Nadmiar estrogenów – przyczyny, badania, objawy, leczenie

Agnieszka Żalińska lekarz 5 sierpnia 2015

Nadmiar estrogenów określa się także jako hiperestrogenizm. U kobiet duże stężenie estrogenów powoduje zaburzenia miesiączkowania. Wysoki poziom estrogenów może prowadzić do zwiększonej krzepliwości krwi, co może być przyczyną zatorów i zakrzepów. Kolejnym objawem może być zatrzymywanie wody w organizmie i pojawienie się obrzęków. Nadmiar estrogenów prowadzi do rozwoju kamicy dróg żółciowych.

Spis treści

Czym są estrogeny?
Jak działają estrogeny?
Nadmiar estrogenów – hiperestrogenizm
Kiedy nadmiar estrogenów jest szkodliwy?
Wypowiedź endokrynologa na temat nadmiaru estrogenów

Czym są estrogeny?

Estrogeny to hormony płciowe, a dokładniej cała grupa, do której zaliczamy estradiol, estron i estriol. Odgrywają one istotną rolę głównie w organizmie kobiet, aczkolwiek nie należy zapominać o męskiej części populacji. W przypadku mężczyzn nadrzędne miejsce działania estrogenów to jądra. Udowodniono, iż znaczny niedobór estrogenów może mieć znaczenie w etiologii niepłodności.

Za regulację produkcji estrogenów jest odpowiedzialny hormon folikulotropowy wydzielany przez przysadkę mózgową. Głównym składnikiem, niezbędnym do powstania tego hormonu jest cholesterol – podobnie jak wszystkie związki o budowie steroidowej. Podstawowym substratem do syntezy estrogenów jest testosteron i androstenodion. Cały proces przebiega przede wszystkim w jajnikach, a tylko w małym stopniu w tkance tłuszczowej, łożysku czy mózgu. W osoczu, estrogeny występują w formie związanej ze specyficznym białkiem – albuminą, która wiąże hormony płciowe tzw. białko SHBG. Biorąc pod uwagę główne miejsce powstawania estrogenów można wyjaśnić fakt niedoboru tego hormonu w organizmie kobiety w okresie menopauzy, kiedy czynność wydzielnicza jajników jest znikoma.

To też może Cię zainteresować: Uderzenia gorąca w młodym wieku – przyczyny

Jak działają estrogeny?

Estrogeny mają wpływ na funkcjonowanie organizmu kobiety. Na etapie dojrzewania płciowego są odpowiedzialne za wykształcenie III-rzędowych cech płciowych tj. odpowiedni typ budowy ciała z lokalizacją tkanki tłuszczowej w miejscach charakterystycznych dla kobiecej sylwetki. Mają one także udział w kształtowaniu IV-rzędowych cech płciowych związanych z popędem seksualnym.

Estrogeny są odpowiedzialne za regulację cyklu menstruacyjnego kobiety, przede wszystkim za pierwszą fazę – folikularną, czyli od pierwszego dnia krwawienia do owulacji. W tym czasie ma miejsce rozrost błony śluzowej macicy oraz proces odbudowy naczyń krwionośnych, co jest niezbędne do zagnieżdżenia zarodka, czyli implantacji. Ponadto hormony te mają duże znaczenie w kardioprotekcji (ochrona układu krążenia). Ochronny wpływ na naczynia i serce wynika ze zwiększonej ilości cholesterolu HDL, który określany jest potocznie mianem dobrego cholesterolu.

Jednocześnie odpowiadają za obniżenie poziomu złego cholesterolu, czyli LDL. Estrogeny są także sprzymierzeńcem naszych kości. Biorą udział w regulowaniu gospodarki wapniowej. Mają za zadanie zwiększać odkładanie wapnia w kościach, co zapobiega rozwojowi osteoporozy w przyszłości. U dziewcząt w wieku dorastania estrogeny są potrzebne do prawidłowego wzrostu kości i chrząstek. Oprócz wielu pozytywnych aspektów działania estrogenów mają one także negatywny wpływ na zdrowie kobiet.

Ani niedobór, ani też nadmiar estrogenów w organizmie nie jest korzystny dla zdrowia. Estrogeny przyczyniają się do zwiększenia krzepliwości krwi, co niestety niesie ryzyko incydentów zakrzepowo-zatorowych. Odnotowano również rakotwórcze działanie tych hormonów – powodują nadmierny rozrost komórek endometrium i nabłonka wyścielającego gruczoł piersiowy.

To też może Cię zainteresować: Estradiol – normy u kobiet i mężczyzn

Nadmiar estrogenów – hiperestrogenizm

Fizjologiczny wzrost stężenia estrogenów obserwujemy podczas krwawienia miesiączkowego. Estrogeny zwiększają krzepliwość krwi, czyli przyczyniają się do zakończenia czasu krwawienia miesiączkowego.

Nadmiar estrogenów może mieć podłoże endo- i egzogenne. W pierwszym przypadku organizm kobiety produkuje nadmierną ilość hormonów. Przykładem klinicznym takiej sytuacji są nowotwory jajników. Procesy nowotworowe, które rozwinęły się na podłożu nadmiernego stężenia w organizmie hormonów, określamy mianem hormonozależnych. W drugim przypadku zwiększone stężenie estrogenów wynika z zastosowanej farmakoterapii, czyli przyjmowania substancji leczniczych, które w swoim składzie zawierają zbyt dużą komponentę estrogenową.

Z punktu widzenia ginekologicznego, hiperestrogenzim, bo tak nazywamy stan kiedy ma miejsce zwiększona produkcja estrogenów prowadzi przede wszystkim do zaburzeń miesiączkowania. Powoduje nadmierny przerost endometrium, czyli błony śluzowej macicy.

Zbyt duża ilość estrogenów wpływa niekorzystnie na układ krzepnięcia powodując znaczne zwiększenie krzepliwości krwi, co może w przyszłości prowadzić do występowania zatorów czy zakrzepów różnych narządów. Ponadto zbyt duże stężenie estrogenów powoduje zatrzymywanie wody w organizmie, czego manifestacją są obrzęki i przyrost masy ciała. Hiperestrogenizm ma swoje odzwierciedlenie w funkcjonowaniu wątroby. Przyczynia się do rozwoju kamicy dróg żółciowych i żółtaczki. Pacjentki zgłaszają często napadowe bóle głowy o charakterze migreny z towarzyszącymi nudnościami, wymiotami.

Czytaj również: Torbiel jądra – przyczyny, objawy, leczenie. Czy torbiel jądra jest groźna?

Kiedy nadmiar estrogenów jest szkodliwy?

Ze względu na działania niepożądane wynikające z nadmiaru stężenia estrogenów w organizmie, należy zachować szczególną ostrożność podczas terapii estrogenowej.

Stany, w których zabronione jest stosowanie preparatów estrogenowych to:

ciąża – działanie teratogenne i embriotoksyczne;
krwawienia z dróg rodnych;
choroby wątroby i dróg żółciowych;
zwiększona krzepliwość krwi;
nowotwory hormonozależne.

Wypowiedź endokrynologa na temat nadmiaru estrogenów

Zdaniem eksperta

Barbara Pniewska-Siark endokrynolog

Hiperestrogenizmem nazywamy nadmiar estrogenów, czyli tzw. żeńskich hormonów płciowych. Podwyższony poziom estrogenów może być przyczyną pierwotnego i wtórnego braku miesiączki, a także niepłodności. Jeżeli towarzyszy mu podwyższone stężenie gonadotropin, czyli LH i FSH wydzielanych w przysadce, wskazuje to na pierwotną niedoczynność jajników, niskie stężenie zaś, o wtórnej ich niedomodze i tzw. hipogonadyzmie wtórnym.

Nadmiar estrogenów może być wynikiem zaburzeń cyklu miesięcznego, może być spowodowany przez guzy wydzielające estrogeny oraz przez zatrucie estrogenami przyjmowanymi z zewnątrz. Hiperestrogenizm może występować także u mężczyzn. Tu najczęstszą przyczyna są guzy hormonalnie czynne.

Charakterystycznym objawem hiperestogenizmu u mężczyzn jest ginekomastia, czyli powiększenie gruczołów piersiowych, eunuchoidalna budowa ciała, czyli zbliżona do kobiecej, np. odkładanie się tkanki tłuszczowej na biodrach i wąskie ramiona. Hiperestrogenizm u mężczyzn może także prowadzić do niepłodności.

Opublikowano: 05.08.2015;

Oceń:

4.7

Agnieszka Żalińska

Lekarz

Absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Laureatka I nagrody na 51. Ogólnopolskiej i 9. Międzynarodowej Konferencji Naukowo-Szkoleniowej Studenckich Towarzystw Naukowych i Młodych Lekarzy Juvenes Pro Medicina w Łodzi. Bierze udział w wielu różnych projektach badawczych prowadzonych przez wiodące placówki naukowo-badawcze w kraju. Obecnie lekarz rezydent w Klinice Perinatologii i Ginekologi ICZMP w Łodzi.