część narządów płciowych. Wyróżniamy wargi sromowe większe oraz wargi sromowe mniejsze. Przestrzeń między wargami sromowymi mniejszymi to przedsionek pochwy. W części przedniej przedsionka znajduje się ujście zewnętrzne cewki moczowej.

Srom unerwiony jest przez nerw sromowy oraz nerwy pochodzące ze splotu lędźwiowego. Już zatem z samej anatomii możemy wnioskować jak wielu obszarów kobiecego ciała ten ból może dotyczyć.

Niektóre badania naukowe wykazały, że przyczyny wulwodynii mogą mieć tło genetyczne, wynikać z uszkodzenia nerwów lub ze zbyt dużej gęstości zakończeń nerwowych, co może dawać obraz nadwrażliwości skóry okolicy sromu.

Wulwodynia – objawy

Zaburzenie to zwykle dotyczy osób młodych i aktywnych seksualnie, ale może również pojawić się po raz pierwszy w wieku okołomenopauzalnym. Kobiety najczęściej zgłaszają uczucie palenia i pieczenia sromu. Pacjentki skarżą się również na kłucie i swędzenie okolic intymnych. Należy podkreślić, że nieobecne są żadne zmiany skórne ani śluzówkowe.

Ból sromu może pojawiać się tylko w określonych sytuacjach, np. przy wysiłku fizycznym czy po stosunku lub może być stały, niezwiązany z żadnymi czynnikami zewnętrznymi. Jego nasilenie może być zmienne.

Bólowi może towarzyszyć podrażnienie, zaczerwienienie lub nawet lekka opuchlizna miejsc intymnych. Nierzadko pacjentki zgłaszają dodatkowo pojawienie się większej ilości nieprawidłowej wydzieliny z pochwy, czyli upławów. Są one czyste, o jasnym zabarwieniu, bezwonne.

Podobne objawy towarzyszą zespołowi zapalenia przedsionka pochwy (westybulodynia), jednak wywoływane są one przez dotyk i dotyczą przedsionka dróg rodnych.

Ból sromu to nie tylko objaw wulwodynii

Gdy mamy do czynienia z wyżej wymienionymi dolegliwościami, należy zgłosić się do ginekologa, który zbada drogi rodne i przeprowadzi dodatkową diagnostykę celem wykluczenia różnych jednostek chorobowych mogących dawać podobny obraz.

Diagnostyka różnicowa w przypadku wulwodynii obejmuje przede wszystkim: zapalenie pochwy wywołane przez rzęsistka pochwowego, zakażenie pochwy (bacterial vaginosis), infekcje drożdżakowe, liszaja zwykłego oraz liszaja zanikowego sromu.

Podobne dolegliwości mogą pojawić się także w wyniku infekcji wirusowych, np. przy opryszczce narządów płciowych (na początku zmiany skórno-śluzówkowe nie zawsze są widoczne) czy infekcji HPV (ludzki wirus brodawczaka).

Także przy odczynach alergicznych wywołanych stosowaniem nowego proszku czy płynu do płukania oraz sztucznym materiałem może wystąpić wulwodynia. Wulwodynię różnicować należy także z neuralgią nerwu sromowego (inaczej nerwoból).

Przy neuralgii dolegliwości ustępują podczas leżenia lub stania. Jeżeli dyskomfort okolicy sromu pojawia się u kobiet w wieku okołomenopauzalnym, należy rozważyć przede wszystkim występowanie ścieńczenia nabłonka pochwy (atrofia urogenitalna). Wulwodynia u tych pacjentek wynika z niedoboru estrogenów.

Dolegliwości ortopedyczne lub podrażnienia mechaniczne (wywołane np. rozpoczęciem współżycia) także mogą być przyczyną bólu okolic sromu. Po dokładnym zebraniu wywiadu i przeprowadzeniu badania ginekologicznego często u pacjentki nie znajduje się żadnej z możliwych wyżej wymienionych przyczyn.

Wtedy należy rozpocząć okres co najmniej trzymiesięcznej obserwacji objawów. Po takim okresie dopiero można stwierdzić, że przyczyna jest nieznana i koncentrujemy się na leczeniu objawowym, czyli na uśmierzaniu bólu.

Leczenie wulwodynii bardzo często, mimo że jest wieloetapowe i wielokierunkowe, nie przynosi spodziewanych efektów. W tym wypadku może być wskazana konsultacja psychologa oraz seksuologa.

Wulwodynia – leczenie

Leczenie wulwodynii wymaga czasu oraz zaangażowania zarówno lekarza, jak i pacjentki. Podstawą powinno być usunięcie czynników drażniących oraz zastosowanie emolientów czy substancji nawilżających.

W przypadku wulwodynii pomenopauzalnych terapia przynosi najlepsze efekty. Stosowane są estrogeny (miejscowo i systemowo), lubrykanty, specjalne globulki z kwasem hialuronowym nawilżające pochwę, tibolon oraz selektywne modulatory receptora estrogenowego (w fazie badań klinicznych).

Znaczącą rolę odgrywa zmiana trybu życia, często polegająca na zwiększeniu aktywności seksualnej. Preparaty estrogenowe stosuje się dopochwowo lub bezpośrednio na srom. Zawierają one estron lub estriol. Początkowo preparaty te mogą nasilać dolegliwości (zwiększone pieczenie), jednak po upływie około 1–2 tygodni wywołują poprawę.

Tibolon jest syntetycznym steroidem, który reguluje aktywność estrogenową w tkankach. To lek korzystnie wpływający na życie seksualne kobiet, który zmniejsza dolegliwości spowodowane suchością pochwy. Jeżeli chodzi o wulwodynię, dieta powinna uwzględniać ograniczenie szczawianów.

U pozostałych pacjentek, które nie wymagają hormonalnej terapii zastępcze (HTZ), stosowane są inne leki. Obecnie na świecie zastosowanie znalazły: leki przeciwbólowe (np. paracetamol, ibuprofen) lub inne niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki miejscowo znieczulające (np. lignokaina), zastrzyki z interferonem, niektóre leki przeciwpadaczkowe (te o działaniu przeciwbólowym), a nawet trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, które są skuteczne w leczeniu bólu przewlekłego oraz blokady nerwów. Fizjoterapia pomaga przywrócić prawidłową pracę mięśni dna miednicy.

W ostateczności, na wyraźne życzenie pacjentki może być (choć bardzo rzadko) zastosowana westybulektomia, która polega na płytkim wycięciu błony śluzowej przedsionka pochwy. Warto zaznaczyć, że mimo licznych metod farmakologicznych czy chirurgicznych, najważniejsze jest zachowanie zdrowia psychicznego, stabilności emocjonalnej oraz dbanie o higienę miejsc intymnych.

Mimo że wulwodynia ma wielki wpływ na życie kobiety, poczucie jej wartości czy relacje partnerskie, nie stanowi ona zagrożenia dla płodności czy utrzymania ciąży.

Wypowiedź seksuologa na temat wulwodynii