Choroby powiek – jakie objawy wskazują na chore powieki?

Powieki – czym są? Jakie pełnią funkcje?

Powieki stanowią naturalną ochronę oczu. Zamykamy je odruchowo pod wpływem: ostrego światła, dymu, ciała obcego czy wiatru. Powieki zbudowane są z kilku warstw – od zewnątrz pokrywa je skóra, poniżej znajdują się mięśnie, sprężysta tarczka stanowiąca jej rusztowanie i wreszcie – spojówka. Ostatnia warstwa przechodzi płynnie na powierzchnię gałki ocznej i odpowiada za jej ciągłe nawilżanie. W obrębie powiek znajdują się bardzo ważne gruczoły – takie jak woreczek łzowy lub gruczoły tarczkowe będące odmianą gruczołów łojowych, wreszcie gruczoły potowe.

Brzeg powieki zakończony jest warstwą rzęs, które poza efektem estetycznym, także stanowią zabezpieczenie oka przed uszkodzeniami. Złożoność budowy, a także różnorodność funkcji, jakie pełnią powieki sprawia, że są one szczególnie narażone na różnego rodzaju dysfunkcje i schorzenia.

Przeczytaj też: Czerwone oczy – przyczyny, objawy, leczenie

Choroby powiek

Poniżej wymienione zostały różnorodne schorzenia dotyczące powiek. Podzielono je na takie, które dotyczą powiek bezpośrednio, oraz takie, które, jako choroby ogólnoustrojowe, objawiają się poprzez dysfunkcję powiek. Do pierwszej grupy należą:

• jęczmień,
• gradówka,
• zapalenie brzegów powiek,
• niedrożność kanalików łzowych,
• zapalenie spojówek,
• ektropion, czyli wywinięcie powieki,
• entropion, czyli podwinięcie powieki,
• wrastające rzęsy.

Chorobami, które objawiają się w postaci różnego rodzaju zaburzeń pracy powiek są między innymi: rogowacenie łojotokowe i słoneczne, infekcja mięczakiem zakaźnym, różnego rodzaju znamiona skórne, rak skóry lub czerniak, torbielaki potowe, zaburzenia metaboliczne w postaci hipercholesterolemii (objawiające się tak zwanymi kępkami żółtymi w okolicy powiek), skurcz powiek (może występować w przebiegu dystonii, tężyczki czy choroby tików), opadanie powiek (ptoza – może stanowić objaw porażenia nerwu okoruchowego lub schorzenia zwanego miastenia gravis), rozszczep powieki (występuje w przebiegu niektórych genetycznie uwarunkowanych chorób, rzadziej jako izolowana wada wrodzona). Niezdolność do zamknięcia powiek może być oznaką porażenia nerwu twarzowego.

Czytaj również: Wrastający paznokieć – przyczyny, objawy, leczenie, klamra, domowe sposoby

Jęczmień i gradówka

Te dwie choroby spowodowane są przez zapalenie gruczołów tarczkowych zwanych gruczołami Meiboma. Za infekcję odpowiedzialne są bakterie skórne, zwykle należące do gronkowców, które powodują powstanie maleńkiego ropnia w obrębie powieki górnej lub dolnej.

Jeśli jęczmień (potocznie określany przez pacjentów jako krostka lub grudka na powiece) usytuowany jest od spodu powieki, nazywamy go jęczmieniem wewnętrznym, jeśli natomiast znajduje się na powierzchni (i dotyczy nie gruczołów tarczkowych, ale gruczołów łojowych Zaissa) – jęczmieniem zewnętrznym. Objawy jęczmienia to: ból i obrzęk powieki (spuchnięta powieka), uczucie ciała obcego pod powieką, łzawienie i swędzenie (swędzące powieki). Na szczęście w większości przypadków jęczmień stanowi chorobę samo ograniczającą się, co oznacza, że nawet bez leczenia stan zapalny ustępuje w ciągu tygodnia. Okuliści zalecają jednak leczenie miejscowe w postaci kropli lub maści z antybiotykiem, a także ciepłe okłady na powiekę. Znany domowy sposób na jęczmień polegający na pocieraniu powieki złotym pierścionkiem to raczej przesąd, choć po części ma swoje uzasadnienie, bowiem pocieranie metalem rozgrzewa skórę i działa w sposób zbliżony do ciepłego okładu.

Nieleczony lub nawrotowy jęczmień może przerodzić się w gradówkę, czyli przewlekłe zapalenie gruczołów tarczkowych. Gradówka jest nieco większa, powoduje silniejsze dolegliwości i często nie ustępuje samoistnie, ale wymaga, jak każdy zbiornik ropny, nacięcia chirurgicznego. Zarówno jęczmień, jak i gradówka nie stanowią poważnego zagrożenia dla wzroku. Nierzadko mamy też do czynienia z jęczmieniem u dzieci.

Zapalenie brzegów powiek

Zapalenie brzegów powiek wywoływane może być przez różne czynniki, najczęściej bakterie z grupy gronkowców, rzadziej czynniki alergiczne, bezpośrednio drażniące, np. różnego rodzaju pyły, a nawet pasożyty, takie jak nużeniec.

W każdym przypadku pojawia się pieczenie i obrzęk powiek, na brzegach widać złuszczony naskórek, obserwuje się wypadanie rzęs oraz łzawienie, uczucie ciała obcego pod powieką.

Na zapalenie powiek bardziej narażone są osoby z niedoborami odporności np. chorzy na AIDS lub leczeni immunosupresyjnie, osoby chore na cukrzycę czy łojotokowe zapalenie skóry. Z zapaleniem powiek może współistnieć zapalenie spojówek objawiające się ich przekrwieniem i łzawieniem. Leczenie obejmuje właściwą codzienną higienę brzegu powiek oraz w zależności od przyczyny – stosowanie antybiotyku, leków przeciwalergicznych, przeciwpasożytniczych oraz łagodzących dolegliwości.

Niedrożność kanalików łzowych

Kanaliki łzowe to miniaturowe przewodziki odprowadzające łzy z oczu do przewodów nosowych. Niedrożne kanaliki łzowe powodują: nadmierne łzawienie oczu, niewyraźne widzenie, ból i obrzęk w kącikach oczu oraz skłonność do infekcji.

Niedrożność kanalików łzowych może być wrodzona, a także spowodowana przez urazy, stany zapalne, ucisk przez guz czy kamień. Leczenie niedrożnych kanalików łzowych wymaga wizyty u specjalisty z dziedziny okulistyki, który, stosując jedną z kilku metod udrażniania kanalików, przywraca ich prawidłową funkcję.

Odwinięcie i podwinięcie powieki

Podwinięcie powieki najczęściej dotyczy osób starszych i wynika z naturalnych procesów starzenia się, które prowadzą do osłabienia sprężystości tkanek. Wiotka powieka dolna zaczyna odstawać od powierzchni gałki ocznej i może ulec podwinięciu do środka. Zagrożeniem związanym z taką sytuacją jest mechaniczne uszkodzenie spojówki i rogówki przez podwinięte rzęsy i brzeg powieki. Takie mikroskopijne owrzodzenia mogą nawracać i upośledzać prawidłowe widzenie. Osoba cierpiąca na entropion odczuwa ból, nadmierne łzawienie oraz zauważa pogorszenie ostrości widzenia.

Leczenie w tym przypadku polega na doraźnym zabezpieczeniu powieki przed podwijaniem się, np. przy pomocy specjalnego plastra, natomiast docelowo sprowadza się do operacji korekcyjnych poprawiających sprężystość tkanek.

Drugie ze schorzeń, ektropion, różni się od poprzedniego tylko tym, że wiotka powieka nie podwija się do wewnątrz, ale odstaje od powierzchni gałki ocznej. Prowadzi to do częstych infekcji, a także owrzodzeń nieosłoniętej od czynników zewnętrznych rogówki.

Odwinięciu powieki mogą towarzyszyć choroby gruczołu łzowego i nadmierne wysychanie gałki ocznej. Leczenie, jak w powyższym przypadku, sprowadza się do chirurgicznej poprawy sprężystości tkanek powieki dolnej, a także stosowania miejscowo leków przeciwzapalnych i antybiotyków.

Czytaj również: Plastry rozgrzewające – działanie, zastosowanie, środki ostrożności

Inne choroby powiek

Wymienione wyżej schorzenia objawiają się różnego rodzaju dysfunkcjami powiek. Choroby skórne zawsze wymagają konsultacji z dermatologiem, na skórze powiek mogą występować wszystkie możliwe zmiany skórne, takie jak: znamiona, nowotwory, ogniska nadmiernego rogowacenia itp.

Kępki żółte na powiekach powstają na skutek odkładania się w obrębie tkanek miękkich złogów cholesterolu u osób z podwyższonym jego poziomem. W przypadku wystąpienia opadania powiek, nagłego porażenia mięśni zamykających powieki czy wreszcie drgania powiek, należy udać się do lekarza. Zaburzenia te mogą stanowić pierwszą oznakę poważnych chorób neurologicznych oraz metabolicznych, które wymagają specjalistycznej diagnostyki.