Zapalenie błony śluzowej przełyku

Zapalenie błony śluzowej przełyku – przyczyny

Do zapalenia błony śluzowej przełyku, czyli najbardziej wewnętrznej warstwy jego ściany, dochodzi zwykle w okolicy połączenia przełyku z żołądkiem. Lokalizacja zmian może niekiedy sugerować przyczynę, która wywołała zapalenie. Sam przełyk jest połączeniem między jamą ustną a żołądkiem i nie spełnia funkcji trawienia pokarmu, ale jest narażony na wiele czynników, które mogą powodować jego uszkodzenie.

Główna i najczęstsza przyczyna zapalenia błony śluzowej przełyku to refluks żołądkowo-przełykowy. Jest to stan, w którym dochodzi do zarzucania kwaśnej treści z żołądka do przełyku i podrażnienia jego ściany. Dzieje się tak najczęściej po spożyciu posiłku, kiedy wypełniony żołądek nie jest w stanie utrzymać całej treści pokarmowej i dochodzi do cofania się jej części, do przełyku. Również infekcje mogą wywołać zapalenie błony śluzowej przełyku. Wśród nich najczęściej odpowiedzialne są za to: grzyby z rodzaju Candida Albicans, które stwierdza się u 0,5% osób po badaniu endoskopowym, ale aż u połowy chorych na AIDS, wirusy (głównie opryszczki zwykłej oraz cytomegalowirus) oraz niekiedy bakterie.

Inne przyczyny zapalenia błony śluzowej przełyku to:

• nadużywanie alkoholu,
• palenie dużych ilości papierosów,
• oparzenia chemiczne (kwasami lub zasadami) i termiczne,
• zapalenie po radioterapii z powodu nowotworu w obrębie klatki piersiowej.

Choroby (takie jak nowotwory, AIDS, choroby przewlekłe, które wyniszczają organizm) oraz długotrwałe przyjmowanie antybiotyków i kortykosteroidów także sprzyja tworzeniu się stanu zapalnego przełyku.

Zapalenie śluzówki przełyku – objawy

Dolegliwości jakie mogą odczuwać chorzy na zapalenie błony śluzowej przełyku można podzielić na dwie grupy:

• objawy typowe, pochodzące z przełyku: zgaga (uczucie nieprzyjemnego pieczenia za mostkiem) najbardziej nasilona w pozycji leżącej i po obfitym posiłku, puste odbijania oraz uczucie cofania się treści żołądkowej do przełyku, uczucie pełności w brzuchu, nudności i wymioty;
• objawy nietypowe, pochodzące spoza przełyku: chrypka, która pojawia się szczególnie rano (zarzucana treść żołądkowa drażni struny głosowe), suchy kaszel lub oddech świszczący (w przypadku refluksu treść żołądkowa zarzucana do przełyku może być aspirowana, zaciągana do oskrzeli), ból w klatce piersiowej.

U wielu osób przebieg zapalenia błony śluzowej przełyku może być całkowicie bezobjawowy i dowiadują się one o tym schorzeniu przypadkowo, po wykonaniu badania endoskopowego. Te osoby, które cierpią na dokuczliwe dolegliwości powinny zwrócić szczególną uwagę na tzw. objawy alarmowe. Należą do nich:

• trudności w połykaniu pokarmów stałych lub płynnych (dysfagia),
• ból, który pojawia się w trakcie połykania i ogranicza przyjmowania pokarmów (odynofagia),
• duża utrata masy ciała w krótkim czasie, bez zamierzonego odchudzania,
• krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego objawiające się wymiotami fusowatymi, z domieszką krwi lub oddawaniem czarnych stolców.

Zaobserwowanie któregoś z wyżej wymienionych objawów powinno skłonić osobę chorą do natychmiastowego zgłoszenia się do lekarza i poddania diagnostyce.

Zapalenie przełyku – powikłania

Przewlekłe zapalenie błony śluzowej przełyku, które nie jest leczone ani kontrolowane przez specjalistę, może spowodować groźne dla zdrowia, a nawet życia powikłania.

Najczęstsze z nich to owrzodzenia, czyli ubytki w ścianie przełyku, które mogą obejmować samą błonę śluzową lub penetrować aż do błony mięśniowej. Nieleczone owrzodzenie może krwawić, a nawet spowodować perforację, czyli przedziurawienie ściany przełyku. Jest to bardzo niebezpieczne powikłanie, ponieważ zawartość przełyku wydostaje się do śródpiersia (części klatki piersiowej) i może powodować zapalenie, które jest groźne dla życia. Oczywiście przy prawidłowo prowadzonym leczeniu doustnym owrzodzenie po prostu się zagoi.

Niekiedy stan zapalny, który trwa bardzo długo albo ciągle nawraca, skutkuje zwężeniem przełyku, zazwyczaj w jego dolnej części. Dzieje się tak w zaawansowanych postaciach choroby refluksowej przełyku. Osoba chora najpierw ma problemy z przełykaniem pokarmów stałych, a później również płynnych. Za pomocą specjalistycznego sprzętu wprowadzonego przez endoskop rozszerza się przełyk, aby przywrócić możliwość normalnego żywienia.

Wieloletni przebieg choroby predysponuje do rozwoju stanu przedrakowego, jakim jest przełyk Barretta. Rozpoznanie można postawić tylko wykonując badanie endoskopowe z pobraniem wycinków do badania histopatologicznego.

Leczenie polega na przyjmowaniu doustnych tabletek, nie cofa ono zaistniałych zmian błony śluzowej, ale ogranicza stan zapalny i zapobiega dalszym przemianom nabłonka. Stwierdzenie przełyku Barretta zobowiązuje do regularnej kontroli endoskopowej, ponieważ zwiększa on ryzyko rozwoju raka przełyku średnio o 0,5% na rok. To właśnie rak przełyku jest najrzadszym, ale najniebezpieczniejszym powikłaniem zapalenia błony śluzowej. Co roku w Polsce rozpoznaje się około 1300 nowych zachorowań. Niestety, większość zbyt późno, kiedy choroba jest bardzo zaawansowana i średni czas przeżycia to kilka miesięcy.

Stan zapalny błony śluzowej przełyku – badania

Do postawienia właściwej diagnozy niezbędne jest wykonanie badania endoskopowego. Umożliwia ono obejrzenie błony śluzowej wyściełającej przełyk, obserwację ewentualnych przekrwień, wybroczyn czy też owrzodzeń oraz pobranie wycinków do badania histopatologicznego. Często wykonuje się również zdjęcie RTG z kontrastem (specjalna substancja – najczęściej baryt – po wypiciu osadza się na ścianie przełyku i lepiej go uwidacznia) celem oceny jego kształtu i szerokości, co pozwala wykluczyć zwężenie.

Bardziej specjalistyczne badania, takie jak pomiar ciśnienia w dolnej części przełyku, wykonuje się zwłaszcza u osób, które chorują na refluksowe zapalenie przełyku, po to aby sprawdzić wydolność mięśnia (dolnego zwieracza przełyku) odpowiedzialnego za utrzymanie prawidłowej szczelności pomiędzy przełykiem a żołądkiem.

Zapalenie błony śluzowej przełyku – leczenie

Leczenie zapalenia błony śluzowej przełyku uzależnione jest od przyczyny, która to zapalenie wywołała. W przypadku infekcji wirusowej, grzybiczej czy bakteryjnej należy podać specyficzne leki, które zwalczą infekcję oraz stan zapalny błony śluzowej przełyku. Ponieważ najczęstszym powodem zapalenia jest choroba refluksowa, stosuje się leki z grupy inhibitorów pompy protonowej (omeprazol, pantoprazol), które zmniejszają kwaśność soku żołądkowego. Można je stosować wiele lat, także po zaleczeniu stanu zapalnego.

Podaje się również (często u dzieci) leki prokinetyczne, czyli takie, które poprawiają kurczliwość mięśnia zwieracza dolnego przełyku, co zapobiega cofaniu się pokarmu do przełyku. W rzadkich wypadkach, kiedy długotrwałe leczenie farmakologiczne nie przynosi poprawy, przeprowadza się operację chirurgiczną.

Ulgę w dokuczliwych dolegliwościach na co dzień może przynieść stosowanie kilku zaleceń:

• spanie na wysoko ułożonych poduszkach,
• unikanie pozycji leżącej przez 2–3 godziny po spożyciu posiłku,
• wyłączenie z diety kwaśnych pokarmów (napoje gazowane, cytrusy) i ostrych przypraw,
• zaprzestanie palenia papierosów i picia alkoholu,
• walka z nadwagą u osób otyłych.