Zapalenie spojówek u dzieci – przyczyny, leczenie

Objawy zapalenia spojówek u dzieci

Główne objawy zapalenia spojówek u dzieci:

• obrzęk spojówek i powiek,
• łzawienie,
• świąd spojówek,
• wodnista wydzielina, czasem o treści ropnej,
• nadwrażliwość na promienie słoneczne (przy zajęciu rogówki),
• przekrwienie oczu,
• punkcikowate wylewy krwi pod spojówką,
• współtowarzyszący katar,
• powiększenie węzłów chłonnych za uszami.

Alergiczne zapalenie spojówek

Alergiczne zapalenie spojówek (zaliczane do atopii) pojawia się już u dzieci w wieku przedszkolnym i zmniejsza się z wiekiem. Wyróżniamy kilka rodzajów:

• ostre,
• okresowe,
• przewlekłe.

W ostrym zapaleniu objawy utrzymują się 2-3 dni i wywołane są kontaktem z wysokim stężeniem czynnika uczulającego (np. pyłki roślin, sierść zwierzęca, leki, konserwanty). Sezonowe zapalenie spojówek pojawia się w czasie okresowego pylenia drzew lub traw. U osób mających całoroczny kontakt z roztoczami kurzu domowego lub pleśnią może rozwinąć się przetrwałe zapalenie spojówek. Nasila się ono w wielu przypadkach, na przykład gdy u dziecka nastąpi podrażnienie suchym powietrzem, dymem czy oparami z farb. Również zbyt długie siedzeniu przy komputerze może wywoływać objawy.

Przebieg choroby jest zazwyczaj łagodny i w przeważającej części przypadków dochodzi do samoistnego wyleczenia. Przerwanie kontaktu z alergenem, przemywanie solą fizjologiczną i chłodne kompresy – te czynności przyspieszają cofanie się zmian. Dodatkowo stosuje się leki przeciwalergiczne w kroplach i doustnie, a w cięższych przypadkach krople z glikokortykosteroidami.

Przeczytaj też: Gorączka u dziecka bez innych objawów

Wirusowe zapalenie spojówek

Zakażenie wirusami jest najczęstszą przyczyną zapalenia spojówek. Wydzielina, która się pojawia w tym zakażeniu, jest zawsze wodnista. W takich przypadkach również zazwyczaj dochodzi do samowyleczenia. O ile nie doszło do nadkażenia bakteryjnego, o czym sugerowałaby treść ropna, nie ma konieczności podawania antybiotyków.

Powikłaniem zapalenia spojówek jest przeniesienie zakażenia na rogówkę, czego objawem jest poczucie obecności pyłka, czy drobnego ciała obcego w oku, ból gałek ocznych, powiększenie węzłów chłonnych za uszami i gorączka. Stan zapalny może powodować jej zmętnienie, perforację, a w jej następstwie powstanie blizn i trwałego obniżenia ostrości wzroku.

Wyróżniamy dwie najczęstsze postacie wirusowego zapalenia spojówek:

• epidemiczne zapalenie spojówek i rogówki,
• gorączka gardłowo – oczna.

Przeczytaj też: Czerwone oczy – przyczyny, objawy, leczenie

Epidemiczne zapalenie spojówek

Głównymi objawami epidemicznego zapalenia spojówek jest pojawienie się grudek na wewnętrznej powierzchni powiek, obrzęk spojówek i powiek oraz obfita wodnistą wydzieliną. Początkowo stan zapalny rozpoczyna się jednostronnie, ale po kilku dniach przebiega już w obu oczach. Patogenem wywołującym są adenowirusy, które są bardzo zaraźliwymi czynnikami. Do lokalnej epidemii może dojść np. w przedszkolu, szkole lub na basenie, gdzie znajduje się osoba chora, albo osoba bez objawów zapalenia, a która jest nosicielem drobnoustroju. Do zakażenia dochodzi przez powietrze, kontakt bezpośredni i nieodpowiednią higienę, np. wspólne ręczniki, zła wentylacja. Jest to częsta choroba osób noszących szkła kontaktowe.

Gorączka gardłowo – oczna

Jak sama nazwa wskazuje, do głównych objawów tej choroby należą: gorączka, ból gardła i zapalenie spojówek. Dodatkowymi objawami w tym schorzeniu jest bardzo nasilony katar z nagłym stanem zapalnym górnych dróg oddechowych oraz powiększenie węzłów chłonnych dziecka. Rzadko pojawia się rozszerzenie zakażenia w postaci małych ognisk zapalnych na nabłonku rogówki. Choroba trwa od kilku dni do dwóch tygodni. Często epidemie pojawiają się w internatach, żłobkach i innych skupiskach, w których przebywają dzieci, oraz w czasie letnich kolonii i obozów.

Leczenie obu powyższych schorzeń polega na stosowaniu kropli, tzw. „sztucznych łez”, zimnych okładów na oczy i kropli do oczu obkurczających naczynia krwionośne, które powodują zmniejszenie obrzęku. W razie konieczności lekarz przepisuje krople z glikokortykosteroidami lub antybiotykiem.

Nie ma szczepionki przeciwko adenowirusowym zapaleniu spojówek. Aby zmniejszyć ryzyko epidemii należy bardzo dokładnie dbać o higienę osobistą w domu i we wszystkich placówkach, w których dzieci spędzają znaczną część dnia. W przypadku, gdy dziecko zachoruje, należy odizolować je od innych dzieci i nie powinno uczęszczać do szkoły. W domu należy nie korzystać ze wspólnych ubrań czy środków do higieny osobistej.

Zapalenie spojówek u noworodków

Występowanie zapalenia spojówek u noworodka wynosi do kliku procent w stosunku do wszystkich nowo narodzonych dzieci. Najczęściej schorzenie to spowodowane jest zakażeniem podczas porodu siłami natury, gdzie źródłem drobnoustrojów jest kanał rodny mamy.

Objawy zakażenia bakterią dwoinki rzeżączki (Neisseira gonorrhoeae) pojawiają się już między trzecim a siódmym dniem życia. Charakterystyczne jest obfita ropna wydzielana z worków spojówkowych. Aby rozpoznać rzeżączkowe zapalenie spojówek, należy pobrać wymaz z wydzieliny i potwierdzić obecność bakterii w posiewach bakteriologicznych. Żeby zapobiec zakażeniu, bezpośrednio po urodzeniu stosuje się maść z erytromycyną. Gdy objawy ograniczone są tylko do oczu, leczenie polega na jednorazowym podaniu dożylnie lub domięśniowo antybiotyku z grupy cefalosporyn. Gdy jednak do zakażenia dołączają się objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia stawów czy rozwija się posocznica - antybiotyk podawany jest dłużej, przez 7 - 10 dni. Odpowiednie leczenie jest zabezpieczeniem przed rozprzestrzenianiem zakażenia i przed groźnymi powikłaniami, takimi jak zapalenie czy przedziurawienie rogówki.

Kolejnym częstym patogenem u noworodków jest Chlamydia trachomatis , jednakże objawia się już inaczej niż zakażenie dwoinką. W worku spojówkowym znajduje się niewielka ilość wydzieliny, a dodatkowo występuje delikatny obrzęk wokół oczu. Najwcześniej zmiany można zauważyć po piątym dniu życia, ale mogą pojawiać się również do kliku tygodni po narodzinach. W takim wypadku konieczne jest badanie mikrobiologiczne. W leczeniu stosuje się antybiotyk (erytromycynę) podawany doustnie przez 14 dni. Nie zaleca się stosowania antybiotyku jedynie miejscowo, w maści, gdyż bakterie gromadzą się również w jamie ustnej noworodka. Należy zadbać o prawidłowe stosowanie lekarstwa, aby doszło do całkowitego zniszczenia bakterii, nie dopuszczając do powikłań, np. w postaci zapalenia płuc.

Nie u wszystkich dzieci, których mamy chorują na powyższe schorzenia, dochodzi do powstania zapalenia spojówek. Dzieje się to w 25-50% przypadków. Szacuje się, że około 10% kobiet jest nosicielkami Chlamydia trachomatis w drogach rodnych.

Zapalenie spojówek związane z innymi chorobami

Objaw czerwonych oczu może być jednym z objawów chorób ogólnych u dziecka. Do tych przypadłości należą pospolite u dzieci choroby zakaźne jak:

• ospa wietrzna,
• półpasiec,
• świnka,
• odra.

Rzadziej spotykane choroby, takie jak nieswoiste zapalenia jelit, zespół Stevensa i Johnsona, choroba Kawasakiego czy młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów również mogą prowadzić do przekrwienia oczu. W powyższych przypadkach, oprócz leczenia oczu dziecka, należy leczyć także chorobę podstawową.

Do innych przyczyn zapalenia spojówek może być kontakt z różnych substancjami. Dzieci mogą wykazywać nadwrażliwość na stosowane leki, w kroplach czy maści, konserwanty czy kosmetyki. Oprócz tego mogą podrażniać spojówkę przez częste pocieranie, urazy mechaniczne czy przez nadmierne przebywanie na słońcu. Konieczne w takim przypadku jest jak najszybsze usunięcie czynnika powodującego zapalenie i przemywanie solą fizjologiczną dostępną w aptece. Oprócz tego w łagodzeniu podrażnienia można stosować chłodne kompresy i tzw. „sztuczne łzy” bez konserwantów.

Noworodkowe zapalenie spojówek – komentarz neonatologa