Masaż prostaty

Czym jest masaż prostaty i po co się go wykonuje?

Masaż prostaty jest zabiegiem polegającym na stymulacji gruczołu krokowego w czasie badania per rectum. Pomijając fakt, iż metoda ta znajduje zastosowanie, jako jedna z technik seksualnych, masaż prostaty ma również istotne znaczenie w praktyce medycznej. Bezpośrednia stymulacja prostaty wykorzystywana jest w diagnostyce schorzeń stercza, a także jako metoda wspomagająca ich leczenie, zwłaszcza w przypadku zapalenia gruczołu krokowego. Nieprawidłowa technika wykonywania masażu prostaty może prowadzić do negatywnych następstw.

Prostata, inaczej gruczoł krokowy lub stercz, jest częścią męskiego układu płciowego. Zlokalizowany jest on w miednicy małej – do tyłu od spojenia łonowego i poniżej pęcherza moczowego. Tylna część gruczołu krokowego sąsiaduje z odbytnicą, stąd jednym z badań wykorzystywanych do oceny prostaty jest badanie per rectum (przez odbyt). Przez stercz przebiegają przewody wytryskowe oraz cewka moczowa. Prostata pod względem swojego kształtu przypomina spłaszczony stożek, a jej wymiary (u dorosłego mężczyzny) wynoszą ok. 4 cm / 3 cm / 2,5 cm. Zbudowana jest ona z dwóch płatów (prawego i lewego) połączonych ze sobą tzw. węziną. Pod względem histologicznym stercz zbudowany jest przede wszystkim ze struktur gruczołowych oraz tkanki mięśniowej i łącznej.

Na czym polega masaż prostaty?

Masaż prostaty wykonywany jest w czasie badania per rectum. Polega on na mechanicznej stymulacji gruczołu krokowego za pomocą palca badającego. Pacjent powinien przyjąć pozycję leżącą na boku lub kolankowo-łokciową, co ułatwi przeprowadzenie masażu. Na początku, w celu zniwelowania dyskomfortu związanego z badaniem, na okolicę odbytu nanoszony jest żel zawierający w swoim składzie lignokainę – środek o działaniu miejscowo znieczulającym.

Następnie badający wsuwa palec wskazujący do odbytu badanego – gruczoł krokowy znajduje się w odległości ok. 4 centymetrów od brzegu odbytu. Po zlokalizowaniu gruczołu krokowego, badający zaczyna wykonywać masaż. Technika masażu polega na wykonywaniu delikatnych ruchów, zaczynając od brzegu każdego płata gruczołu, a następnie kierowaniu się ku środkowi. Czas trwania masażu wynosi zwykle około kilkudziesięciu sekund, a liczba zabiegów jest dobierana indywidualnie. Ze względów higienicznych wskazane jest wypróżnienie się przed masażem lub wykonanie lewatywy.

Kiedy wykonywany jest masaż prostaty?

Masaż gruczołu krokowego jest wykorzystywany na etapie diagnozy zapalenia gruczołu krokowego w tzw. teście 4 szklanek Mearesa-Stameya. Test ten polega na pobraniu czterech porcji moczu w następujących etapach:

1. pierwsze 5-10 ml moczu,
2. środkowy strumień moczu,
3. wydzielina pobrana po masażu prostaty,
4. mocz pobrany bezpośrednio po masażu stercza.

Badanie moczu i wydzieliny stercza pod względem obecności bakterii oraz komórek zapalenia pozwala na określenie lokalizacji i etiologii procesu chorobowego.

Obecnie często stosowana jest modyfikacja ww. metody, polegająca na pobraniu dwóch porcji materiału – przed i po masażu gruczołu krokowego.

Masaż prostaty polecany jest również w fazie przewlekłej zapalenia gruczołu krokowego. Wspomaga on wówczas usuwanie bogatej w patogeny wydzieliny, co w połączeniu ze stosowana farmakoterapią, usprawnia proces leczenia.

Należy mieć na uwadze, że masaż prostaty może być przyczyną podwyższonego stężenia PSA (specyficzny antygen sterczowy) w surowicy.

Czy masaż prostaty ma znaczenie lecznicze?

Skuteczność masażu prostaty w zapaleniu gruczołu krokowego jest nieco dyskusyjna i część specjalistów powątpiewa w jego wspomagające leczenie działanie. Istnieją jednak doniesienia, że leczenie farmakologiczne (antybiotykoterapia) połączone z masażem prostaty (wykonywanym 2-3 razy w tygodniu) przyniosło poprawę u 1/3 – 2/3 pacjentów cierpiących na prostatitis.

Za dobroczynnym działaniem tej metody mógłby przemawiać fakt, że masaż prostaty poprawia przepływ krwi przez gruczoł krokowy (co wzmaga działanie antybiotyków), usprawnia przepływ wydzieliny sterczowej, a także obniża napięcie mięśni krocza.

Przeciwwskazania do wykonania masażu prostaty

Wykonywanie masażu prostaty w celu pobrania materiału do badań jest przeciwwskazane w ostrej fazie bakteryjnego zapalenia gruczołu krokowego. Stymulacja gruczołu krokowego w tym okresie mogłaby spowodować przeniknięcie bakterii do krwi i wywołanie posocznicy. Oprócz tego, masaż mógłby przysporzyć badanemu znacznych dolegliwości bólowych, ze względu na znaczną jego tkliwość gruczołu krokowego, a czasem także okolicy odbytu, w tym okresie choroby.

Masaż prostaty nie powinien być również wykonywany w teście 4 szklanek Mearesa-Stameya, kiedy u mężczyzny podejrzewane jest zapalenie cewki moczowej. Może to spowodować otrzymanie nieprawidłowego wyniku badania. Przeciwwskazaniem do masażu prostaty jest także kamica gruczołu krokowego oraz schorzenia toczące się w obrębie odbytu i odbytnicy (guzki krwawnicze lub ostre zapalenie odbytnicy).