Tracheotomia i konikotomia – co to jest? Wskazania i powikłania po tracheotomii

Udrażnianie dróg oddechowych bez przyrządów

W sytuacjach nagłych, takich jak wypadki, urazy czy utrata przytomności o nieznanej przyczynie pierwsza pomoc świadków zdarzenia jest kluczowa dla ratowania życia i zdrowia poszkodowanych. Najważniejsze są wówczas ocena przytomności, krążenia i oddychania, a następnie wdrożenie resuscytacji krążeniowo-oddechowej, jeśli jest ona konieczna. Na niedrożność dróg oddechowych wskazyanafilawać mogą:

• chrapliwy oddech,
• świst krtaniowy,
• osłabienie lub brak szmerów i ruchów oddechowych,
• zaangażowanie dodatkowych mięśni oddechowych,
• nieprawidłowe ruchy oddechowe (np. unoszenie klatki piersiowej podczas wydechu).

Przed rozpoczęciem tzw. sztucznego oddychania udzielający pomocy powinien wykonać czynności, dzięki którym wentylacja poszkodowanego będzie możliwa i jak najbardziej efektywna. Najważniejszą przyczyną niedrożności dróg oddechowych u nieprzytomnych jest zapadanie języka i nagłośni spowodowane spadkiem napięcia mięśni oddechowych.

Osoby bez przygotowania medycznego wykonują (u nieprzytomnych bez urazu kręgosłupa szyjnego) rękoczyn czoło–żuchwa, polegający na ułożeniu jednej ręki ratującego na czole poszkodowanego, a drugiej na jego żuchwie i odgięciu głowy ku tyłowi, z uniesieniem żuchwy. Jest to manewr pozwalający na tzw. bezprzyrządowe udrożnienie dróg oddechowych.

Zobacz też: Na czym polega intubacja?

Udrażnianie dróg oddechowych z przyrządami

Ratownicy medyczni mają do dyspozycji sprzęt, który pozwala na udrożnienie dróg oddechowych i rozpoczęcie prowadzenia oddechu zastępczego, gdy zabiegi wykonywane metodami bezprzyrządowymi są niemożliwe lub niewystarczające. Do metod tych należą m.in:

• rurka ustno-gardłowa lub nosowo-gardłowa,
• rurka Combitube – ten typ rurki umożliwia prowadzenie wentylacji niezależnie od tego, czy znajduje się ona w przełyku czy w tchawicy, gdyż posiada dwa kanały,
• zastosowanie maski krtaniowej – wprowadzana przez jamę ustną i umieszczana nad wejściem do krtani,
• intubacja dotchawicza – polega na umieszczeniu rurki intubacyjnej w tchawicy pacjenta, nieco ponad jej rozwidleniem; umożliwia to prowadzenie wentylacji podczas resuscytacji poszkodowanego, a także zapobiega zachłyśnięciu treścią pokarmową; jej wykonanie wymaga jednak dużej wprawy ratownika, gdyż istnieje ryzyko nieprawidłowego umieszczenia rurki intubacyjnej (co grozi wentylowaniem przełyku i żołądka zamiast dróg oddechowych), a także uszkodzenia uzębienia i podniebienia poszkodowanego; intubacja dotchawicza wykorzystywana jest także w warunkach szpitalnych, np. podczas zabiegów przeprowadzanych w znieczuleniu ogólnym,
• konikotomia i konikopunkcja,
• tracheotomia i tracheostomia.

Czytaj również: Szpitalne zapalenie płuc (SZP) – przyczyny, leczenie, rokowanie

Konikotomia i konikopunkcja

Konikotomia i konikopunkcja to jedne z tzw. podgłośniowych metod udrażniania dróg oddechowych. Wskazane są, gdy nie jest możliwe zapewnienie przepływu powietrza przez drogi oddechowe w jakikolwiek inny sposób oraz gdy nie jest możliwa intubacja. Wykonywane są szczególnie w przypadku rozległych urazów szczękowo-twarzowych, w obrzęku krtani, np. we wstrząsie anafilaktycznym (ukąszenia owadów, węża), w zadławieniach ciałem obcym.

Konikopunkcja to wykonywane w stanie nagłym nakłucie przy użyciu specjalnej kaniuli więzadła pierścienno-tarczowego. Więzadło to jest częścią tzw. stożka sprężystego, rozpiętego pomiędzy chrząstką tarczowatą a chrząstką pierścieniowatą krtani. Chrząstka tarczowata jest łatwa do zlokalizowania, gdyż jest największą chrząstką krtani, jest ruchoma oddechowo, a u mężczyzn tworzy charakterystyczne "jabłko Adama" (nakłucie wykonuje się poniżej tej chrząstki).

Konikopunkcja jest zabiegiem ratującym życie, ale nieumiejętnie wykonana może doprowadzić do powikłań, takich jak:

• perforacja przełyku,
• rozległe krwawienie,
• uszkodzenie krtani,
• odma podskórna.

Mimo dostępności specjalnych zestawów do konikopunkcji, wymagane jest wcześniejsze przeszkolenie ratującego.

Konikotomia chirurgiczna polega na poprzecznym nacięciu skalpelem więzadła pierścienno-tarczowego i wprowadzeniu przez powstałe nacięcie niewielkiej rurki intubacyjnej (średnica około 6 mm u dorosłych) celem prowadzenia sztucznej wentylacji. Do konikotomii również dostępne są specjalne zestawy, których stosowanie pomaga minimalizować liczbę powikłań.

Tracheotomia a tracheostomia

Tracheostomią nazywamy nową drogę oddechową wytworzoną podczas zabiegu tracheotomii, która umożliwia wentylację pacjentów, u których intubacja nie była możliwa. Tracheostomię wytwarza się także podczas zabiegów otolaryngologicznych, takich jak laryngektomia (czyli wycięcie krtani, np. z powodu zmian nowotworowych) celem umożliwienia wentylacji pacjenta podczas zabiegu, jak i po jego zakończeniu.

Pacjenci z rurką tracheostomijną wymagają szczególnej opieki: istotne jest nawilżanie powietrza, mobilizacja i ewakuacja wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych (odsysanie) oraz prawidłowa dezynfekcja i pielęgnacja skóry wokół rany, jak również wymiana rurki tak często, jak jest to konieczne.

Tracheotomia – na czym polega?

Tracheotomia polega na wytworzeniu sztucznego otworu w powłokach szyi oraz w tchawicy poprzez nacięcie skóry i warstwowe preparowanie tkanek przedtchawiczych. Kolejnym etapem (w zależności od techniki zabiegu) jest zwykle tracheopunkcja, czyli nakłucie z użyciem kaniuli początkowego odcinka tchawicy na poziomie pomiędzy chrząstką pierścieniowatą krtani a pierwszą chrząstką tchawicy lub pomiędzy pierwszą a drugą chrząstką tchawicy. Wykonanie tracheopunkcji umożliwia wprowadzenie prowadnicy do światła tchawicy, a następnie powiększanie powstałego otworu z użyciem rozszerzadeł, co w dalszej kolejności pozwala na umieszczenie rurki tracheostominej w obrębie dróg oddechowych. Do najczęstszych powikłań tracheotomii zaliczane są krwawienia okołozabiegowe, infekcja okolicy zabiegu, odma podskórna.

Tracheotomia nagła

U przeważającej liczby chorych wykonanie intubacji dotchawiczej eliminuje konieczność wykonania tracheotomii w trybie pilnym. W stanach nagłych tracheotomia wykonywana jest rzadko (jako zabieg ratunkowy przy niemożliwej intubacji preferowana jest konikotomia). Tracheotomię przezskórną wykonuje się na oddziałach intensywnej terapii, kiedy wymagane jest wielodniowe prowadzenie wentylacji mechanicznej, w oparzeniach dróg oddechowych, w ciężkich urazach twarzoczaszki lub przy obecności przeszkody w górnych drogach oddechowych.

Tracheotomia – video