Zespół fermentacji jelitowej (autobrowaru) – przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest zespół auto-browaru?

Zespół autobrowaru lub inaczej zespół fermentacji jelitowej (ang. gut fermentation syndrome, auto-brewery syndrome, ABS) to stosunkowo rzadka i mało znana choroba, w której nadmierny rozrost nietypowej flory bakteryjnej w obrębie jelita cienkiego powoduje wzmożoną, endogenną produkcję etanolu. Proces ten, ponieważ powstaje wewnątrz organizmu, nazywany jest też endogenną fermentacją, i bardzo przypomina zasadę działania niewielkiego browaru, stąd nazwa schorzenia. Choroba ta jest niezwykle trudna do odróżnienia od wrażenia silnego upojenia alkoholowego i może wywołać wiele komplikacji w życiu pacjenta.

Czy organizm może sam produkować alkohol?

Fizjologicznie, mikroflora jelitowa człowieka podczas metabolizowania wielu związków w jelitach wytwarza śladowe ilości etanolu. Powstający alkohol występuje jednak w tak niskim stężeniu, że nie wywołuje żadnych widocznych efektów w zachowaniu osoby. W przypadku zespołu autobrowaru rozrost charakterystycznych szczepów grzybów i bakterii jelitowych doprowadza do występowania symptomów identycznych jak przy upojeniu alkoholowym. Są to głównie gatunki:

• Saccharomyces cerevisiae;
• Saccharomyces boulardii;
• Candida albicans ;
• Candida kefyr;
• Klebsiella pneumoniae;
• Enterococcus faecium.

Organizmy te wykorzystują szlaki fermentacji kwasu mlekowego lub mieszanej fermentacji kwasowej do wytworzenia końcowego produktu: alkoholu etylowego. Wytworzony z tych reakcji etanol jest wchłaniany w jelicie cienkim, co powoduje wzrost stężenia alkoholu we krwi, oraz efekty zatrucia bez spożycia alkoholu w postaci napojów.

Znany jest również inny, rzadki wariant tej choroby – tzw. zespół automatycznego browaru moczowego. Schorzenie występuje wtedy, gdy fermentacja zachodzi w pęcherzu moczowym, a nie w jelitach.

Zespół autobrowaru – dlaczego powstaje?

Zespół autobrowaru jest jak dotąd mało poznaną chorobą, a większość udokumentowanych przypadków to pojedyncze jednostki lub zupełnie anegdotyczne opowieści.

Naukowcy podejrzewają, że przyczyny, które mogą zaburzać skład flory jelitowej są bardzo różnorodne i często niezwiązane ze sobą.

Jedną z nich jest długotrwałe przyjmowanie antybiotyków, osłabiających naturalne systemy odpornościowe i zmieniających fizjologiczną homeostazę jelit. Zaniedbanie przyjmowania probiotyków, szczególnie po kuracji antybiotykowej, może doprowadzić do nienaturalnej selekcji gatunków chorobotwórczych lub nadmiernie produkujących etanol.

Silny wpływ na równowagę flory jelitowej mają też wieloukładowe choroby metaboliczne, jak cukrzyca, a także niektóre zmiany genetyczne, które mogą powodować niewłaściwą aktywność enzymów wątrobowych. W tym drugim przypadku zmniejszona aktywność dehydrogenazy aldehydowej może skutkować gromadzeniem się etanolu w jelicie oraz wywołuje spowolnienie metabolizmu alkoholu. Nie bez znaczenia pozostaje także niezdrowa uboga w błonnik dieta, bogata w cukry proste, które są idealną pożywką dla bakterii fermentacyjnych.

Objawy zespołu fermentacji jelitowej

Choć pozornie symptomy towarzyszące zespołowi autobrowaru mogą budzić powszechną wesołość i pobłażanie, tak naprawdę choroba może bardzo skomplikować życie codzienne.

Wzrost poziomu alkoholu we krwi, w krótkim czasie wywołuje objawy odpowiadające zatruciu alkoholem – takie jak:

• niewyraźna, bełkotliwa mowa;
• charakterystyczny zapach z ust;
• zaburzenia równowagi, potykanie się;
• utrata funkcji motorycznych;
• zawroty głowy;
• zmiany nastroju;
• problemy neurologiczne.

Niepotwierdzony medycznie zespół fermentacji jelitowej, nawet pomimo braku spożywania alkoholu wieczorem, może nazajutrz dawać symptomy silnego upojenia alkoholowego, a nawet powodować w otoczeniu pacjenta niesprawiedliwe diagnozy uzależnienia alkoholowego .

Znane są przypadki, kiedy twierdzenia o endogennej fermentacji były podejmowane w sądzie jako obrona przed oskarżeniami o jazdę pod wpływem alkoholu. Są to jednak wyjątki, a choroba cały czas pozostaje mało zbadana.

Jak diagnozuje się zespół fermentacji jelitowej?

Poziom alkoholu w organizmie może być analizowany na podstawie badań krwi (z surowicy) lub oddechu.

Jedną z dokładniejszych metod jest tu chromatografia gazowa. Technika ta polega na podgrzaniu wydychanego pacjenta w celu rozdzielenia różnych składników mieszaniny. Substancje lotne przechodzą następnie przez chromatograf, który izoluje etanol od mniejszych substancji lotnych, dzięki czemu można go określić ilościowo. Czasami wygodnym rozwiązaniem jest zastosowanie alkomatu, należy jednak zwrócić uwagę na jego jakość, gdyż tanie sprzęty bez odpowiedniej certyfikacji nie dają wiarygodnych wyników. Pacjenci z nawracającym problemem są najczęściej umieszczani w szpitalu, gdzie monitoruje się czy nie mają dostępu do napojów alkoholowych. Podczas diagnozowania ABS u pacjentów równolegle sprawdza się także poziom glukozy i sposób jej metabolizowania. Ważne jest wykonanie odpowiednich kontroli i powtórzenie badań, aby wykluczyć ewentualne pomyłki i jednoznacznie ustalić przyczynę problemu.

Leczenie zespołu autobrowaru

Pacjenci z rozpoznaniem ABS, po ustaniu objawów zatrucia alkoholem, są zwykle leczeni farmakologicznie.

Po ustaleniu, jaki rodzaj grzybów lub bakterii powoduje u nich fermentację jelitową mogą otrzymać na przykład leki przeciwgrzybicze (jak flukonazol) lub antybiotyki. Niezbędnym elementem terapii jest jednoczesne podawanie probiotyków, zapewniających ponowną kolonizację jelit przez właściwe bakterie. Pacjenci zwykle przechodzą również terapię dietetyczną, w ramach której stosuje się dietę wysokobiałkową i niskowęglowodanową, pozwalającą uniknąć objawów ABS.