Kancerofobia – co to jest? Przyczyny, objawy, jak leczyć?

Strach przed rakiem

Nowotwory niewątpliwie są plagą naszych czasów. Wydaje się, że z roku na rok zwiększa się częstość ich występowania. Nie jest to do końca prawdą. Zwiększająca się liczba wykrywanych przypadków nowotworów łagodnych i złośliwych rośnie ze względu na wzrost populacji ludzkiej, wydłużającą się średnią długość życia oraz rosnące możliwości diagnostyczne. Choroby nowotworowe występują w każdym wieku, najczęściej jednak dotyczą starszej części populacji.

Bez względu na nasz wiek, płeć czy pochodzenie wszyscy obawiamy się raka wykrytego u siebie lub u członka naszej rodziny. Rozwój medycyny zapewnił możliwość skutecznego leczenia wielu rodzajów nowotworów złośliwych, a w przypadku innych wydłużenie życia chorych, jednak strach przed chorobą ciągle jest silny i przez wielu uważany za wyrok.

Czytaj również: Depresja egzogenna – przyczyny, objawy, leczenie

Kancerofobia – co to jest?

Strach przed zachorowaniem na chorobę nowotworową nie jest niczym dziwnym. Chyba każdemu z nas zdarzyło się pomyśleć, jak wyglądałoby życie, gdyby to u nas zdiagnozowano raka. Jeśli takie przemyślenia powodują u nas zmianę stylu życia polegającą na modyfikacji diety, wprowadzeniu do swojego planu dnia ćwiczeń fizycznych czy pożegnaniu się z nałogami, to bardzo dobrze. Gorzej, jeśli prowadzą do wręcz paraliżującego lęku.

Kancerofobia, czyli silny i irracjonalny lęk przed nowotworem, jest formą nozofobii, czyli specyficznego lęku dotyczącego zachorowania. Wyróżnia się kilka rodzajów nozofobii. Są nimi: mizofobia – strach przed zanieczyszczeniami i brudem, bakteriofobia – strach przed chorobami wywołanymi przez mikroorganizmy oraz kancerofobia.

Nozofobie mogą objawiać się, oprócz bardzo silnego lęku dotyczącego zachorowania na daną jednostkę chorobową, także poprzez trudne do zidentyfikowania i niespecyficzne objawy somatyczne, takie jak bóle czy mdłości. Fobie specyficzne dotyczące własnego stanu zdrowia nie są czymś nowym, zmieniają się natomiast schorzenia, których dotyczą – w XIX wieku ludzie bali się chorób wenerycznych, a dziś nowotworów, chorób serca i udarów.

Przeczytaj też: Jak leczyć ból nowotworowy?

Kancerofobia – przyczyny

Kancerofobia zaliczana jest do fobii specyficznych . Przyczyny ich powstawania ciągle stanowią przedmiot sporów naukowców, a najczęściej obwinia się o nie czynniki opisane poniżej.

• „Popularność raka” – bez wątpienia choroby nowotworowe przestają być w naszym społeczeństwie tematem tabu. Organizowane są liczne kampanie uświadamiające, w których uczestniczą znane osoby. Jest to bardzo dobre działanie, lecz u niektórych osób może spowodować nie tylko chęć przeprowadzenia diagnostyki, ale także ogromny lęk;
• Predyspozycje genetyczne – lęk przed zachorowaniem, upadkiem z wysokości, ukąszeniem przez węża czy pająka może być niejako wpisany w nasz kod genetyczny. W przeszłości pomagał on człowiekowi przetrwać w niebezpiecznym środowisku, a dziś – w przypadku jego nadmiernej ekspresji – prowadzi do powstania fobii;
• Nieprawidłowe wzorce zachowań wyniesione z dzieciństwa – nadopiekuńczy rodzice, którzy starają się chronić dziecko przed wszystkimi niebezpieczeństwami mogą doprowadzić do stanu, w którym, w dorosłym życiu, ich potomek będzie prezentował wysoki poziom lęku i szukał opieki ze strony innych. Paradoksalnie, podobne skutki może przynieść stosowanie przemocy wobec dziecka;
• Choroba nowotworowa w rodzinie lub w najbliższym otoczeniu – przeżywanie choroby nowotworowej u członka rodziny może powodować strach przed własnym zachorowaniem, może on być silniejszy, jeśli nowotwory występowały u wielu krewnych.

To też może Cię zainteresować: Co oznacza przyspieszone bicie serca?

Kancerofobia – objawy

Objawy kancerofobii można podzielić na dwie główne grupy: dotyczące przeświadczenia o rozwijaniu się choroby nowotworowej i objawy somatyczne będące skutkiem nasilonego lęku, które występują we wszystkich rodzajach fobii.

Do objawów psychologicznych zalicza się:

• natrętne myśli dotyczące obecności niezdiagnozowanej choroby nowotworowej – w przypadku kancerofobii stwierdzenie przez pacjenta „boję się, że mam raka” nie oddaje w pełni jego stanu psychicznego – lęk może zdominować każdą dziedzinę jego życia, nie pozwoli na kontynuowanie pracy zawodowej, snucie planów na przyszłość czy budowanie więzi rodzinnych;
• przewidywanie swojej rychłej śmierci spowodowanej nowotworem – może to skutkować całkowitym wycofaniem się z życia społecznego; należy pamiętać, że kancerofobia i depresja bardzo często idą ze sobą w parze;
• nieprawidłowe i ukierunkowane na nowotwór rozumowanie bodźców przekazywanych przez organizm – pacjent cierpiący na kancerofobię zwykły kaszel może interpretować jako objaw raka płuc, a ból głowy wiąże z guzem mózgu;
• chory często zdaje sobie sprawę z irracjonalności swoich obaw, ale nie jest w stanie kontrolować lęku;
• wyszukiwanie swoich objawów w Internecie – niejedno forum internetowe obfituje w opisy objawów charakterystycznych dla danego typu nowotworu – należy pamiętać, że jeden objaw bardzo często występuje w wielu jednostkach chorobowych (niekoniecznie nowotworowych) i nie można stawiać diagnozy na jego podstawie, szczególnie gdy robi to osoba bez medycznego wykształcenia.

Objawy somatyczne towarzyszące fobiom:

• tachykardia – przyspieszenie akcji serca;
• ściskanie lub kłucie w klatce piersiowej;
• uczucie duszności;
• tachypnoe – przyspieszenie oddechu;
• potliwość, dotycząca szczególnie dłoni i stóp;
• drżenie rąk.

Kancerofobia może prowadzić do wykształcenia się u człowieka dwóch przeciwstawnych postaw.

Pierwsza z nich będzie charakteryzować się ogromną potrzebą uzyskania diagnozy. Osoba, którą charakteryzuje ta postawa będzie bardzo często odwiedzać lekarzy różnych specjalności, prosić o zlecanie dodatkowych badań i poszerzanie diagnostyki. Wydawać się może, że takie podejście nie niesie za sobą żadnych zagrożeń, jednak wiele badań obrazowych (zlecanych przy podejrzeniu procesu nowotworowego) wiąże się z narażeniem na szkodliwe promieniowanie.

Druga jest zupełnym przeciwieństwem pierwszej. Jej typową cechą jest unikanie, za wszelką cenę, kontaktu z lekarzem, aby ten nie potwierdził obaw pacjenta. Postawa ta jest niebezpieczna, gdyż całkowita rezygnacja z opieki medycznej może prowadzić do przeoczenia wielu schorzeń (w tym nowotworowych), które mogą być skutecznie leczone – o ile zostaną wykryte odpowiednio wcześnie.

Kancerofobia – leczenie

Leczenie kancerofobii nie jest prostym zadaniem. Dostarczenie pacjentowi wyników badań świadczących o braku obecności procesu nowotworowego w jego organizmie nigdy nie jest dla niego wystarczającym dowodem. W przypadku leczenia fobii specyficznych stosuje się najczęściej psychoterapię poznawczo-behawioralną. Jej zadaniem jest zastąpienie myśli dotyczących choroby nowotworowej myślami o faktycznym stanie zdrowia.

W przypadku silnych fobii stosuje się leki przeciwlękowe, a jeśli kancerofobii towarzyszy depresja, należy włączyć leki przeciwdepresyjne.

Czytaj również: Nerwica lękowa – przyczyny, objawy i leczenie nerwicy lękowej