Choroby autoimmunologiczne – co to? Rodzaje, przyczyny, rozpoznanie, leczenie

Czym są choroby autoimmunologiczne?

Układ immunologiczny, znany również jako system odpornościowy, to zespół komórek i substancji chemicznych, które walczą z przyczynami infekcji i stanów zapalnych, takimi jak bakterie i wirusy. W skład układu odpornościowego wchodzą narządy limfatyczne, takie jak śledziona czy migdałki, naczynia chłonne, a także przeciwciała oraz komórki uczestniczące w reakcjach immunologicznych.

Choroba autoimmunologiczna występuje, gdy system odpornościowy przez pomyłkę atakuje i ostatecznie niszczy własne tkanki.Choroby autoimmunologiczne są zasadniczo dzielone na dwie kategorie: „swoiste narządowo” atakujące jeden narząd oraz „nieswoiste narządowo”, które mogą atakować wiele narządów i systemów naraz.

Istnieje około 80 różnych chorób autoimmunologicznych, które dają różny stopień nasilenia objawów, od lekkich po powodujące niepełnosprawność, w zależności od systemu zaatakowanego przez chorobę i jej zaawansowania. Z nieznanych powodów kobiety są bardziej podatne niż mężczyźni, zwłaszcza te w wieku reprodukcyjnym. Uważa się, że hormony płciowe mogą być za to chociaż częściowo odpowiedzialne.

W chwili obecnej nie ma skutecznego leku na schorzenia autoimmunologiczne. Leczenie ma najczęściej charakter objawowy, ale symptomy chorób autoimmunologicznych można kontrolować.

Choroby autoimmunologiczne – rodzaje

Choroby autoimmunologiczne mogą zaatakować właściwie każdy narząd i układ w organizmie. Najczęściej diagnozowane choroby autoimmunologiczne to:

• cukrzyca typu 1 – atakuje wyspy trzustkowe upośledzając produkcję insuliny. Objawy cukrzycy to wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, utrata wagi oraz zwiększona podatność na infekcje, np grzybicze,
• choroba Gravesa-Basedowa – atakuje tarczycę, choroba wiąże się z pojawieniem objawów nadczynności tarczycy, objawy obejmują: utratę wagi, przyspieszony rytm serca, niepokój i problemy gastryczne,
• choroba Hashimoto – znana również jako przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy – w przebiegu choroby Hashimoto dochodzi zwykle do rozwoju niedoczynności tego gruczołu,
• nieswoiste zapalenia jelit – włączając w to wrzodziejące zapalenie jelita grubego i chorobę Leśniowskiego-Crohna,
• stwardnienie rozsiane – atakuje system nerwowy, w zależności od tego, która część systemu nerwowego została zaatakowana, objawy mogą obejmować odrętwienie, paraliż i uszkodzenie wzroku,
• łuszczyca – atakuje skórę, objawy obejmują rozwój grubych, łuszczących się wykwitów przypominających łuski,
• reumatoidalne zapalenie stawów – atakuje stawy, objawy to postępująca deformacja stawów, kolejnych etapach trwania choroby dochodzi do zmian w obrazie oczu, płuc, serca,
• sklerodermia – atakuje skórę i inne struktury, powodując formowanie tkanki bliznowatej, dochodzi do pogrubienia skóry, mogą powstać zmiany o typie owrzodzenia oraz sztywność stawów.
• toczeń rumieniowaty układowy – atakuje tkankę łączną i może dotknąć każdego narządu i systemu ciała, objawy obejmują zapalenie stawów, gorączkę, utratę wagi i charakterystyczną wysypkę na twarzy.

Choroby autoimmunologiczne – przyczyny

Dokładne przyczyny rozwoju chorób autoimmunologicznych nie są znane. Jako czynniki ryzyka wskazuje się:

• czynniki genetyczne – predyspozycja do chorób autoimmunologicznych jest dziedziczona i występuje rodzinnie, sama podatność genetyczna nie jest wystarczająca do wyzwolenia reakcji autoimmunologicznej i potrzebne są inne czynniki, np infekcja wirusowa, czy działanie leków,
• czynniki środowiskowe – rodzinna podatność na choroby autoimmunologiczne może być powiązana z powszechnymi czynnikami środowiskowymi, być może działającymi razem z czynnikami genetycznymi,
• płeć – około trzech czwartych ludzi cierpiących na choroby autoimmunologiczne to kobiety,
• hormony płciowe – choroby autoimmunologiczne zwykle atakują ludzi w wieku rozrodczym, niektóre z nich zmieniają nasilenie towarzyszących objawów w czasie wahań hormonalnych, np, w trakcie ciąży, po porodzie i w okresie menopauzy,
• infekcje bakteryjne lub wirusowe – niektóre choroby wydają się pojawiać lub nasilać podczas konkretnych infekcji, naukowcy w sposób szczególny podejrzewają infekcje wirusowe.

Rozpoznanie i leczenie chorób autoimmunologicznych

Rozpoznanie i diagnostyka chorób autoimmunologicznych mogą być trudne, zwłaszcza we wczesnych stadiach ich rozwoju. Diagnostykę w chorobach immunologicznych komplikują sytuacje, w których zaatakowane zostały różne narządy i układy. W zależności od choroby, metody rozpoznania mogą obejmować:

• badanie lekarskie,
• wywiad medyczny,
• badanie krwi, włączając w to badania na wykrycie przeciwciał,
• biopsję,
• badania obrazowe.

Chorób autoimmunologicznych nie można wyleczyć, ale, w większości przypadków z powodzeniem stosuje się leczenie objawowe, które w pełni pozwala kontrolować objawy choroby. Przykładowo – podanie insuliny w cukrzycy typu 1 pozwala na ograniczyć ryzyko wystąpienia objawów choroby.

Choroby autoimmunologiczne – leczenie

Jeśli chodzi o choroby autoimmunologiczne, w leczeniu ich stosuje się:

• leki przeciwzapalne – są podawane w celu zmniejszenia stanu zapalnego i ograniczenia dolegliwości bólowych w chorobach autoimmunologicznych,
• kortykosteroidy – podawane są w celu zmniejszenia stanu zapalnego, czasami używane do leczenia ostrych nawrotów objawów choroby,
• leki przeciwbólowe – takie jak paracetamol, ibuprofen ograniczają ból,
• leczenie biologiczne – pomaga odbudować system odpornościowy organizmu,
• leki immunosupresyjne – podawane są w celu zmniejszenia aktywności układu odpornościowego,
• fizjoterapię – stosowana by zwiększyć zdolności poruszania się w przypadku chorób wpływających na układ ruchu (np reumatoidalne zapalenie stawów),
• leczenie niedoborów – na przykład zastrzyki z insuliny w leczeniu cukrzycy,
• immunomodulację – stymulacja układu odpornościowego, np. przy pomocy składników pochodzenia naturalnego,
• operacje chirurgiczne – na przykład, by usunąć zmiany zapalne w przypadku choroby Leśniowskiego-Cohna.

Choroby autoimmunologiczne – wypowiedź eksperta