Jęczmień u dziecka - co to, objawy, zapobieganie, leczenie

Co to jest jęczmień?

Zapalenia bakteryjne powiek są jednym z częstszych problemów okulistycznych u dzieci. Jęczmień u dziecka jest przyczyną nieprzyjemnych dolegliwości, takich jak ból i obrzęk powiek. Dolegliwości tych nie wolno lekceważyć, a jeśli wystąpią, należy zgłosić się do lekarza okulisty. Jęczmień zazwyczaj ustępuje po leczeniu, lecz może przejść w postać przewlekłą – gradówkę. Zdarza się również, że ustępuje samoistnie.

W niektórych przypadkach zmiana może być przyczyną szerzenia się zakażenia na otaczające tkanki oczodołu i powodować groźne powikłania pod postacią zapalenia tych tkanek, dlatego wymaga konsultacji lekarskiej i właściwego leczenia.

Jęczmień jest rodzajem czyraka, który tworzy się na brzegu powieki. Drobnoustroje, które go wywołują, przyczyniają się do powstania niewielkiego guzka w powiece, który może na początku swędzieć, a następnie staje się bardzo bolesny. Można pomylić go z gradówką, która jest zapaleniem przewlekłym i niebakteryjnym.

Rozwój jęczmienia u dziecka

Jęczmień (hordeolum) to ostre ropne zapalenie gruczołów powieki. Do rozwoju jęczmienia dochodzi w sytuacji, kiedy praca gruczołów, które znajdują się w powiece, ulega zaburzeniu. W zależności od tego, które gruczoły przestaną prawidłowo funkcjonować, jęczmień u dziecka dzieli się na:

• jęczmień zewnętrzny – powstaje w wyniku dysfunkcji gruczołów potowych Molla lub gruczołów łojowych Zeissa,

• jęczmień wewnętrzny – powstaje w wyniku dysfunkcji gruczołów tarczkowych (Meiboma).

Nieprawidłowa praca gruczołów albo ich stan zapalny może powodować zablokowanie ujścia i gromadzenie się wydzieliny. Taki zastój bardzo łatwo ulega zakażeniu (szczególnie jeśli dziecko pociera oko) i może spowodować powstanie mikrouszkodzenia nabłonka, przez które drobnoustroje dostają się do gruczołów. Tworzy się ostre zakażenie powiek, czyli jęczmień. Bakteriami, które najczęściej wywołują to zakażenie, są gronkowce: Staphylococcus aureus i Staphylococcus epidermidis.

Objawy jęczmienia na powiece u dziecka

Jęczmień u dziecka jest ostrym ropnym stanem zapalnym gruczołów znajdujących się w powiekach i daje wiele nieprzyjemnych objawów:

• obrzęk brzegu powieki ograniczony do miejsca występowania zapalenia,

• zaczerwienienie skóry powieki,

• bolesność powieki w okolicy zajętego gruczołu,

• wyczuwalny i widoczny guzek zapalny na powiece,

• możliwy także świąd okolicy guzka zapalnego.

Jęczmień zazwyczaj występuje pojedynczo, ale może się zdarzyć jednoczesne zakażenie kilku gruczołów – wówczas widocznych będzie więcej guzków, a pozostałe objawy mogą obejmować większy obszar. Zbierająca się treść ropna może powodować pojawienie się na szczycie guzka białego czopa.

Czynniki ryzyka wystąpienia jęczmienia u dziecka

Ostre ropne zakażenie powieki tworzy się w obrębie zmienionych zapalenie i nieprawidłowo funkcjonujących gruczołów znajdujących się w powiekach. Do powstania jęczmienia u dziecka dochodzi najczęściej w wyniku mikrourazu powieki, np. spowodowanego nadmiernym pocieraniem oka lub pociąganiem rzęs. Dziecko może pocierać oczy brudnymi rękoma, a wówczas do oka i jego okolic dostają się bakterie, które mogą wywołać zapalenie.

Do innych stanów sprzyjających powstaniu jęczmienia należą stany zapalne brzegów powiek, szczególnie jeśli są przewlekłe. Wśród chorób ogólnoustrojowych predysponujących do ostrego ropnego zapalenia gruczołów powieki wymienia się cukrzycę.

Leczenie jęczmienia u dziecka

W leczeniu jęczmienia u dziecka stosuje się przede wszystkim ciepłe, suche okłady, masaż powiek oraz miejscowo podawane antybiotyki. W przypadku pojawienia się objawów wskazujących na jęczmień u dziecka należy zgłosić się do lekarza. Antybiotyki w formie maści lub kropli oprócz leczenia zmiany dodatkowo zapobiegają rozprzestrzenianiu się zakażenia na sąsiednie tkanki. Jeśli występują mnogie lub nawracające jęczmienie, konieczne może okazać się stosowanie antybiotyków doustnie. Leczenia ogólnego i hospitalizacji wymaga wystąpienie powikłań i objawów uogólnionego zakażenia bakteryjnego: gorączki, złego samopoczucia, powiększenia i bolesności węzłów chłonnych okolicy głowy i szyi.

W leczeniu jęczmienia u dziecka istotną rolę odgrywają suche i ciepłe okłady oraz masaż powiek. Okłady można stosować 4–5 razy dziennie po około 10 minut. Istnieje wiele sposobów na ich wykonanie – można zakupić w aptece żelowy krążek typu hot-cool, zgodnie z instrukcją podgrzać w ciepłej wodzie, osuszyć i przykładać do zmienionej powieki. Tańszym sposobem jest np. wypełnienie szklanej buteleczki ciepłą wodą, owinięcie jej jałową gazą i przykładanie okolicy jęczmienia. Niewskazane jest wykonywanie okładów z naparu z rumianku, ponieważ ma on właściwości alergizujące i może wywoływać obrzęk powiek.

Dobrym sposobem na przyspieszenie leczenia jest masaż powieki. Należy pamiętać o dokładnym umyciu rąk zarówno przed wykonywaniem masażu w obrębie oka chorego, jak i po tej czynności, ponieważ jęczmień jest schorzeniem zakaźnym i łatwo się nim zarazić. Powiekę masuje się od jej podstawy w kierunku brzegu pokrytego rzęsami (górną z góry na dół, dolną z dołu go góry). Takie działanie ma na celu usunięcie wydzieliny z gruczołów poprzez odblokowanie ich ujść. Rozpowszechniony pogląd na temat skuteczności pocierania powieki złotą obrączką wiąże się właśnie z masażem okolicy zmienionej chorobowo, a nie z właściwościami samej obrączki.

Jęczmień u dziecka ma tendencję do samoistnego pęknięcia, co przyspiesza proces gojenia. Nie należy jednak samemu manipulować przy guzku na powiece ani podejmować prób wyciśnięcia go, ponieważ grozi to powikłaniami w postaci stanów zapalnych oczodołu, które mogą mieć bardzo poważne konsekwencje. Jeśli jęczmień usytuowany jest bezpośrednio w okolicy rzęsy, w obrębie jej mieszka, usunięcie rzęsy otwiera jęczmień i treść wydostaje się na zewnątrz. W niektórych przypadkach konieczne może okazać się nacięcie i drenaż ropnia przez lekarza.

W przypadku dzieci, szczególnie najmłodszych, dobrym sposobem zapobiegania rozprzestrzenianiu się jęczmienia na drugie oko i zarażenia się nim innych domowników lub dzieci z otoczenia malucha jest zaklejanie chorego oka jałowym opatrunkiem. Ma to na celu ograniczenie pocierania oka przez dziecko. Ponieważ jęczmień jest chorobą zakaźną, dziecko łatwo może przenieść je rękoma na drugie oko. Na czas występowania i leczenia jęczmienia warto odizolować ręcznik i inne przybory dziecka, aby domownicy nie przenieśli zakażenia na siebie. Należy także dokładnie myć ręce przed i po zmianie opatrunku chorego oka i wszelkich interwencjach przy nim.

Powikłania jęczmienia

Najczęstszym powikłaniem przewlekłego jęczmienia u dziecka jest powstanie gradówki (chalasion). Jest to niebakteryjne zapalenie powieki, które powstaje w wyniku zamknięcia ujścia gruczołu tarczkowego (gruczołu Meiboma). Występuje wówczas zgrubienie powieki z niewielkim zaczerwienieniem, bez bolesności. Jeśli gradówka uciska na rogówkę oka, może powodować zaburzenia widzenia pod postacią astygmatyzmu. W leczeniu stosuje się ciepłe okłady, a w przypadku objawów zakażenia dodaje się maść lub krople z antybiotykiem. Niektóre przypadki gradówki wymagają chirurgicznego usunięcia.

Jeśli jęczmień będzie rozprzestrzeniał się na sąsiednie tkanki, może doprowadzić do zakażenia tkanek oczodołu i przedprzegrodowego zapalenia oczodołu. Objawia się to nagłym wystąpieniem gorączki u dziecka z jęczmieniem lub innym stanem zapalnym powiek i okolicy oka, osłabieniem, złym samopoczuciem, bólem oka oraz obrzękiem i sięgającym do brwi rumieniem okolicy oczodołu. Taki obraz wymaga pilnej wizyty u lekarza. Dziecko może wymagać hospitalizacji, wykonania badań obrazowych i zastosowania odpowiedniego leczenia.

Zapobieganie

Należy uczulać dziecko, ze oko jest bardzo wrażliwym narządem i nie należy go dotykać, pocierać ani ciągnąć za rzęsy, zwłaszcza brudnymi rękomi. Warto już od najmłodszych lat wyrobić u dziecka nawyk mycia rąk, szczególnie po przyjściu z dworu czy zabawie ze zwierzętami. Widząc, że dziecko pociera okolicę oka, dobrze jest ją obejrzeć i sprawdzić pod kątem możliwego stanu zapalnego i w razie wystąpienia niepokojących objawów udać się do lekarza.

Ważne jest dbanie o higienę oczu i ich okolic. W przypadku noszenia soczewek kontaktowych należy przestrzegać wszystkich zasad ich prawidłowego i higienicznego używania, a w razie wystąpienia jęczmienia u dziecka zaprzestać ich używania.

Wypowiedź okulisty na temat jęczmienia